Yopp CBS News-a verdiyi müsahibədə həmin anlardan birini belə xatırlayır: "Amir məni atəş altında bir tibbi yardım məntəqəsinə sürüklədi."
ABŞ 2021-ci ildə ölkədən çıxdıqdan sonra Yopp, Amir üçün xüsusi immiqrasiya vizası almaq üçün əlindən gələni etdi. Amir, təhlükəsizlik səbəbindən CBS News-dan öz əsl adını gizlətməsini xahiş etdi."Əgər kimsə sənin həyatını xilas edərsə, ruhlarınız əbədiyyətə qədər bir-birinə bağlanır" deyən Yopp əlavə edir: "O, mənim üçün bir oğul kimidir, həqiqətən də."
Üç il sonra Amirin vizası təsdiqləndi və o, ailəsi ilə birlikdə yaşıl kart aldı. Onlar ABŞ-a gəldilər və Kentukki ştatında məskunlaşdılar, Əfqanıstanda ilk dəfə görüşmələrindən 22 il sonra Yopp ilə yenidən bir araya gəldilər. ### Deportasiya Qorxusu Yopp indi günlərinin çoxunu Amirin ona "baba" deyən uşaqları ilə keçirir. ABŞ-da yaşayan minlərlə əfqan, federal apellyasiya məhkəməsinin keçən həftə Donald Tramp administrasiyasının onların qanuni statusuna son qoymaq səylərini dondurmaqdan imtina etməsindən sonra deportasiya qorxusu yaşayır. Amir, ABŞ müharibəsində kömək edən müttəfiqlərə verilən Xüsusi İmmiqrasiya Viza sahibidir. Onun və ailəsinin yaşıl kartları olmasına baxmayaraq, Ağ Evin yaşıl kart sahiblərini də deportasiya etməklə hədələməsindən sonra o, hələ də geri göndərilməkdən qorxur. Amir, Talibanın qisasından qorxaraq Amerikan əsgərlərinə kömək etdi, çünki o zaman Əfqanıstanda iş tapmaq çətin idi və xaricdə təhlükəsizlik perspektivi cəlbedici idi. O, CBS News-a həyatını riskə atmasına cavab olaraq verilən vədin "Ailəniz Amerikaya gedəcək. Bu, ABŞ ilə işləyən hər kəsə vəd edilmişdi" olduğunu söylədi. Amir, xidmətindən sonra illərlə gizləndi, ABŞ tərəfindən xəyanətə uğradığını hiss etdi, ta ki Yopp Amerikanın vədini yerinə yetirmək üçün addım atıb vizasını təmin etməyə kömək edənə qədər. Ölkə daxilində Əfqanıstan müharibəsi veteranlarının minlərləsi, tərcüməçilərinə və digər əfqan müttəfiqlərinə ABŞ-a təhlükəsiz şəkildə gəlmələrinə və burada məskunlaşmalarına kömək etməyi öz üzərlərinə götürdülər. Lakin Amir deyir ki, veteranların hökumətin əvvəllər onlara verdiyi qoruma vədini yerinə yetirmək işi deyil. ### "Moral Travma" Donald Tramp administrasiyası dəfələrlə əfqan qaçqınlarını hədəfə alıb, əfqan müttəfiqlərini daşıyan uçuşların gəlişini dayandırıb, yenidən yerləşdirmə xidmətlərini dondurub, Əfqanıstanı səyahət qadağası siyahısına salıb və əfqan qaçqınları üçün Müvəqqəti Müdafiə Statusu (TPS) proqramına son qoyub. Yopp deyir ki, bunun müharibə zamanı onlara kömək edənlərin başına gəlməsi veteranlar üçün "mənəvi travma"dır. Administrasiyanın TPS proqramına son qoymaq səylərinin bir hissəsi olaraq, Daxili Təhlükəsizlik Katibi Kristi Noem, Əfqanıstanın indi əfqanların qayıtması üçün təhlükəsiz olduğunu iddia edib, bu məqamı Amir mübahisələndirir."Yaxşı, Əfqanıstan təhlükəsizdirsə, niyə vətəndaşlarınıza 'Əfqanıstana getməyin' deyirsiniz?" deyən Amir, Dövlət Departamentinin Əfqanıstan üçün "Səyahət Etməyin" məsləhətinə istinad edir. "Mənim üçün [bu] təhlükəsizdir, amma sizin üçün [bu] təhlükəsiz deyil? Əmin deyiləm."
Amir qorxur ki, yaşıl kart sahibi olsa belə, o və ailəsi geri göndərilə bilər, çünki Ağ Ev yaşıl kart sahiblərini də deportasiya etməklə hədələyib. Bu günlərdə o, ailəsini dolandırmaq üçün həftədə yeddi gün iki işdə çalışır. O deyir ki, keçmişdə yalnız təqaüdçü olan Yoppun ona verdiyi ayda 500 dollar sayəsində dolana bilib."Proqramların qüvvədə olduğunu görmək və onların ləğv edilməsi, həqiqətən, üzə vurulan bir şillə oldu" deyən Yopp əlavə edir:
Amir əlavə edib: "Amerikalılar əfqanlarla vəd etməməlidirlər və indi [siz] onlar üçün problem yaradırsınız. Onda niyə [siz] o vədi verdiniz?"
Oxucu Şərhləri
Ancaq, digər tərəfdən, əfqan tərcüməçilərinin köçürülməsi ilə bağlı prosedurların mürəkkəbliyini və bu prosesi ləngidən bürokratik maneələri də nəzərə almaq lazımdır. Məqalədə bu cür çətinliklərin ətraflı təhlili əskikdir.
Əgər ABŞ hökuməti daha geniş miqyaslı köçürmə proqramı həyata keçirmiş olsaydı, indiki vəziyyətin fərqli olacağını düşünürsünüzmü?
Bunun qarşısını almaq üçün, yalnız köçürmə proqramlarının genişləndirilməsi yox, həm də ABŞ hökumətinin, Əfqanıstanlı müttəfiqlərin uzunmüddətli reabilitasiyası və yenidən inteqrasiyası üçün daha sistematik və davamlı bir plan hazırlaması vacibdir. Bu plan maliyyə dəstəyi, peşə təlimi və psixososial dəstək kimi elementləri əhatə etməlidir. Bu cür bir proaktiv yanaşma, yalnız əfqan müttəfiqlərin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaqla kifayətlənməyəcək, həm də ABŞ-ın beynəlxalq etibarını qoruyub saxlamağa və gələcək beynəlxalq əməkdaşlıqları möhkəmləndirməyə kömək edəcək.
Oxucuları düşünməyə təşviq edən bir sual: Əfqan tərcüməçilərinin taleyi ilə bağlı ABŞ-ın siyasətinə daha etibarlı və nəticəyə yönəlmiş bir yanaşma üçün hansı konkret addımlar atıla bilərdi?
Bundan əlavə, məqalədə yalnız fərdi təcrübələrə əsaslanaraq ümumiləşdirmələr edilir. Statistik məlumatlar və rəsmi hesabatlar problemi daha geniş miqyasda təhlil etməyə imkan verərdi.
Konstruktiv bir həll yolu kimi, ABŞ və digər qərb ölkələri tərəfindən yaradılacaq bir beynəlxalq fond təklif edə bilərəm. Bu fond, tərcüməçilərin köçürülməsi, yerləşdirilməsi və inteqrasiyası üçün resurslar ayırmaqla yanaşı, ədalətli kompensasiya məsələsini də həll edə bilər. Bu, qarşılıqlı əməkdaşlığın və məsuliyyətin daha güclü bir sistemini yaratmaqla, gələcəkdə bu cür vəziyyətlərin qarşısını almağa kömək edə bilər.
Məqalədəki informasiya əsasında, ABŞ hökumətinin vədlərinə əməl etməməsinin əsas səbəbləri tam olaraq aydın deyil. Bəlkə də bürokratik əngəllər, maliyyə çatışmazlığı və ya siyasi prioritetlərdə dəyişikliklər rolu oynayıb. Ancaq bu hadisəni yalnız ABŞ-ın vədini pozması kimi təsvir etmək yetərli deyil. Bu problemin həll edilməsində ABŞ hökuməti ilə yanaşı beynəlxalq təşkilatların və digər dövlətlərin də rolu nə qədərdir və necə təmin edilə bilər? Bu hadisədən nə cür dərs çıxarmaq olar ki, gələcəkdə belə problemlərin qarşısını alaq?
Şərh Yaz