Qəzzada Jurnalistikaya Ağır Zərbə: Həqiqətin Səsləri Susturuldu
Qəzza şəhərindəki əl-Əhli Ərəb Xəstəxanası – Məhəmməd Qreyqeh ilə ilk dəfə yanvarın 31-də, cənubdan şimala qayıtdığımız zaman tanış oldum. Həmin vaxt Anas əş-Şərif canlı yayımda idi. Bu tanışlıq mənə dərhal dərin bir doğmalıq hissi verdi. Nəhayət, yerindən köçürülərkən reportajlarını izlədiyimiz Anasla üz-üzə gəlirdim. Onun ekranlardakı görüntüsündən fərqi yox idi, lakin şəxsən daha güclü və təsirli bir aura hiss olunurdu. Həmin gün Anas və Məhəmmədlə qısa görüşüm onların nəhənglər, qüdrətli və sarsılmaz şəxsiyyətlər olduğunu hiss etdirdi. Şimalda baş verən dəhşətlərə baxmayaraq, onların gücü, qətiyyəti və əzmkarlığı qarşısında özümü kiçik hiss edirdim. Cənubdan reportaj verən
Qəzzada jurnalistlər onların gücünə hər zaman heyran qalır və onlarla fəxr edirdilər.
Həqiqət Uğrunda Yorulmaz Fəaliyyət
Anas və Məhəmmədlə sonrakı görüşlərimiz də oldu. Aprelin 13-də, Qəzza şəhərinin mərkəzindəki əl-Əhli Ərəb Xəstəxanasına iki raket zərbəsi endirilərkən, görüşümüz qısa, lakin istiqanlı idi – hər an kömək etməyə hazır olduqlarını hiss edəcəyiniz bir istiqanlılıq. Həmin gün Məhəmməd mənə müəyyən məqamlara diqqət yetirməyi və vacib müsahibələr, məlumatlar ala biləcəyim yeri göstərdi. Bir neçə dəqiqə sonra o, canlı yayına çıxmaq üçün üzr istədi. Anas və Məhəmmədin ortaq cəhəti yorulmaz əmək və yerdəki hər bir jurnalistə, xüsusən də Şimali
Qəzza zolağının hər qarışını bilən təcrübəli
Qəzzada jurnalistlər kimi kömək etmək istəyi idi.
Son Vida və Gələn Faciə
Anasla sonuncu dəfə ötən həftə Qəzza şəhərindəki əş-Şifa Xəstəxanasının qarşısında görüşdüm. Mən oraya müsahibə çəkməyə getmişdim. Qısa bir salamlaşma mübadiləsi etdik, çünki o, həmişəki kimi məşğul idi və canlı yayıma hazırlaşırdı. Mən onu, enerjisini və peşəkarlığını, İsrailin ona qarşı təhrik və təhdidlər dalğasına baxmayaraq, bir anlıq müşahidə etdim. Ona son sözlərim “Özünü qoru” oldu, çünki hamımız bilirdik ki, o, hər an hədəf ola bilər. Bazar günü axşam onun qətl xəbəri gələndə bu, yalnız
Qəzzada jurnalistlər üçün deyil, Anası öz övladı, öz hekayələrini danışan biri kimi görən bütün Fələstinlilər üçün bir fəlakət idi. Hər kəs xəbərin yanlış olmasına ümid edirdi, lakin bu, doğru idi. Və bu, başqa bir zərbə gətirdi: Məhəmməd, Moamen Əliva, Məhəmməd Nofal və İbrahim Zəhər də hədəfə alınmışdı.
Həqiqətin Qorxusu və Cəzasız Qalan Cinayətlər
Əl-Cəzirə Ərəbcə kanalının bütün Şimali Qəzza heyəti – müxbirlər, operatorlar və avadanlıqlar – tamamilə məhv edilmişdi. Bu,
müxbirlərin qətli ilə bağlı acı bir həqiqəti bir daha ortaya qoydu. Onlara qarşı ittihamlar hazır, uydurma idi. Lakin hər kəs bilir ki, İsrail yalnız bir şeydən qorxur: həqiqətdən. Bu, hər şeyə nifrət etdiyim bir an idi. Mən jurnalistikadan nifrət etdim – bizi eşitməyən, görməyən, ölümlərimizi gözləyən, xəbər çatdırmaq əvəzinə özümüzün xəbər olmağımızı gözləyən bir dünya üçün indi bu, bir yalan idi. Bu an hədərsizlik, cinayətin həyasızlığı ilə dolu idi, lakin cinayətlərin cəzasız qalması qəzəbi daha da ağırlaşdırırdı. Niyə Anas qorunmadı? Niyə o, hər an ölümlə üz-üzə tək qaldı? Niyə biz buna sadəcə başqa bir xəbər maddəsi kimi baxmalı idik?
Müxbirlərin qətli qorxuya və lənətə çevrilmişdi, hər an bizi kölgədə izləyirdi.
Unudulmaz Miras və Davam Edən Mübarizə
Anas, Məhəmməd və həmkarları artıq mikrofonları və kameraları tutmaq üçün burada deyillər, lakin onların səsləri, cəsarətləri və həqiqətin yorulmaz axtarışı Qəzzanın yaddaşında dərin iz buraxacaq. Onların fəaliyyəti
Qəzzada jurnalistlərin misilsiz fədakarlığının simvoludur. Bu
müxbirlərin qətli sadəcə bir itki deyil, bütöv bir regionun səsini kəsmək cəhdidir, lakin onların mirası davam edəcək.
24 saat
Oxucu Şərhləri
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: jurnalistlərin "vəkil" rolunu oynamağa başlaması, xüsusilə də münaqişə zonasında fəaliyyət göstərərkən, obyektivliyin qorunması baxımından hansı riskləri daşıyır? Qreyqeh və əl-Şərif kimi jurnalistlərin, sadəcə hadisələri <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a> verməklə yanaşı, eyni zamanda "həqiqətin səslərini" təmsil etmələri, onların öz reportajlarında hansı dərəcədə tənqidi mövqe tutmalarına imkan verir? Jurnalistlərin münaqişə tərəflərindən birinə "doğmalıq" hissi ilə yanaşması, ictimaiyyətə tamamilə neytral bir mənzərə təqdim etmələrinə mane ola bilərmi?
Bu paralel, jurnalistlərin müharibə və münaqişə bölgələrində həqiqəti çatdırmaq naminə nə qədər böyük risklər aldığını bir daha göstərir. Həm 2003-cü ildə İraqda, həm də bu gün Qəzzada jurnalistlər, informasiya axınının kəsilməməsi üçün şəxsi təhlükəsizliklərini riskə atırlar. O dövrdəki hadisələrdən çıxarılan ən böyük dərs, müharibə zonasında çalışan jurnalistlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsinin vacibliyi idi. Ancaq, görünür ki, bu dərslər tam olaraq öyrənilməmiş və ya tətbiq edilməmişdir, çünki bu gün Qəzzada jurnalistlərin qarşılaşdığı şərait, keçmişdəkilərlə heç də fərqlənmir. Hətta bəlkə də daha da mürəkkəbdir.
Bu vəziyyətdən hansısa bir dərsin çıxarılması mümkündürmü, yoxsa bu, münaqişə bölgələrində jurnalistikanın daimi bir təhlükə ilə üz-üzə qalacağının göstəricisidir?
Suriyadakı vəziyyətdən çıxarılan əsas dərs, jurnalistlərin hər zaman peşə borclarını yerinə yetirərkən şəxsi təhlükəsizliklərini prioritetləşdirməli olduqları idi. Qreyqeh və Şərif kimi müxbirlərin fəaliyyəti, təhlükəli zonada reportaj hazırlamağın nə qədər çətin və riskli olduğunu bir daha göstərir. Lakin, Suriya müharibəsi dövründə jurnalistlər adətən beynəlxalq təşkilatların müəyyən dəstəyi ilə fəaliyyət göstərirdilər, bu da onların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından müəyyən rol oynayır. Məqalədə Qəzzadakı jurnalistlərin hansı dəstəklə işlədikləri barədə ətraflı məlumat verilmədiyindən, bu iki vəziyyətin müqayisəsi zamanı dəstək mexanizmlərindəki fərqlər qeyd edilə bilər.
Anas əl-Şərif kimi jurnalistlərin, hətta münaqişənin ortasında, öz peşələrini icra edərkən belə xarici görünüşlərinin və şəxsiyyətlərinin oxşarlığı, onların tez bir zamanda peşəkar bir "marka" yaratmalarının nəticəsi ola bilər. Bu, qlobal media məkanında fərqlənmək və tamaşaçıların diqqətini çəkmək üçün bir strategiya kimi də görülə bilər. Ancaq bu, eyni zamanda jurnalistlərin şəxsi təhlükəsizlikləri və ya tərəflərdən birinin məlumat manipulyasiyası üçün hədəfə çevrilmə riskləri baxımından da müzakirə olunmalıdır.
Tarixən müharibə müxbirləri, məsələn, Vyetnam müharibəsi dövründəki təcrübələrindən bəllidir ki, onlar tez-tez özləri də münaqişənin bir hissəsi olublar. Lakin bu gün, sosial medianın və canlı yayım texnologiyalarının inkişafı ilə jurnalistlər birbaşa hadisələrin mərkəzində olurlar və onların səsləri daha geniş auditoriyaya çatır. Bu, informasiyanın yayılmasını sürətləndirsə də, eyni zamanda bu jurnalistləri daha görünən və potensial olaraq daha təhlükəli vəziyyətlərə qoyur.
Şəxsi qeyd və tanışlığın "dərin bir doğmalıq hissi" yaratması, məqalə müəllifinin şəxsi münasibətini ifadə etsə də, bununla bağlı düşünmək lazımdır: jurnalistlərin şəxsi münasibətləri və ya hər hansı bir "doğmalıq hissi" onların obyektivliyinə təsir edə bilərmi? Və ya bu cür şəxsi əlaqələr, mənəvi dəstəyin bir forması olaraq, çətin şəraitdə çalışan şəxslərə nə qədər faydalı ola bilər?
Şərh Yaz