Dharmasthala məbədi kütləvi qətl işinin mərkəzində

Məqalədəki iddiaların ciddiyyəti şübhəsizdir. Yüzlərlə qadın və qızın həyatının itirilməsi və bunun uzun illər boyu gizlədilməsi dəhşətli bir hadisədir. Lakin, bu hadisənin yalnız dini bir məsələ kimi təqdim olunması mənim üçün qənaətbəxş deyil. Bu hadisənin sosial və iqtisadi kökünü araşdırmaq vacibdir. Məsələn, kast sisteminin bu hadisədə hansı rolu olub? Qadınlar və qızların aşağı sosial mövqeyi onların bu cür cinayətlərə qarşı daha həssas olmasına səbəb olubmu? Bundan əlavə, məbədin iqtisadi gücü və ictimai təsiri bu cinayətlərin gizlədilməsində hansı rol oynayıb?

Bu hadisəni başqa ölkələrdəki dini təşkilatlarla bağlı cinayətlərlə müqayisə etmək də faydalı olar. Məsələn, Katolik Kilsəsindəki uşaq sui-istifadə hallarının uzun illər boyu ört-bas edilməsi bu hadisə ilə oxşarlıqlar daşıyır. Bu oxşarlıqlar dini gücün sui-istifadəsinin ümumi bir nümunəsi olub-olmadığını soruşmağa səbəb olur.

Sonda, məqalənin iddialarını tam olaraq qəbul etməzdən əvvəl, müstəqil və etibarlı araşdırmaların nəticələrini gözləmək vacibdir. Bəlkə də, bu hadisənin arxasında başqa daha mürəkkəb sosial və iqtisadi amillər gizlənir. Belə olan halda, bu cür hadisələrin qarşısını almaq üçün yalnız dini baxımdan yanaşmaq kifayət deyil, həmçinin sosial və iqtisadi bərabərsizliyin aradan qaldırılması üçün də ciddi tədbirlər görülməlidir. Beləliklə, sual belədir: Bu hadisənin gerçək miqyasını və arxasındakı həqiqətləri anlamaq üçün hansı digər perspektivləri və araşdırma yollarını nəzərə almaq lazımdır?

Məqalədəki iddialar dəhşətlidir və əgər doğru olarsa, ciddi araşdırma tələb edir. Ancaq, yüzlərlə qadın və qızın cəsədinin basdırıldığına dair iddianın təsdiqi üçün konkret sübutlar nələrdir? İddialar yalnız keçmiş bir təmizləyicinin ifadəsinə əsaslanır, yoxsa başqa əlavə dəlillər mövcuddur? Şahidlər, fiziki dəlillər və ya digər sənədlər varmı? Araşdırmanın ədalətli və şəffaf olması üçün bu nöqtələr aydınlaşdırılmalıdır.

Daha əhəmiyyətlisi, bu cür ağır ittihamlar ortaya çıxdıqda, müstəqil və etibarlı bir araşdırma aparılmalı və məsuliyyət daşıyanlar ədalət qarşısında cavab verməlidirlər. Məbədin rəhbərliyinin iştirakını müəyyən etmək üçün həm məbəd iyerarxiyasının, həm də yerli hakimiyyət orqanlarının tam əməkdaşlığı vacibdir. İttihamların əsaslandırılıb-əsaslandırılmamasından asılı olmayaraq, hadisə Hinduizmin etibarını qorumaq üçün məbəd idarəçiliyinin şəffaflığını və hesabatlılığını artırmağın zəruriliyini göstərir. Bu səbəblə, məbədin idarəetmə sisteminin yenidən qurulması və dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi kimi uzunmüddətli həllər üzərində düşünmək vacibdir. Belə bir sistem, gələcəkdə bu cür hadisələrin qarşısını almaq üçün əhəmiyyətli addım ola bilər.

Məqalədəki "yüzlərlə qadın və qızın cəsədini basdırmağa məcbur edilməsi" iddiası ciddi bir narahatlıq doğurur. Belə ağır bir iddianın arxasında hansı sübutlar durur? İddiada adı çəkilən keçmiş təmizləyicinin şahidliyi nə qədər etibarlıdır? Bu şahidliyi təsdiqləyən başqa müstəqil sübutlar varmı? Məsələn, məzarların mövcudluğu, qurbanların kimliyi, ölüm səbəbləri və hadisənin vaxtı barədə hər hansı bir dəlil təqdim edilibmi? Bu iddiaların araşdırılması üçün müstəqil bir sorğu və ya məhkəmə prosesi aparılacaqmı? Bu məlumatların açıqlanması həm iddianın etibarlılığının, həm də ictimai narahatlığın ölçülməsi üçün vacibdir.

Məqalədə qaldırılan iddiaların ciddiyyətini qəbul edirəm və bu, həqiqətən də dəhşətli bir vəziyyətdir. Lakin, məsələnin yalnız dini liderlərin və ya məbəd rəhbərliyinin üzərinə yıxılması təkbaşına kifayət deyil. Sistematik bir araşdırma aparılmalı və bu cür hadisələrin baş verməsinə səbəb olan sosial-mədəni amillər də diqqətlə təhlil edilməlidir.

Məsələn, qadınların və qızların cəmiyyətdəki həssas mövqeyi, kasıb ailələrdə yayılmış acınacaqlı iqtisadi vəziyyət, insan hüquqları haqqında maarifləndirmənin çatışmazlığı və cinayətlərin üstünün örtülməsi üçün mövcud olan mədəniyyət kimi amillər araşdırılmalıdır. Sadəcə günahkarları tapmaq yox, bu cinayətlərin kökünə toxunmaq vacibdir.

Bunun üçün, müstəqil bir komissiya qurulmalı, şəffaf və qərəzsiz bir araşdırma aparılmalı, şahidlərlə söhbətlər aparılmalı və əldə edilən nəticələr əsasında ədalətli bir qərar verilməlidir. Bundan əlavə, din xadimləri və ictimai liderlər həssas qruplara qarşı zorakılığın qəbuledilməz olduğunu vurğulayan bir maarifləndirmə kampaniyası həyata keçirməlidirlər. Yalnız bu cür hərtərəfli və çoxsahəli bir yanaşma bu cür dəhşətli hadisələrin gələcəkdə baş verməsinin qarşısını almağa kömək edə bilər.

Məqalədəki iddialar qorxulu və dəhşətlidir. Əgər doğrudursa, bu, sadəcə bir məbədin deyil, bütün bir dini qurumun etibarına ciddi zərbədir. Ancaq bu, tarixdə ilk dəfə deyil ki, dini qurumlar belə cinayətlərlə əlaqələndirilir. Məsələn, orta əsrlər Avropasında Kilsənin inkvizisiyası zamanı minlərlə insan, bəzi hallarda tamamilə əsassız ittihamlarla, edam edilmişdir. Bu hadisə ilə Dharmasthala məbədi ilə əlaqəli iddialar arasındakı oxşarlıq, hər iki halda da güc pozisiyasındakı dini rəhbərlərin qanunsuz əməllərinin ört-basdır edilməsi cəhdidir.

Lakin fərqlər də var. Orta əsrlərdə inkvizisiya dövrü, ictimai-siyasi quruluşun xüsusiyyətləri ilə əlaqədar, qanunsuzluqları, ədalətsizlikləri ört-bas etmək üçün daha yaxşı imkanlar yaradırdı. Bu günkü informasiya texnologiyaları və sərbəst mətbuat ortamında belə hadisələrin tam şəkildə gizlədilməsi daha çətindir. Beləliklə, keçmişdəki hadisələrdən əsas dərs budur ki, güclü dini təşkilatların nəzarəti altında olan qurumların əməllərinin diqqətlə izlənilməsi və şəffaflığının təmin edilməsi əsasdır.

Məqalədəki iddiaların təfərrüatları hələ tam aydın deyil. Əgər bu iddialar təsdiqlənərsə, o zaman hadisənin tarixi kontekstdə daha dolğun təhlili əsaslı olardı. Bu həm də ölkənin cinayət ədalət sisteminin bu cür mürəkkəb və həssas hallarla necə mübarizə apardığı barədə suallar doğurur. Sadəcə olaraq, “kütləvi qətl” ifadəsinin dəqiq tərifinə və araşdırmaların obyektivliyinə dair məlumatların daha konkret olması vacibdir.

Məqalədə irəli sürülən iddiaların ciddi olduğunu və araşdırılmağa layiq olduğunu qəbul edirəm. Yüzlərlə qadın və qızın cəsədinin basdırılması ilə bağlı ifadələr dəhşətlidir və əgər doğrudursa, dərhal və hərtərəfli araşdırılmalıdır. Bununla belə, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərə alaq: bu iddiaların mənbəyinin keçmiş bir təmizləyici olduğunu və bu şəxsin motivlərinin tam olaraq aydın olmadığını unutmayaq. Şahid ifadələrinin etibarlılığını təsdiqləmək üçün müstəqil araşdırmalar, məhkəmə ekspertizası və digər sübutların mövcudluğu vacibdir. Təkcə bir şəxsin ifadələrinə əsasən, qədim və hörmətli bir dini quruma qarşı bu qədər ciddi ittihamlar irəli sürmək tələsik qərar ola bilər. Dərhal həqiqəti aşkar etmək üçün ədalətli və qərəzsiz bir araşdırma aparılmalıdır.

Məqalədə qaldırılan iddialar, dini gücün sui-istifadəsinin potensial nəticələrini bariz şəkildə nümayiş etdirir və bu, yalnız Hindistanla məhdudlaşmır. Tarix boyu, dini liderlərin, həm də dünyanın müxtəlif yerlərində güclü mövqelərini öz maraqları üçün istifadə etdikləri, ədalətsizliyi və insan haqlarının pozulmasını ört-basdır etdikləri hallar olub. Məsələn, Orta əsrlər Avropasında Kilsənin gücü, ədalətsizliyi və təqibləri ört-basdır etmək üçün istifadə edilib. Bu baxımdan, Dharmasthala məbədi ilə bağlı iddialar, dini institutların hesabatlılığı və şəffaflığı ilə bağlı daha geniş bir müzakirəni qaldırır.

Eyni zamanda, məqalədəki "otuz illik ört-basdır" ifadəsi ciddi narahatlıq doğurur. Bu uzun müddətli susqunluğun səbəbləri nələrdir? İddianın doğruluğu təsdiq edilərsə, bu, sadəcə dini bir institutun uğursuzluğundan deyil, həm də hökumət orqanlarının, hüquq-mühafizə orqanlarının və bəlkə də yerli icmanın bu hadisəni illər boyu bilməsindən və ya göz yummasından irəli gələn daha geniş bir sistem uğursuzluğunu göstərir. Bu ört-basdırın iqtisadi və sosial səbəbləri araşdırılmalıdır. Məsələn, məbədin iqtisadi gücü və ictimai nüfuzunun bu susqunluqda rolu nə idi?

Oxuculara belə bir sual verərdim: Bu hadisənin aşkara çıxarılmasında və gələcək halların qarşısının alınmasında fərdlərin, dini liderlərin, hökumətin və mediasının rolu nə olmalıdır?

Məqalədəki iddialar, həm də uzun müddət gizlədilmiş və yalnız sonradan üzə çıxmış dini liderlərin cinayətləri ilə əlaqədar digər hadisələri xatırladır. Məsələn, 1970-ci illərdə ABŞ-da baş vermiş "Cənubi Kaliforniya məbədi" hadisələrini xatırlatmaq olar. Çox sayda qurbanın qətlə yetirilməsi və cinayətlərin ört-bas edilməsi iki hadisəni bir-birinə bağlayır. Lakin fərq ondadır ki, Kaliforniya hadisəsində cinayətkarlar daha çox öz ideoloji inanclarından, məqalədəki iddia edilən hadisə isə qədim dini bir qurumun səlahiyyətindən irəli gələn güc strukturlarından faydalanıblar. Bu fərq, araşdırmanın və məhkəmənin aparılmasında mühüm rol oynaya bilər: Kaliforniya hadisəsində, mütəşəkkil cinayət qrupunun aşkar edilməsi və məhkəməyə verilməsi müəyyən müddət çəkmişdir; Dharmasthala məbədinin ətrafında hökümət müdaxiləsinin necə olacağı və həqiqətin üzə çıxması prosesinin necə aparılacağı isə indilik açıq deyil. Kaliforniya hadisəsindən əsas dərs odur ki, uzun müddət davam edən və mütəşəkkil cinayətlərin üzə çıxması üçün geniş miqyaslı araşdırma və cəmiyyətin fəal iştirakı mütləqdir. Dharmasthala hadisəsində də oxşar bir yanaşmanın zəruriliyi aydın görünür. Eyni zamanda, bu hadisənin sosial və siyasi kontekstinin nəzərə alınması da əhəmiyyətlidir: dini inanc və ictimai gücün qarşılıqlı təsiri araşdırmada prioritet olmalıdır.

Məqalədə qaldırılan iddiaların ciddi olduğunu və araşdırılmağa layiq olduğunu qəbul edirəm. Yüzlərlə qadın və qızın ölümünün mümkünlüyü dəhşətli bir perspektivdir və əgər doğrudursa, ədalət tələb edir.

Lakin, bu şokediciliyə qapılmadan əvvəl, məsələnin digər tərəflərini də nəzərə almaq vacibdir. İddiaların mənbəyi keçmiş bir təmizləyici olduğunu iddia edən şəxsdir və bu ifadənin doğruluğunu təsdiq edəcək müstəqil sübutlar mövcud deyil. Şahid ifadələri, foto və ya video sübutlar, hətta qəbirlərin yeri kimi dəlillər təqdim olunmayıb. Yalnız bir şəxsin ifadəsi əsasında belə geniş yayılmış və cəmiyyəti narahat edən bir ittihamın irəli sürülməsi qəbuledilməz dərəcədə təhlükəlidir.

Əgər bu iddialar araşdırılmaq üçün kifayət qədər ciddi hesab olunursa, onda ədalətli və obyektiv bir istintaqın aparılması zəruridir. Bu istintaq yalnız iddianı irəli sürən şəxsin ifadəsinə deyil, həm də məbəd rəhbərliyinin və digər müvafiq şəxslərin ifadələrinə əsaslanmalıdır. Çox sayda şahidin ifadələri olmadan, həmçinin elmi sübutlar olmadan, məsələ yalnız iddia səviyyəsində qalır. Bu, dinə və ictimai qaydalara qarşı potensial olaraq təhlükəli bir tendensiyanı da ifadə edə bilər – hər hansı bir iddianın qəbul edilməsi və yayılması üçün hərtərəfli təhlil və sübut yoxlaması əvəzinə yalnız bir ifadə kifayətdir.

Məqalədəki iddiaların ciddiyyətini qəbul edərək, araşdırmanın əhatə dairəsini genişləndirməyin vacibliyini vurğulamaq istərdim. Yüzlərlə qadın və qızın cəsədinin basdırılması iddiası şokedicidir, amma bu iddianın arxasında duran sistemik problemlərə də toxunulmalıdır. Yalnız Dharmasthala məbədinə fokuslanmaq, bu tip hadisələrin digər dini məkanlarda da baş verə biləcəyi ehtimalını göz ardı edir.

Beləliklə, araşdırma, bu hadisənin yalnız məbədin daxili məsələsi olub-olmadığını və ya geniş ictimai-dini strukturlarla əlaqəli olub-olmadığını müəyyən etmək üçün daha geniş bir perspektivdə aparılmalıdır. Bu, məsələnin kökündə olan səbəbləri müəyyən etmək və gələcəkdə oxşar hadisələrin qarşısını almaq üçün daha effektiv həllər tapmağa kömək edər. Məsələn, dini liderlərin məsuliyyəti və hesabatlılığı, dini icmaların daxili mexanizmləri və qadınların dini kontekstlərdə qorunması ilə bağlı qanunvericilik təkmilləşdirilməlidir. Təkcə ittihamların təsdiqlənməsi yetərli deyil; problemə hərtərəfli və sistemli yanaşma tələb olunur.