Dehli hökuməti köhnə nəqliyyat vasitələri ilə bağlı məhkəməyə müraciət edib
Dehli hökuməti cümə günü Ali Məhkəməyə müraciət edərək, Dehli-NCR ərazisində 10 ildən köhnə dizel və 15 ildən köhnə benzinlə işləyən nəqliyyat vasitələrinə qoyulan 2018-ci il tarixli qadağaya yenidən baxılmasını istəyib. Ətraf Mühit naziri Manjinder Singh Sirsa bildirib ki, məsələyə bazar ertəsi baxılacaq.
Müraciətdə Ali Məhkəmədən Mərkəzi hökumətə və ya Hava Keyfiyyətinin İdarə Edilməsi üzrə Komissiyaya (CAQM) yaşa əsaslanan qadağanın faktiki faydalarını qiymətləndirən əhatəli elmi araşdırma aparmağı tapşırması xahiş olunur. Həmçinin, bütün nəqliyyat vasitələri kateqoriyaları və texnologiyaları üzrə ümumi məhdudiyyətin məqsədəuyğunluğu və ədalətliliyi, siyasətin NCR-də hava keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına hədəflənmiş emissiya əsaslı tədbirlərlə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verib-vermədiyinin qiymətləndirilməsi də istənilir.
Köhnə nəqliyyat vasitələri ilə bağlı tənzimləmələr
Dehli hökuməti iddia edir ki, mövcud sistem çirklənmə səviyyələrinin və ya yararlılığın fərdi qiymətləndirilməsi olmadan kollektiv uyğunluğu tələb edir. Müraciətdə deyilir ki, bu yanaşma çirklənmənin azaldılması məqsədinə uyğun deyil. Həmçinin, direktivin nəqliyyat vasitələri daha az istifadə olunan, yaxşı vəziyyətdə saxlanılan və emissiya normalarına cavab verən orta təbəqə vətəndaşlarına disproporsional təsir göstərdiyi qeyd olunur.
2015-ci ildə Milli Yaşıl Tribunalın belə nəqliyyat vasitələrinə qoyduğu qadağa 2018-ci ildə Ali Məhkəmə tərəfindən təsdiqlənib. Lakin, Dehli hökuməti indi iddia edir ki, 1 aprel 2020-ci ildən etibarən Bharat Stage-VI emissiya standartlarının tətbiqi ilə vəziyyət əhəmiyyətli dərəcədə dəyişib. Qeyd olunur ki, 24 iyul 2025-ci il tarixinə Dehlidə 2,8 milyon BS-IV və demək olar ki, eyni sayda BS-VI qeydiyyatdan keçmiş nəqliyyat vasitəsi var.
Hökumətin narahatlıqları və təklifləri
Ərizədə əlavə olunur ki, 2018-ci il tarixli qərar davam edərsə, yollara yararlı, çirkləndirməyən BS-VI nəqliyyat vasitələri elmi əsaslandırma olmadan bir neçə il ərzində yollardan çıxarılmağa məcbur edilə bilər. Hətta Çirklənməyə Nəzarət (PUC) normalarına cavab verən BS-IV nəqliyyat vasitələrinin belə yollardan çıxarılmasının arxasında duran məntiq sorğulanır və belə qərarların yenilənmiş, məlumat əsaslı qiymətləndirmələrə əsaslanmalı olduğu vurğulanır.
Müraciətdə qeyd olunur ki, Yaponiya, ABŞ və Aİ ölkələri kimi dövlətlər yalnız nəqliyyat vasitəsinin yaşına əsaslanan ümumi qadağalar tətbiq etmir. Bunun əvəzinə, onlar faktiki emissiyaları qiymətləndirən və müntəzəm sınaqlar vasitəsilə yola yararlılığa diqqət yetirən nüanslı, davamlı siyasətlərə əməl edirlər. sələfi
Alternativ yanaşmalar və nəticələr
Dehlinin əlavə vəkil Aishwarya Bhati tərəfindən təsdiq edilmiş müraciətində nəqliyyat vasitələrinin çirkləndirilməsi ilə mübarizə aparmaq üçün "dərəcəli, balanslaşdırılmış və texnologiyaya əsaslanan rejimə" ehtiyac olduğu vurğulanır. Ümumi yaşa əsaslanan meyarlardan daha çox fərdi nəqliyyat vasitələrinin emissiya məlumatlarını nəzərə alan elmi çərçivənin yaradılması təklif olunur.
CAQM-in 1 iyul tarixli qərarı ilə istismar müddətini başa vurmuş nəqliyyat vasitələrinə yanacağın verilməməsi qərarı ictimaiyyətin etirazına səbəb olub. Sirsa bu qərarın tətbiqinin dayandırılmasını xahiş edib. Daha sonra general-leytenant VK Saxena hökumətə yenidən baxılması üçün Ali Məhkəməyə müraciət etməyi tövsiyə edib. Bundan sonra CAQM yanacağın verilməməsi qərarını NCR-nin yüksək sıxlıqlı rayonlarında 1 noyabr, regionun qalan hissəsi üçün isə 1 aprel 2026-cı ilə qədər təxirə salıb.
Hökumət digər əsas çirklənmə mənbələrinin, məsələn, ot yandırılması, tikinti tozları və sənaye emissiyalarının da nəzərə alınmasının vacibliyini vurğulayıb. PUC normalarının ciddi şəkildə tətbiqi 2025-ci ildə indiyədək 1,63 lakdan çox cəriməyə səbəb olub ki, bu da 2021-ci ildəki 29,589 cərimədən xeyli çoxdur. Bildirilib ki, yaxşı Hava Keyfiyyəti İndeksinin (AQI) günləri 2018-ci ildəki 159 gündən 2024-cü ildə 209 günə yüksəlib. Bu ilin iyul ayına qədər belə günlərin sayı 106 olub. Qradasiyalı Cavab Planının güclü şəkildə tətbiqi milli paytaxtda çirklənmənin azalmasına töhfə verib.
Oxucu Şərhləri
Beləliklə, sual ortaya çıxır: Dehli hökuməti bu tip ətraf mühitin qorunması ilə bağlı qərarları qəbul edərkən iqtisadi inkişafın tələbləri ilə necə balanslaşdıracaq və uzunmüddətli dayanıqlılıq üçün daha əhatəli bir strategiya necə inkişaf etdirəcək?
Əsas fərq, əlbəttə, qanunvericilik çərçivəsindədir və Londondakı hadisədən sonra qanunvericiliyin inkişafı olduqca əhəmiyyətli idi. Lakin, Delhi hökumətinin bu müraciəti, uzunmüddətli həllərə doğru irəliləməkdəki çətinlikləri və qısamüddətli siyasi məqsədlərin, hətta ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində də, effektiv uzunmüddətli strategiyalara mane ola biləcəyini göstərir. Bu yenidən nəzərdən keçirilmənin məhkəmənin qərarına necə təsir edəcəyi və nəticədə hava keyfiyyətinin necə yaxşılaşdırılacağı hələ də sual altındadır. Uzunmüddətli bir perspektivdə, davamlı və hərtərəfli həllər tapmaq üçün daha yaxşı əməkdaşlıq mexanizmlərinə və əhalinin geniş iştirakına ehtiyac olduğunu düşünürəm.
Xatırlayıram ki, oxşar bir vəziyyət bir neçə il əvvəl London şəhərində yaşandı. O zaman da, hava çirkliliyinə qarşı mübarizə məqsədilə köhnə avtomobillərin məhdudlaşdırılması siyasəti tətbiq edilmişdi. Lakin, bu siyasət həmişə populyar olmadı və bəzi ictimai qrupların etirazına səbəb oldu.
London təcrübəsi göstərdi ki, belə qadağalar yalnız qərar qəbul edənlərin əvvəlcədən ətraflı təhlil etdikləri, ictimaiyyətin fikrini nəzərə aldıqları və alternativ həllər təklif etdikləri halda səmərəli olur. Əks halda, bu cür qadağalar sosial narazılığa və qarşıdurmaya gətirib çıxara bilər.
Dehli hökumətinin Ali Məhkəməyə müraciəti, bəlkə də, əvvəlki qərarların bəzi çatışmazlıqlarını düzəltmək və ya qadağanın tətbiqindən irəli gələn yeni reallıqları nəzərə almaq cəhdidir. Bununla belə, sual olunmalıdır ki, hökumət bu müraciəti daha əvvəl qadağanın mənfi təsirlərini qiymətləndirmədən qəbul etmədiyi üçün etmədimi? Ya da bu, yalnız siyasi bir manevrdir? Müraciətin nəticəsinin yalnız qadağanın ləğv edilməsi və ya dəyişdirilməsi ilə deyil, eyni zamanda bu qərar qəbul edilərkən nə dərəcədə şəffaflığın təmin olunması və ictimaiyyətin fikrinin nəzərə alınması ilə ölçülməsi vacibdir.
Digər tərəfdən, bəzi ölkələrdə köhnə avtomobillərin istifadəsi ilə bağlı müxtəlif yanaşmalar mövcuddur. Məsələn, bəzi Avropa ölkələrində emissiya standartlarına cavab verməyən avtomobillərin istifadəsi üçün əlavə vergilər tətbiq olunur, bəzi şərq ölkələrində isə bu cür qadağalar daha yumşaq və mərhələli tətbiq olunur. Dehli hökumətinin qərarı bu kontekstdə necə qiymətləndirilməlidir və qərarın verilməsində hansı uzunmüddətli planlar nəzərə alınmışdır?
Oxuculara sualım budur: Dehli hökumətinin bu qərarı həm ətraf mühitin mühafizəsi, həm də sosial-iqtisadi amillər nəzərə alınmaqla daha effektiv və ədalətli bir şəkildə necə tətbiq oluna bilər?
Əgər qadağanın məqsədi havanın çirklənməsini azaltmaqdırsa, onda hökumət daha konkret və effektiv həll yollarına yönəlməlidir. Məsələn, köhnə avtomobillərin tədricən təmiz enerji ilə işləyən nəqliyyat vasitələri ilə əvəzlənməsi üçün əlverişli maliyyələşdirmə proqramlarının tətbiqi, ictimai nəqliyyatın inkişafı və əlçatanlığının artırılması, şəhər planlaşdırmasının təkmilləşdirilməsi kimi daha uzunmüddətli və dayanıqlı strategiya daha məqsədəuyğundur. Sadəcə qadağanın qaldırılması ətraf mühitin qorunması məqsədinə əsaslı şəkildə xidmət etməyə bilər. Bu yanaşmanın uzunmüddətli təsirlərinin nəzərə alınması, alternativ həll yollarının araşdırılması daha səmərəli olardı.
Lakin, məqalədə qadağanın əslində nə dərəcədə təsirli olduğunu və ətraf mühitin keyfiyyətinə hansı səviyyədə müsbət təsir göstərdiyini göstərən dəqiq məlumatlar yoxdur. Hökumət bu qadağanın ləğv edilməsini istəyirsə, ətraf mühitin daha da çirklənməsinin qarşısını almaq üçün alternativ həll yollarının olduğunu sübut etməlidir. Məsələn, köhnə nəqliyyat vasitələrinin daha sərt emissiya standartlarına cavab verməsini tələb edən daha güclü texniki müayinə sisteminin tətbiqi və ya bu avtomobillər üçün xüsusi vergilərin tətbiqi daha ədalətli və praqmatik bir yanaşma ola bilər. Bu yanaşma, həm ətraf mühitin mühafizəsini, həm də vətəndaşların iqtisadi mənafelərini nəzərə alır. Ali Məhkəmənin qərarı bu məsələdə çox vacib rol oynayacaq.
Şərh Yaz