Fələstinli jurnalistlərə yas tutmayın

Unudulan faciələr: Fələstinli jurnalistlərin amansız qətli

Bir il əvvəl dostum və qohumum, jurnalist Amna Homaid 11 yaşlı böyük oğlu Mehdi ilə birlikdə amansızcasına qətlə yetirildi. O, İsrail mediasında ona qarşı təxribatdan sonra hədəf alınmışdı. Həmin günlərdə ailəyə yağan kədər və başsağlığı mesajları hər kəsi sarsıtmışdı. Beynəlxalq media Amna Hın ərinə başsağlığı vermiş, onun qətli və əvvəlcədən gedən təxribatlar haqqında məqalələr geniş yayılmışdı. Sosial media Amna və onun nailiyyətləri ilə bağlı eyni kədərli tonla dolub-daşmışdı. Amma bu kədər sonda yoxa çıxdı. Amna tədricən unuduldu və heç bir qurum, heç bir hökumət onun qətli ilə bağlı araşdırma aparmadı. Təəssüf ki, Amna ilə baş verən hadisə istisna deyil, əksinə, qaydadır. Bu gün Qəzzanın Xan Yunis şəhərindəki Nasser Xəstəxanasında qətlə yetirilən jurnalistlər Hussam əl-Məsri, Mohammad Salama, Mariam Abu Dəqqa, Əhməd Abu Əziz və Moaz Abu Taha ilə də eyni şey yaşanacaq. Bu qırğın indi qısa müddətə başlıqlara çıxsa da, Amna Homaidin qətli kimi tezliklə unudulacaq. Həmin jurnalistlər qorunan mülki şəxslər olsalar da, beynəlxalq humanitar hüquqa əsasən xüsusi müdafiəyə malik tibb müəssisəsində sığınacaq tapsalar da, heç kim İsraili "səhv" olduğunu iddia etdiyi əmələ görə məsuliyyətə cəlb etməyəcək və heç kim bunu araşdırmayacaq.

Hesabatlılıq tələbi və davamlı cinayətlər

İki həftə əvvəl Anas əl-Şərif, Məhəmməd Qreyqə, İbrahim Zahir, Məhəmməd Noufal, Moamen Əliva və Məhəmməd əl-Xalidinin qətli ilə də eyni ssenari təkrarlandı. Bu hadisə də tədricən unuduldu. Sosial mediadakı nekroloqlar soldu. Onların "qəbuledilməz" və "beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulması" kimi təsvir edilən qətli hələ də araşdırılmayıb, İsrailin Anas haqqındakı iddiaları isə etirazsız qalır. İsrailin 2025-ci ilin iyununda jurnalist Mərva Musəlləmi iki qardaşı ilə birlikdə diri-diri basdırması, mart ayında Hussam Şabatı qətlə yetirməsi, 2024-cü ilin iyulunda İsmayıl əl-Qul və Rami əl-Rifini qətlə yetirməsi və – mənim üçün ən ağrılısı – 2023-cü ilin dekabrında əziz professorum Refaat Alareeri qətlə yetirməsi bu təkrarlanan modelin necə davam etdiyini göstərir. İsrailin hər bir vəhşiliyindən sonra gələn sükut, növbəti vəhşiliyin və dünyanın İsraili hesabatlılıqa cəlb etməkdə növbəti uğursuzluğunun yolunu açır. Bu ölümcül dövrün dəfələrlə təkrarlanmasını görən Fələstinli jurnalistlər bir karyeranın həm özləri, həm də ailələri üçün ölüm hökmü olduğuna inanmağa başlayıblar.

Jurnalistika yolunun ağır bədəli: Ailələrin narahatlığı

Ailəmiz uzun müddət gənclərini media təhsili almağa həvəsləndirsə də, Amna Homaidin qətlindən sonra heç kimin onun yolunu izləməsinə icazə vermir. Onlar deyirlər: "Bu, dünyanın sənə arxa çevirdiyi tənha bir yoldur." Hazırda jurnalist kimi çalışan ailə üzvlərinə işlərini azaltmaları və diqqət mərkəzindən uzaq durmaları xəbərdarlıq edilir. Amnanın qayınatası, əmim Hamed mənə dedi ki, digər altı övladından heç birinin jurnalistika ilə uzaqdan da olsa əlaqəli bir karyera seçməsinə icazə verməyəcək: "Nə aktyorluq, nə də jurnalistika. Onları heç vaxt medianın qarşısında görmək istəmərəm." O əlavə etdi: "Əvvəllər hər kəsi jurnalistika sahəsinə girməyə həvəsləndirirdim. Deyirdim ki, bu, həqiqət sahəsidir. Amnadan sonra bu sahə ilə bağlı hər şeyə nifrət etdim." Hətta Amnanın əri, özü də jurnalist olan və gənclərə bu sahədə məsləhətlər verən Saed Hassouna, Amnanın qətlindən sonra işini tədricən azaltdı. Bu sükut və geri çəkilmə Fələstinli jurnalistlərin ailələrini sağalmaz travmalarla baş-başa buraxır. Amnanın vəfatından bir il sonra, anasını və qardaşını gözləri önündə ölmüş görən və şəxsən jurnalist İsmayıl əl-Qula ailəsinin dağıntılar altında olduğunu bildirən 10 yaşlı oğlu Məhəmməd hələ də travma hücumlarından əziyyət çəkir. Kədərlənəndə insanlara qışqırır ki, onu anasını öldürən israillilərin yanına buraxsınlar ki, onu da öldürsünlər. Amnanın beş yaşlı kiçik qızı Ghina hələ də anasının qayıtmasını gözləyir və tez-tez ağlayaraq "Anamı hara apardınız?" deyir.

Gözlənilən ədalət: 244 canın səssiz harayı

Bu qəddar müharibənin təxminən 23 ayı tamam olsa da, bütün dünya hələ də ölmüş Fələstinli jurnalistlər üçün yalnız başsağlığı verməklə kifayətlənir. Qəzzada baş verənlərə görə ən kiçik məsuliyyət hissini belə özündən uzaqlaşdırmaq üçün hər şeyi edir. Hazırda Qəzzada 2025-ci il avqust ayına qədər 244 Fələstinli jurnalist qətlə yetirilib. Onların hamısı eyni münasibətlə üzləşib – hətta detallı şəkildə sənədləşdirilmiş hadisələr belə müharibə cinayətləri kimi araşdırılmayıb. 2022-ci ildə Cənində İsrail snayperi tərəfindən öldürülən Şirin Abu Aklehin işi gələcəkdə baş verəcəklərin xəbərçisi idi. Hətta onun ABŞ vətəndaşlığı və Amerika mediasının araşdırmaları da ona ədalət gətirə bilmədi. Əgər Fələstinli jurnalistlərə yas tutmaq sizə daha az günahkarlıq hiss etdirirsə, əgər bu, onlara qarşı borcunuzu yerinə yetirdiyinizi düşündürürsə, o zaman onlara yas tutmayın. Bizə daha çox nekroloq deyil, ədalət lazımdır. Bu, dünyanın Mariamın, Amnanın, Anasın və Qəzzada qətlə yetirilən digər 244 Fələstinli jurnalistin yetim qalan övladları üçün edə biləcəyi ən az şeydir.

24 saat