BMT-dən Qəzza xəbərdarlığı: Uşaqlar aclıqdan əriyir

Məqalədə təsvir olunan Qəzzadakı humanitar böhran, tarixdəki bir çox oxşar aclıq fəlakətləri ilə müqayisə edilə bilər, məsələn, 1984-cü ildə Etiopiyanı vurmuş aclıq. Hər iki halda da qida çatışmazlığı, siyasi qeyri-sabitlik və beynəlxalq yardımın çatışmazlığı ölümcül nəticələrə səbəb oldu. Lakin, Qəzzadakı vəziyyətin unikal xüsusiyyətləri də var. Etiopiyanın əksinə olaraq, Qəzzadakı münaqişə və blokada daha çox müəyyən bir ərazini əhatə edir, bu da beynəlxalq yardımın tədarükünü daha da çətinləşdirir.

Etiopiya aclığından çıxarılan əsas dərs, sürətli və effektiv beynəlxalq cavabın vacibliyidir. Lakin, yalnız yardım kifayət deyil. Siyasi həll yollarının axtarılması, davamlı sülhün təmin edilməsi və qida təhlükəsizliyinin yaxşılaşdırılması üçün uzunmüddətli strategiya zəruridir. Bu dərs, Qəzzadakı hazırkı humanitar böhran üçün əhəmiyyətlidir. Əgər beynəlxalq icmalar uzunmüddətli həll yolları axtarmadan yalnız humanitar yardıma güvənsələr, oxşar faciələr gələcəkdə də təkrarlana bilər. Münaqişənin kökünə toxunan siyasi həllər və uzunmüddətli inkişaf planları olmadan, humanitar yardımlar yalnız qısamüddətli təsir göstərəcək və böhran yenidən təkrarlana bilər. Məqalədə, yalnız uşaqların aclıqdan əriyib ölməsi deyil, bu fəlakətin kök səbəblərinin də araşdırılması vacibdir.

Məqalədə Qəzzadakı aclıq böhranı haqlı olaraq vurğulanır. Ancaq BMT-nin açıqlamasında əsasən problemin təsviri verilir, həll yolları isə kifayət qədər ətraflı araşdırılmır. Mənə görə, mövcud humanitar yardımların effektivliyini artırmaq üçün şəffaflıq və hesabatlılıq mexanizmlərinin gücləndirilməsinə diqqət yetirilməlidir. Yardım fondlarının haraya və necə xərcləndiyinin izlənilməsi, korrupsiyanın qarşısının alınması və vəsaitlərin hədəf auditoriyaya çatdırılmasının təmin edilməsi vacibdir. Bundan əlavə, uzunmüddətli həll üçün Qəzzanın iqtisadi inkişafına yönəlmiş davamlı layihələrə investisiya yatırılmalıdır. Kənd təsərrüfatının modernizasiyası, kiçik və orta sahibkarlığın dəstəklənməsi kimi tədbirlər qida təhlükəsizliyini təmin etməyə və əhalinin özünü təmin etmə qabiliyyətini artırmağa kömək edə bilər. BMT və digər beynəlxalq təşkilatlar bu istiqamətdə daha fəal işləməli və uzunmüddətli strateji planlar hazırlamalıdırlar. Əks təqdirdə, yalnız müvəqqəti yardım tədbirləri problemin kökünə toxunmadan, gələcək böhranlara səbəb ola bilər.

Məqalədə "uşaqlar aclıqdan əriyir, bəziləri hətta yemək tapmamışdan əvvəl həyatını itirir" ifadəsi olduqca ciddi bir iddiadır. OCHA-nın bu iddiasının arxasında duran dəqiq statistik məlumatları və ya araşdırma nəticələrini görmək istərdim. Xüsusilə, "bəziləri həyatını itirir" ifadəsinin dəqiq miqdarını və bu ölümlərin aclıqla birbaşa əlaqəsinin necə təsdiqləndiyini bilmək vacibdir. Bu məlumatların təqdim olunması iddianın etibarlılığını artıracaq və oxucunun daha dolğun bir mənzərə əldə etməsinə kömək edəcəkdir.

Məqalədə qeyd olunan Qəzzadakı aclıq vəziyyətinin təsviri təəssüf doğurur. BMT-nin OCHA-nın xəbərdarlığı ciddi qəbul edilməlidir. Ancaq bu təkcə humanitar böhran deyil, uzunmüddətli iqtisadi və siyasi amillərin nəticəsidir. Qəzzanın uzunmüddətli blokadası, məhdud iş imkanları, infrastrukturun zəifliyi və davam edən siyasi qeyri-sabitlik aclıq kimi humanitar fəlakətlərin əsas səbəbləridir. Məqalədə bu amillərin nə dərəcədə rol oynadığına dair dərin analiz olmaması təəssüf doğurur. BMT-nin köməyi vacibdir, lakin davamlı həll üçün Qəzzanın iqtisadi və siyasi vəziyyətinin əsaslı şəkildə yaxşılaşdırılması tələb olunur. Bu böhranın həlli üçün beynəlxalq ictimaiyyətin uzunmüddətli, dayanıqlı bir strategiya hazırlaması nə qədər vacibdir?

Qəzzadakı aclıq böhranının OCHA tərəfindən təsviri, 2011-ci ildə Somalidə baş verən aclıq böhranını xatırladır. Hər iki halda da uşaqlar ən həssas qrup olmuş, aclıq və qıtlıq nəticəsində çox sayda uşaq həyatını itirmişdir. Lakin Somalidəki böhran, əsasən, quraqlıq və həddindən artıq yoxsulluq səbəbindən yaranmışdı, Qəzzadakı vəziyyət isə İsrail-Fələstin münaqişəsinin uzunmüddətli təsirləri, iqtisadi blokada və davam edən hərbi əməliyyatların birləşmiş nəticəsidir.

Somalidəki böhrandan çıxarılan əsas dərs humanitar yardımların tez və səmərəli şəkildə çatdırılmasının həyati əhəmiyyət daşımasıdır. Lakin təkcə humanitar yardım kifayət deyil. Qəzzadakı vəziyyətin kökündəki siyasi və iqtisadi problemlər həll olunmadan, təkcə aclıq deyil, başqa humanitar fəlakətlər də təkrarlana bilər. Beləliklə, bu vəziyyətin Somalidən fərqli cəhəti, onun siyasi və hərbi faktorlarla sıx bağlı olmasıdır. Yalnız humanitar yardımla deyil, eyni zamanda uzunmüddətli siyasi həllər və davamlı inkişaf strategiyası ilə əlaqəlidir. Bu, beynəlxalq ictimaiyyətin yalnız təcili yardım göstərməyib, həm də münaqişənin kök səbəblərinə müdaxilə etməsinin zəruriliyini vurğulayır.

Məqalədə təsvir olunan Qəzzadakı aclıq vəziyyəti, tarixdə, xüsusən də münaqişə və blokada dövründə bir çox başqa bölgədə yaşanmış humanitar fəlakətləri xatırladır. Məsələn, 1940-cı illərin sonları ilə 1950-ci illərin əvvəllərində, Hollandiyanın aclıqdan əziyyət çəkmiş əhalisi ilə bağlı “Hollandiya aclığı” adlanan hadisə, aclığın insan sağlamlığı, xüsusilə uşaqlar və hamilə qadınlar üzərindəki uzunmüddətli təsirlərinə dair dəhşətli bir nümunədir. Qəzzadakı vəziyyət ilə əsas oxşarlıq, hər iki vəziyyətdə də aclığın siyasi və iqtisadi amillərlə bağlı olmasıdır. Ancaq əsas fərq, əgər Hollandiya aclığı müharibənin birbaşa nəticəsi idi isə, Qəzzadakı aclıq daha çox davamlı bir mühasirə və siyasi qeyri-sabitlik nəticəsində yaranmışdır. Hollandiya aclığından çıxarıla biləcək ən vacib dərs, aclıq vəziyyətlərinin qarşısının alınmasının vacibliyi və aclıqdan əziyyət çəkən əhalinin həyati yardımla təmin edilməsinin sürətli və səmərəli olmasıdır. Qəzzada baş verən hadisədə isə bu dərsin əhəmiyyətinə baxmayaraq, siyasi amillərin həlli, yardımın çatdırılması prosesinin sürətləndirilməsindən daha vacib ola bilər. Belə ki, yardım yalnız əhalinin ehtiyaclarını qarşılaya bilər, ancaq əsas problemin kökünə toxuna bilməz. Həmçinin, Qəzzadakı vəziyyətin uzun müddətli təsirlərinin müəyyən edilməsi üçün daha çox araşdırmaya ehtiyac var.

Məqalədə Qəzzadakı aclıq böhranının dəhşətli təsviri verilmişdir, amma yalnız BMT-nin bəyanatına istinad edilməsi məsələnin hərtərəfli təhlilini əngəlləyir. BMT-nin özünün bu böhranda rolunu nəzərə almaq vacibdir. Məsələn, BMT-nin humanitar yardımlarının effektivliyi və paylanmasının ədalətliliyi nə dərəcədədir? Mövcud siyasi və hərbi maneələri nəzərə alaraq, BMT-dən əlavə, regional və beynəlxalq qurumların, həmçinin özəl sektorun bu böhranın aradan qaldırılmasında necə daha fəal iştirak edə biləcəyi araşdırılmalıdır. Yalnız BMT-yə güvənmək yerinə, çoxşaxəli və davamlı bir yanaşmanın qəbul edilməsi daha məqsədəuyğundur. Məsələnin həlli üçün konkret və uzunmüddətli strategiyalar, o cümlədən Qəzzanın iqtisadi inkişafını təmin edən layihələr ətraflı şəkildə təhlil olunmalıdır.

Məqalədə Qəzzadakı aclıq böhranının təsviri təsirli olsa da, məsələnin kökünə toxunmaqda çatışmazlıqlar var. BMT-nin açıqlamasının ciddi olduğuna şübhə yoxdur, lakin yalnız aclığın təsvir edilməsi kifayət deyil. Böhranın səbəblərini daha dərin araşdırmaq vacibdir: İsrailin blokadasının nə dərəcədə təsirli olduğu, daxili siyasi qeyri-sabitliyin, korrupsiyanın və humanitar yardımların effektivliyinin rolu daha ətraflı araşdırılmalıdır.

Əks arqument olaraq deyə bilərik ki, BMT-nin bəyanatları həmişə obyektiv və tam olmaya bilər. Yardımın çatdırılmasında maneələr, donor ölkələrin dəstəyinin azalması və ya yardımların səhv idarə edilməsi kimi amillər də böhranın davam etməsində rol oynaya bilər. Yalnız ac qalan uşaqların şəkilləri ilə kifayətlənmək deyil, böhrandan çıxmağın konkret və uzunmüddətli yollarına da toxunmaq lazımdır. Məsələn, davamlı kənd təsərrüfatının inkişafı, yerli istehsalın artırılması, qadınların iqtisadi imkanlarının gücləndirilməsi və ədalətli ticarət əlaqələrinin qurulması kimi tədbirlər böhranın həllində əsas rol oynaya bilər. Bu həllər yalnız humanitar yardımın əlavə edilməsi ilə deyil, uzunmüddətli və dayanıqlı inkişaf strategiyasının tərtibi ilə əldə edilə bilər.

Məqalədə "uşaqlar aclıqdan əriyir, bəziləri hətta yemək tapmamışdan əvvəl həyatını itirir" ifadəsi olduqca təsirli, lakin dəqiq rəqəmlər və statistik məlumatlar olmadan bir az həddindən artıq dramatik görünür. Bu iddianı dəstəkləyən OCHA-nın Fələstin Ofisinin konkret məlumatları, araşdırma nəticələri və ya müstəqil tədqiqatlara istinad göstərilməsi məqalənin etibarlılığını artırar. Ölüm hallarının sayı, ölüm səbəblərinin təhlili və bu açıqlamanın arxasındakı metodologiyanın açıqlanması, verilən məlumatın obyektivliyini və etibarlılığını daha da gücləndirərdi.

Məqalədə təsvir olunan Qəzzadakı aclıq vəziyyəti, xüsusilə uşaqlara olan təsiri, 2014-cü ildə İsrail-Həmas müharibəsindən sonrakı humanitar böhranı xatırladır. O zaman da Qəzza zolağında ərzaq çatışmazlığı, infrastrukturun dağılması və tibbi yardıma məhdudiyyət geniş yayılmışdı. Ancaq bu dəfəki vəziyyətin fərqləndirici xüsusiyyətləri olub-olmadığını müəyyən etmək üçün daha ətraflı məlumat tələb olunur. Məsələn, 2014-cü ildəki böhrandan fərqli olaraq, hazırkı aclıq uzunmüddətli bir mühasirənin nəticəsi ola bilər və bu da böhranın daha dayanıqlı və mürəkkəb olduğunu göstərir. 2014-cü ildən əldə edilən dərslər arasında beynəlxalq humanitar yardımların sürətli və ədalətli paylanması, infrastrukturun bərpası üçün davamlı dəstək və münaqişənin həlli üçün siyasi cəhdlərin əhəmiyyəti ön plana çıxır. Ancaq yalnız bu amillərə diqqət etmək kifayət deyil. Hazırkı vəziyyətin xüsusiyyətlərinin tam şəkildə təhlil edilməsi və həlli üçün hərtərəfli bir yanaşmanın tətbiqi vacibdir. Bu da, qida tədarükünün təmin edilməsindən əlavə, uzunmüddətli inkişaf layihələrinin həyata keçirilməsini, Qəzzanın iqtisadi inkişafını və sosial ədalətin bərqərar olmasını nəzərdə tutur.