Tehranın Vaşinqtona Qəti Mesajı
Son dövrlər Yaxın Şərqdə gərginliyin artdığı bir vaxtda, İran-ABŞ münasibətləri yenidən diqqət mərkəzinə çevrilib. Rəsmi Tehran Vaşinqtondan gələn hər hansı bir danışıq təklifini qəti şəkildə rədd edərək, müzakirələrin gündəliyində olmadığını bəyan edib. Bu bəyanat, münaqişələrin həlli üçün diplomatik yollar axtaran beynəlxalq ictimaiyyət üçün gözlənilməz və kəskin bir reaksiya effekti yaradıb. İranlı rəsmilər, Birləşmiş Ştatların təzyiq siyasətinin davam etdiyi müddətcə hər hansı bir dialoqa hazır olmadıqlarını vurğulayıblar. Bu mövqe, iki ölkə arasındakı onilliklər boyu davam edən gərginliyin yeni bir mərhələyə qədəm qoyduğunu göstərir.
Nüvə Danışıqları Fonunda Artan Gərginlik
Nüvə danışıqları bir vaxtlar İran və altı dünya gücü arasında əldə edilmiş hərtərəfli anlaşmanın tərkib hissəsi idi. Lakin ABŞ-ın birtərəfli qaydada bu sazişdən çıxması, Tehranın da öz öhdəliklərini tədricən azaltmasına səbəb oldu. Hazırda nüvə danışıqları irəliləmədiyi halda, Vaşinqton yenidən dialoq masasına qayıtmaq üçün addımlar atmaq istəyir. Ancaq İranın mövcud mövqeyi, əvvəlcə ABŞ-ın sanksiyaları tamamilə ləğv etməsini və sazişə qayıtmasını tələb edir. Bu şərt yerinə yetirilmədikcə, Tehran danışıqları mənasız sayır. Regionda baş verən hadisələr və artan gərginlik, bu diplomatik dalanın ciddi nəticələrə yol aça biləcəyinə dair narahatlıqları artırır.
Regionda Təhlükəsizlik Perspektivləri
İranın ABŞ ilə danışıqlara qapıları bağlaması, regionda sabitliyin təmin edilməsi istiqamətindəki səylərə mənfi təsir edə bilər. Bir çox beynəlxalq analitik hesab edir ki, diplomatik yollar tükənmədən, hərbi qarşıdurma riskləri arta bilər. Bu isə Yaxın Şərqin onsuz da kövrək olan təhlükəsizlik mühitini daha da pisləşdirə bilər. Beynəlxalq ictimaiyyət iki tərəfi dialoqa çağırsa da, hər iki ölkənin öz mövqeyində israrlı olması vəziyyəti çıxılmaz edir. Gələcəkdə beynəlxalq münasibətlərdə bu gərginliyin necə əks olunacağı hələlik qeyri-müəyyən olaraq qalır.
Oxucu Şərhləri
Digər tərəfdən, bəyanatın "kəskin" olmasının səviyyəsini də obyektiv şəkildə qiymətləndirmək lazımdır. Başqa ölkələrin, məsələn, Şimali Koreyanın ABŞ ilə münasibətlərində nümayiş etdirdiyi qətiyyət səviyyəsi ilə müqayisə etsək, İranın mövqeyi nə dərəcədə "kəskin" hesab edilə bilər?
Bu qarşıdurmanın, İranın daxili siyasi proseslərindən və regional geosiyasi mənzərədən asılı olaraq, daha da gərginləşməsi, yoxsa diplomatik bir həll yolu tapılması mümkün olacağı açıq qalır. Bəs, İranın bu mövqeyi regiondakı gərginliyin artmasına səbəb olarsa, beynəlxalq ictimaiyyət bunun qarşısını almaq üçün hansı konstruktiv addımları ata bilər?
Bundan əlavə, İranın neft və qaz ehtiyatları üzərində qurulan iqtisadiyyatı, enerji bazarlarındakı dəyişikliklərə həssasdır. Dünya enerji bazarlarında yeni oyunçuların ortaya çıxması və ya alternativ enerji mənbələrinin sürətli inkişafı İranın iqtisadi mövqeyini daha da zəiflədə bilər. Bu da, öz növbəsində, hökumətin xarici siyasətində daha qəti mövqe tutmasına səbəb ola bilər.
Gələcəkdə İranın bu mövqeyini saxlaması nə dərəcədə davamlı olacaq və bu, regional və qlobal miqyasda nə kimi nəticələrə səbəb olacaq?
Şərh Yaz