Banqladeş Rohinqyaların Myanmara təhlükəsiz qayıdışı və ədalətini tələb edir

Bangladeşin müvəqqəti lideri Məhəmməd Yunus, ölkəsinin 1.5 milyon Rohinqya qaçqınına əlavə dəstək verə bilməyəcəyini bəyan edərək, beynəlxalq ictimaiyyəti təqib olunan bu azlığın Myanmadakı vətənlərinə könüllü qayıdışı üçün yol xəritəsi hazırlamağa çağırıb.

Koks Bazar şəhərində bazar ertəsi günü keçirilən iki günlük konfransda, Nobel sülh mükafatı laureatı Yunus, əsasən müsəlman olan azlığın Myanmanın Arakan ştatından kütləvi şəkildə qovulmasının səkkizinci ildönümünü qeyd edərkən, qaçqınların təhlükəsiz və könüllü qayıdışını təmin etmək məqsədi daşıyan yeddi bəndlik planını açıqlayıb.

"Onların öz evlərinə və vətənlərinə qayıtma hüquqları təmin edilməlidir," deyən Yunus, bütün tərəfləri "onların təhlükəsiz, ləyaqətli, könüllü və davamlı qayıdışı üçün praktiki yol xəritəsi" hazırlamağa səsləyib. O vurğulayıb ki, "indi hərəkətə keçmək vaxtıdır." Yunus, azalan maliyyə dəstəyini bərpa etmək üçün donorlara müraciət edərək, həyat qurtarıcı yardım proqramlarını davam etdirmək üçün artan dəstəyin vacibliyini qeyd edib.

Onun təkliflərinə Myanmada zorakılığa dərhal son qoyulması, etnik qruplar arasında gərginliyi azaltmaq üçün dialoq platformalarının yaradılması, ASEAN və regional güclərin sabitliyin bərpası üçün daha güclü iştirakı daxildir. Yunus, dünya hökumətlərini Myanmanın "dəhşətli etnik təmizləmə cinayətinə" qarşı möhkəm durmağa və ölkənin hərbi rejimi ilə əlaqələrini yenidən nəzərdən keçirməyə çağırıb. O, həmçinin Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (ICJ) və Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsində (ICC) məsuliyyət tədbirlərinin yenidən sürətlənməsini tələb edərək, ədalətin soyqırımı dayandırmaq və Rohinqyalıların təhlükəsiz qayıdışını təmin etmək üçün əsas olduğunu vurğulayıb.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının soyqırım kimi xarakterizə etdiyi qəddar hərbi basqıdan sonra, 2017-ci ilin avqustunda demək olar ki, 800.000 Rohinqyalı Bangladeşə qaçdı. O vaxtdan bəri daha minlərlə insan gəlib. "İqtisadiyyatımıza, resurslarımıza, ətraf mühitimizə, ekosistemimizə, cəmiyyətimizə və idarəçiliyimizə təsiri çox böyük olub. Qonaqpərvər cəmiyyətimizə və Bangladeş xalqına səmimi dəstəyi və böyük fədakarlıqları üçün təşəkkür edirəm," Yunus deyib.

Repatriasiya Təhlükəli Olaraq Qalır

Əl-Cəzirə müxbiri Toni Çenq Koks Bazardan bildirib ki, bazar ertəsi minlərlə Rohinqya ədalət və repatriasiya tələbi ilə yürüş edib. "Bizimlə danışan insanlar bu gün düşərgələrin ətrafında nümayiş keçirdilər. Onlar iki şeyi tələb edirlər. Birincisi, səkkiz il əvvəl, 2017-ci ildə baş verən soyqırım üçün ədalət. İkincisi isə onların geri qayıtmasıdır. Onlar mütləq evə qayıtmaq istəyirlər. Bu, buradakı hər kəsin tələblər siyahısında ən üst sıradadır," o deyib.

Çenq əlavə edib ki, sərhəd boyu davam edən döyüşlər hər hansı bir repatriasiya səyini çətinləşdirir. "Hələ də Myanma daxilində çox qeyri-sabit bir vəziyyət var. Buna görə də, Bangladeşin və ya beynəlxalq ictimaiyyətin qalan hissəsinin bu mərhələdə onları evə qaytarmaq üçün nə edə biləcəyini görmək çox çətindir."

Koks Bazar konfransı sentyabrın 30-da Nyu Yorkda keçiriləcək BMT konfransından əvvəl baş tutsa da, təhlükəsiz və sürətli geri dönüş üçün perspektivlər azdır.

Bangladeş 2024-cü ilin əvvəlindən bəri 150.000-dən çox yeni gələn qaçqını qeydə alıb. Bu, Arakan bölgəsində döyüşlərin pisləşdiyi və ABŞ Prezidenti Donald Trampın humanitar yardımlara tətbiq etdiyi dondurmadan sonra qlobal maliyyələşmənin azaldığı bir vaxta təsadüf edir. 2024-cü il büdcəsinin demək olar ki, yarısı ABŞ töhfələrindən asılı olan Dünya Ərzaq Proqramı bu ay xəbərdarlıq edib ki, mərkəzi Arakandakı ailələrin 57 faizi əsas qida ehtiyaclarını qarşılaya bilmir.

Düşərgələrdə ərzaq çatışmazlığı gündəlik bir mübarizədir. Qaçqınlar ayda təxminən 12 dollar dəyərində yemək rasionu ilə yaşayırlar. 2022-ci ildə BMT-nin ən yüksək məhkəməsi olan Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (ICJ), Qambiya tərəfindən Myanmaya qarşı Rohinqyalılara qarşı törədilən soyqırıma görə məsuliyyəti araşdıran ayrıca bir işə başladı. Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin prokuroru 2024-cü ildə Myanmanın hərbi hökmdarı, baş general Min Aunq Hlaynın Rohinqiyalıların təqibinə görə beynəlxalq həbs orderi üçün müraciət edib.

24 saat