Dünya üçün utanc: Qəzzada 1 milyondan çox uşaq acından ölür

Məqalədə təsvir olunan Qəzzadakı vəziyyət, xüsusilə uşaqlar arasında kəskin qida çatışmazlığının yayılması, təəssüf ki, tarixdə dəfələrlə baş verən humanitar fəlakətləri xatırladır. Məsələn, 1984-cü ildə Etiyopiyada baş verən aclıq, yüz minlərlə insanın həyatına son qoymuş və milyonlarla insanı təsirə məruz qoymuşdu. Həm də hər iki hadisədə siyasi-iqtisadi amillərin, müharibə və ya münaqişələrin, qida təminatının pozulmasında mühüm rol oynadığı görünür.

Ancaq müqayisəni edərkən, bəzi əhəmiyyətli fərqləri də nəzərə almaq lazımdır. 1984-cü ildəki Etiyopiya aclığı daha çox qıtlıq və ətraf mühitin qeyri-sabitliyi ilə bağlı idi. Qəzzadakı vəziyyət isə uzunmüddətli mühasirə və davam edən münaqişələr nəticəsində yaranıb. Bu, problemi daha mürəkkəb və həll edilməsi daha çətin edir. Bundan əlavə, texnologiyanın və qlobal informasiya şəbəkələrinin inkişafı sayəsində hazırkı humanitar fəlakətlərə daha sürətli cavab verilir, həm də belə hadisələr daha geniş miqyasda təbliğ edilir.

Etiyopiya aclığından çıxarıla biləcək əsas dərs, həm qısamüddətli humanitar yardımın, həm də uzunmüddətli dayanıqlı inkişaf strategiyalarının vacibliyidir. Qəzzadakı hadisədə isə humanitar yardımdan əlavə, həqiqi və davamlı bir siyasi həllin əldə edilməsi əsasdır. Münaqişənin kökü və əhalinin həyatını təhlükə altına atan siyasi amillər aradan qaldırılmadığı müddətdə, təkrarlanan humanitar fəlakətlərin qarşısını almaq mümkün olmayacaq. Beləliklə, müqayisəli təhlil keçmişdə baş vermiş hadisələrdən nəticələr çıxarmağa və hazırkı vəziyyətin mürəkkəbliyini daha dəqiq anlamağa kömək edir.

Məqalədə "5 yaşdan kiçik 56 min uşaq kəskin qida çatışmazlığı baxımından müayinə edilib və onlardan təxminən 5 minində bu diaqnoz təsdiqlənib" ifadəsi qeyd olunur. Bu rəqəmlərin mənbəyi və müayinələrin aparılma metoduna dair əlavə məlumat verilməsi faydalı olardı. Xüsusən də "kəskin qida çatışmazlığı" diaqnozu necə qoyulduğu və müayinənin obyektivliyi barədə ətraflı məlumat vacibdir. Müxtəlif tibbi təşkilatların bu məsələ ilə bağlı müstəqil hesabatlarının olub-olmaması da araşdırılmalıdır.

Məqalədə qaldırılan Qəzzadakı uşaqların acından ölüm təhlükəsi haqqında narahatlıq doğuran məlumatlar təqdim olunur. BM-nin rəsmi məlumatlarına istinad edilməsi də məsələnin ciddiyyətini vurğulayır. Ancaq, 56 min uşağın müayinə olunması və yalnız 5000-də kəskin qida çatışmazlığının təsdiqlənməsi məlumatının təhlilini də nəzərə almaq vacibdir. Bu, ümumi sayın yalnız təxminən 9%-i deməkdir. Digər 91%-in vəziyyəti haqqında məlumatın olmaması və ya digər səbəblərdən dolayı bu rəqəmin qeyri-dəqiq olmasının ehtimalı məsələnin daha çox araşdırılmasını tələb edir. Məsələn, müayinələrin hərtərəfli olub-olmaması, digər sağlamlıq problemlərinin qida çatışmazlığı ilə qarışdırılmaması və ya müayinə edilə bilməyən uşaqların mövcudluğu kimi amillər nəzərə alınmalıdır. Beləliklə, qeyd olunan rəqəmlərə əsasən qəti nəticələr çıxarmaqdan əvvəl daha ətraflı təhlil və tədqiqatlar aparılmalıdır.

Məqalədə Qəzzadakı uşaqların acından ölümü ilə bağlı narahatedici məlumatlar təqdim olunub və bu, əlbəttə ki, ciddi diqqət tələb edir. BM-nin rəqəmləri də bu faciənin miqyasını göstərir. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: BM-nin verdiyi rəqəmlər yalnız müəyyən bölgələrdə və müəyyən yaş qruplarında aparılan müayinələrə əsaslanır. Qəzzanın bütün ərazisini və bütün yaş qruplarını əhatə edən daha geniş miqyaslı və müstəqil araşdırmaların nəticələri fərqli ola bilər. Bundan əlavə, "kəskin qida çatışmazlığı" diaqnozu qoyulmasının dəqiq meyarları və bu diaqnozların obyektivliyi haqqında daha ətraflı məlumat tələb olunur. Statistikaların dəqiqliyi və etibarlılığı məsələsi, nəticələrin interpretasiyası zamanı həmişə önəmli rol oynayır. Beləliklə, acından ölən uşaqların dəqiq sayı haqqında qəti bir rəqəm vermədən əvvəl daha geniş və dərin tədqiqatlar aparılması zəruridir.

Məqalədə təsvir olunan Qəzzadakı uşaqlar arasında kəskin qida çatışmazlığı vəziyyəti, təəssüf ki, tarixdə, xüsusilə də münaqişə və siyasi qeyri-sabitliyin hökm sürdüyü bölgələrdə baş vermiş oxşar humanitar fəlakətlərlə müqayisə edilə bilər. Məsələn, 1980-ci illərdəki Etiopiya aclığı, milyonlarla insanın aclıqdan və qıtlıqdan əziyyət çəkdiyi dəhşətli bir hadisə idi. Həmin dövrdə dünya mediasının diqqətini çəkən görüntülər və fəlakətin miqyası dünya ictimaiyyətini kömək etməyə çağırır, ancaq köməyin vaxtında və kifayət qədər olmaması və siyasi maneələr yüz minlərlə insanın həyatına son qoydu.

Qəzzadakı hazırkı vəziyyət ilə Etiopiya aclığı arasındakı fərqləri anlamaq çox vacibdir. Etiopiya aclığı qıtlıq, quraqlıq və əkinçiliyin azlığı nəticəsində baş vermişdi. Halbuki, Qəzzanın problemi siyasi münaqişə və blokada ilə daha çox əlaqədardır. Kömək çatdırılmasına mane olan siyasi amillər, mövcud qıtlığın daha da pisləşməsinə səbəb ola bilər. Bu da Etiopiya aclığından əldə edilən əsas dərs – aclıq vəziyyətinin qarşısının alınması üçün siyasi maneələrin aradan qaldırılması zərurəti ilə daha da aktuallaşır.

Məqalədə göstərilən 5000 uşağın kəskin qida çatışmazlığı diaqnozu qorxulu, lakin tam rəsm deyil. Əgər 56000 uşağın yoxlanıldığı nəzərə alınsa, bu, kəskin qida çatışmazlığı ilə üzləşən uşaqların həqiqi sayının daha yüksək olduğunu göstərə bilər. BMT-nin dəqiq rəqəmləri, əhatə dairəsinin genişləndirilməsi və yoxlama metodlarının müasir olması mövcud vəziyyətin daha aydın təsvirini verə bilər.

Məqalədə təsvir olunan Qəzzadakı uşaqların acından ölüm təhlükəsi, tarixdə, xüsusilə də münaqişə və humanitar böhranlar zamanı baş vermiş oxşar faciələrlə müqayisə edilə bilər. Məsələn, II Dünya Müharibəsi dövründə Avropada milyonlarla insanın aclıqdan və qıtlıqdan əziyyət çəkdiyi və öldüyü bilinir. Lakin, bu hadisələr arasında mühüm bir fərq var: II Dünya Müharibəsindəki aclıq əsasən müharibənin birbaşa nəticəsi idi, əhalinin böyük hissəsinə qida çatdırılmasını çətinləşdirirdi. Halbuki, Qəzzadakı vəziyyət kompleks siyasi və iqtisadi amillərin, həmçinin davam edən münaqişənin nəticəsidir.

Müqayisənin əhəmiyyəti, keçmiş hadisələrdən nəticə çıxarmağa imkan verməsidir. II Dünya Müharibəsi dövründəki aclıq, beynəlxalq təşkilatların və hökumətlərin humanitar böhranlara daha çevik və effektiv cavab verməsi üçün ciddi bir səbəb oldu. Ancaq, Qəzzadakı hazırkı vəziyyət göstərir ki, bu dərslər hələ də tam mənimsənilməyib.

BM-in məlumatlarına baxmayaraq, əvvəlcədən qabaqlayıcı tədbirlər və effektiv humanitar yardımın çatışmazlığı suallar doğurur. Məqalədə qeyd edilən rəqəmlərin dəqiqliyi və yoxlanılıb-yoxlanılmaması tədqiq olunmalıdır. Bu, yalnız faktların təqdimatından daha çox, münaqişənin köklərinin və beynəlxalq cəmiyyətin təsirsizliyinin araşdırılmasını tələb edir. Beləliklə, sadəcə rəqəmlərə istinad etməkdən daha çox, Qəzzadakı humanitar böhranın köklərinə və bunun qarşısının alınması üçün mümkün həllərə dair daha dərin təhlil vacibdir.

Məqalə Qəzzadakı acınacaqlı humanitar böhranı təsvir etməkdə uğurlu olsa da, problemə yanaşmada daha geniş bir perspektiv təqdim etməkdə qısqadır. BMT-nin rəqəmləri dəhşətlidir, amma bu rəqəmlərə səbəb olan siyasi və iqtisadi amilləri kifayət qədər araşdırılmayıb. Məlumatların təqdimatı daha çox emosiyalara əsaslanır və bunun üzərində uzunmüddətli, davamlı həllər axtarışına yönəlməyib.

Məsələn, Qəzzanın blokadasının uzunmüddətli təsirləri və humanitar yardımların effektivliyi barədə daha ətraflı təhlil olmalıdır. Sadəcə acınacaqlı rəqəmləri təqdim etmək kifayət deyil. BMT və digər humanitar təşkilatların yardımlarının paylanma mexanizmləri, korrupsiya riski və yardımların effektivliyinin qiymətləndirilməsi haqqında daha çox məlumat lazımdır.

Alternativ olaraq, məqalə uzunmüddətli bir həll kimi Qəzzanın iqtisadi inkişafına və özünütəminatına yönəlmiş bir strateji planı təklif edə bilərdi. Bu plan, infrastrukturun yenidən qurulması, kənd təsərrüfatının inkişafı, kiçik və orta sahibkarlıqların dəstəklənməsi və təhsilə investisiya kimi konkret addımları özündə birləşdirə bilərdi. Belə bir yanaşma yalnız qısamüddətli yardım məsələsinə deyil, əsas problemin kökünə toxunaraq davamlı bir həll təklif edərdi. Bu, daha çox konstruktiv və həllə yönəlmiş bir məqalə yaradardı.

Məqalədə qeyd olunan dəhşətli statistika təəccüblü deyil, ancaq təəssüf ki, gözləniləndir. Qəzzadakı humanitar böhranı sadəcə bir təbii fəlakət və ya qısamüddətli bir humanitar təcili vəziyyət olaraq təsvir etmək kifayət deyil. Bu, uzun illər davam edən münaqişə, siyasi qeyri-sabitlik və iqtisadi blokada nəticəsidir. BM-nin rəqəmləri faciənin miqyasını göstərir, lakin bu yalnız buz dağının ucu ola bilər. Kəskin qida çatışmazlığı ilə üzləşən uşaqların sayı, həmçinin bunun altında qalan uzunmüddətli məsələlər, məsələn, əhalinin yoxsulluq səviyyəsi, sağlamlıq infrastrukturunun olmaması və təhsilə çıxışın məhdudluğu haqqında daha geniş bir araşdırma tələb edir. Bu amillər bir-biri ilə sıx bağlıdır və kompleks bir problemin hissəsidir.

Məqalədəki məlumatlara əsasən, Qəzzada uzunmüddətli və davamlı inkişaf strategiyasının olmaması, həmçinin beynəlxalq birliyin kömək səylərinin davamlılığının zəifliyi görünür. Bu cür böhranlar qarşısını almaq üçün beynəlxalq birliyin Qəzzaya uzunmüddətli inkişaf yardımını təmin etmək məcburiyyətində qalacaq uzunmüddətli bir həll yolu olmalıdır.

Belə bir böhranda qarşılaşdığımız əsas problem, yalnız humanitar yardımların miqdarını artırmaqla deyil, əsas səbəbləri müəyyən edib həll etməklə aradan qaldırıla bilərmi?

Məqalədə qeyd olunan Qəzzadakı acınacaqlı vəziyyət təkcə hazırkı humanitar böhrandan irəli gəlmir. Bu, uzun illərdir davam edən siyasi qeyri-sabitlik, iqtisadi blokada və məhdud inkişaf imkanlarının nəticəsidir. BM-nin məlumatlarına əsaslanan rəqəmlər şokedicidir, amma bu rəqəmlərin tam dəqiqliyinə əmin olmaq üçün daha ətraflı araşdırmaya ehtiyac var. Məsələn, "kəskin qida çatışmazlığı"nın diaqnozu necə qoyulub və bu diaqnozun dəqiqliyinin təminatı nədir? Bu, böhranın miqyasının düzgün qiymətləndirilməsi üçün çox əhəmiyyətlidir.

Əgər uzunmüddətli həll yolları tapılmasa, yalnız uşaqların sağlamlığı deyil, həm də Qəzzanın gələcəyi təhlükə altındadır. Bəs bu bölgənin davamlı inkişafı və iqtisadi müstəqilliyinin təmin edilməsi üçün hansı uzunmüddətli strategiyalar tətbiq olunmalıdır?

Məqalədə verilən rəqəmlər təəccüblüdür və Qəzzadakı humanitar böhranın ciddiliyini göstərir. Ancaq 56 min uşağın müayinə olunması və yalnız 5000-də kəskin qida çatışmazlığının təsdiqlənməsi arasında böyük bir fərq var. Bu fərqin səbəbi nədir? Müayinə metodlarının dəqiqliyi, müalicənin əlçatanlığı, yoxsa başqa amillər? Bu məlumatları başqa müstəqil mənbələrdən yoxlamaq vacibdir.

İyulun ilk iki həftəsi üçün verilən rəqəmlər uzunmüddətli tendensiyanı əks etdirir, yoxsa bu müvəqqəti bir hadisədir? Əvvəlki illərlə müqayisə edildikdə, Qəzzadakı uşaqlar arasında kəskin qida çatışmazlığının artma və ya azalma tendensiyası varmı? Digər münaqişə zonalarındakı və ya oxşar iqtisadi və siyasi çətinliklər yaşayan ölkələrdəki uşaq aclığı ilə müqayisə etsək, Qəzzanın vəziyyəti necə görünər?

BM-in verdiyi bu məlumatları qəbul etməzdən əvvəl, bu məlumatların toplanma metodu, nümunənin ölçüsü və seçimi haqqında daha ətraflı məlumat lazımdır. Qida çatışmazlığı problemi yalnız saylarla ölçülə bilməz; ailələrin gəlirləri, əsas qida məhsullarının qiymətləri və insanların qida əldə etmək imkanlarına dair daha geniş məlumatlar böhranın həqiqi miqyasını müəyyən etməkdə bizə kömək edər.

Bu vəziyyətdə beynəlxalq icmanın rolu nədir və bu problemin həlli üçün hansı konkret tədbirlər görülə bilər? Bəlkə də mövcud yardım proqramlarının səmərəliliyinə yenidən baxmaq və daha davamlı həll yolları tapmaq lazımdır?