“Qanun dostlar üçün şərh edilir, düşmənlərə tətbiq olunur”, – İtalyan dövlət xadimi Covanni Colitti bir vaxtlar demişdi.
Bunun ən bariz nümunələrindən biri
Avropa İttifaqının
İsrailin beynəlxalq hüququ və özünün assosiasiya sazişinin şərtlərini ciddi şəkildə pozmasına qarşı çıxmamaq üçün necə əziyyət çəkməsidir.
Mayın 20-də
Avropa İttifaqının Xarici İşlər Şurası (FAC)
İsrailin Qəzzaya humanitar yardımın daxil olmasına mane olmaqla Fələstinlilərin insan haqlarını pozub-pozmadığını nəzərdən keçirmək üçün səsvermə keçirdi. Bir ay sonra eyni qurum belə bir nəticəyə gəldi: “
İsrailin
Avropa İttifaqı-
İsrail Assosiasiya Sazişinin 2-ci maddəsinə əsasən insan hüquqları öhdəliklərini pozduğuna dair əlamətlər var.” Sadəcə əlamətlər…
İyunun 26-da
Avropa İttifaqı hökumət başçıları
Avropa Şurası iclasında bu “əlamətləri nəzərə aldıqlarını” bildirdilər və FAC-ı iyul ayında “müzakirələri davam etdirməyə” dəvət etdilər.
Bəzilərinin may ayında
Avropa İttifaqı-
İsrail Assosiasiya Sazişinə yenidən baxılması barədə səsverməni əvvəlcə alqışlaması başa düşüləndir. Fələstin xalqının insan hüquqlarının müdafiəsi üçün nəhayət, tədbir görüləcəyinə ümid verən hər şeyə sarılmaq insani bir haldır.
Təəssüf ki,
Avropa İttifaqı-
İsrail Assosiasiya Sazişi ilə bağlı bütün “müzakirə” sadəcə bir illüziyadır. Bu,
Avropa İttifaqının
İsrailin Qəzzada və işğal olunmuş Fələstin ərazisinin digər yerlərində törətdiyi vəhşilikləri həll etmək üçün atdığı ciddi addımları təmsil etmir. Əksinə,
Avropa İttifaqının nəhayət nəsə etməyi düşündüyü təəssüratını yaradaraq artan tənqidləri yayındırır. Daha da əhəmiyyətlisi,
Avropa İttifaqı və onun üzvlərinin qanuni olaraq yerinə yetirməli olduqları öhdəliklərdən diqqəti yayındırır.
İnsan Haqları Bəhanələri və Avropa İttifaqının Mövqeyi
İsrailin Qəzzadakı dağıdıcı müharibəsinin iyirmi ayına qədəm qoymuşuq.
İsrailin insan hüquqları və beynəlxalq hüququ pozmaları o qədər genişdir ki, onların
Avropa İttifaqı-
İsrail Assosiasiya Sazişi ilə əlaqəli olmasında heç bir şübhə yoxdur. Bu pozuntular o qədər çoxdur ki, Qəzzadakı həyatın hər sahəsinə vurulan zərərin dərinliyini və miqyasını əks etdirmək üçün onları kateqoriyalara ayırmaq zəruridir.
İsrail zolaqda Fələstin həyatının mümkünsüzlüyünə səbəb olacaq şərait yaratmaqda, yəni soyqırım törətməkdə ittiham olunur. Buraya yaşayış yerlərinin məhv edilməsi (domisid) və Qəzzanın şəhər landşaftının viran qoyulması; səhiyyə sisteminin sistemli şəkildə dağıdılması (medisid); məktəblərin, universitetlərin və kitabxanaların məhv edilməsi (skolyasid); Qəzzanın kənd təsərrüfatının və təbiətinin məhv edilməsi (ekosid); Qəzza iqtisadiyyatının dağıdılması (ekonosid); və uşaqlığın qeyri-mümkün edilməsi ("unchilding") daxildir.
Qəzza əhalisinin 90 faizindən çoxu, yəni 1,9 milyon insan köçkün düşüb və son üç ayda 600.000-dən çox insan, bəziləri 10 dəfə və ya daha çox, yenidən didərgin salınıb. Martın 2-dən bəri
İsrail tərəfindən tam blokada tətbiq olunub və cüzi yardım çatdırılması yalnız may ayının sonunda bərpa edilib. Aclıq geniş yayılıb; təkcə may ayında 66 uşaq aclıqdan ölüb, 5.000-dən çox uşaq kəskin qidalanma ilə xəstəxanaya yerləşdirilib.
Avropa ictimai rəyinin təzyiqi altında,
İsrailə
Avropa dəstəyini getdikcə rədd edən bir zamanda,
Avropa İttifaqı nəhayət nəsə etməyə qərar verdi. Lakin bu, xeyli danışıqdan və – indiyə qədər – heç bir fəaliyyətdən ibarət olmayıb.
Blok
Avropa İttifaqı-
İsrail Assosiasiya Sazişinə yenidən baxmaq üçün səsverməyə qərar verdi. Lakin bu, qeyri-adi bir şey deyildi, çünki bütün assosiasiya sazişləri müntəzəm nəzərdən keçirilməlidir ki, bu da əlaqələrin dərinliyində və genişliyində irəliləyişlərə və ya geriləmələrə səbəb ola bilər.
Əslində, səsverməni tələb edənlər çox yaxşı bilirdilər ki, sazişin dayandırılması 27 üzv dövlətin yekdil səsi ilə mümkündür, bu isə hazırda qeyri-mümkündür.
Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen və Almaniya, İtaliya, Macarıstan kimi üzv dövlətlər
İsrailə sarsılmaz dəstəklərini açıq şəkildə ifadə ediblər. Bu şəraitdə sazişi dayandırmaq üçün yekdil səsverməyə ümid etmək xəyalpərəstliyə yaxındır. Nitelikli səs çoxluğu ticarət sahəsindəki sazişin bəzi hissələrini dayandıra bilər, lakin bu, ən çox ümid edilə bilən nəticədir.
Bu, İttifaqın insan hüquqlarına və “fundamental dəyərlərə” sadiqliyinin güclü bir təsdiqi deyil. Əksinə, hökumətlərin və rəsmilərin
Avropa İttifaqı-
İsrail Assosiasiya Sazişinin bütün sahələrinin “insan hüquqlarına hörmətə əsaslanacağını” qeyd edən 2-ci maddəsinə ictimai istinadları boş ritorikadan başqa bir şey deyil.
Həqiqətdə,
Avropa İttifaqı heç vaxt bu insan hüquqları şərtlərinin ciddiyə alınmasını nəzərdə tutmayıb. Bunun səbəbini anlamaq asandır; insan hüquqlarının hansı meyarlarla qiymətləndirilməsini heç vaxt dəqiqləşdirməyib və bu qiymətləndirmələri müntəzəm, məcburi və açıq etməyi seçməyib.
Bu şəkildə
Avropa İttifaqı hər hansı əhəmiyyətli addım atmaqdan yayınmaq üçün öz qaydalarını “şərh edərək” “insan hüquqlarını və fundamental dəyərləri” dəyərləndirdiyini iddia etməyə kifayət qədər yer saxlayır.
Boş Ritorika və Fərdi Dövlətlərin Tədbirləri
Bəzi
Avropa dövlətləri fərdi hərəkət etməyə qərar versələr də, onların etdikləri
Avropa İttifaqının sazişə yenidən baxması qədər mənasız olub.
Birləşmiş Krallıq
İsraillə ticarət danışıqlarını dayandırdı, lakin ticarəti yox. Onun Fransa və Kanada ilə birgə son bəyanatı
Avropa İttifaqının bəyanatlarından “daha sərt” kimi qələmə verildi. Lakin bu bəyanat yalnız
İsrailin “Qəzzada hərbi əməliyyatlarını genişləndirməsinə” qarşı çıxır: O, yalnız
İsrailin hücumunun genişləndirilməsi və intensivləşdirilməsinə etiraz edir, Şəritə indiyə qədər vurulan zərərə yox.
Nə də
İsrailin ittiham olunduğu müharibə cinayətlərindən bəhs etmir, nə də Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin (BCM)
İsrail Baş naziri Binyamin Netanyahu və keçmiş müdafiə naziri Yoav Qallant üçün həbs orderlərini dəstəkləməyə öhdəlik götürmür.
Əslində, Birləşmiş Krallıq Fransa və Kanada ilə “sərt” birgə bəyanatından sonra
İsrailin səfirini çağırsa da, Qəzza hava sahəsi üzərində və ya yaxınlığında kəşfiyyat uçuşlarını davam etdirdi. Bu uçuşların
İsrail ordusu üçün kəşfiyyat məlumatları topladığı güman edilir.
Fransa isə öz növbəsində iyun ayında Fələstin dövlətini tanıyacağını bəyan etdi. İyun gəldi və getdi, tanıma baş vermədi.
2023-cü ilin oktyabrında İspaniya
İsrailə silah satışını dayandırdığını iddia etdi. May ayında İspaniya Baş naziri Pedro Sançes “Biz soyqırım törədən bir dövlətlə biznes qururuq” dedi. Lakin Barselonada yerləşən bir analitik mərkəz bu yaxınlarda İspaniya dövlət qurumları ilə
İsrail müdafiə şirkətləri arasında 40-dan çox müqavilənin mövcudluğunu ortaya çıxardı.
Almaniya, Fransa, Birləşmiş Krallıq və İtaliya da beynəlxalq hüququn ruhuna zidd olaraq
silah tədarük etməyə davam edirlər.
Qanuni Öhdəliklər və Avropa İttifaqının Səssizliyi
Əgər
Avropa hökumətləri
İsrailin cinayətlərinə cavab verməkdə ciddi olsaydılar, bunu sadəcə müxtəlif
Avropa İttifaqı müqavilələri və beynəlxalq hüquq çərçivəsində qanuni öhdəliklərinə əməl etməklə edə bilərdilər.
Avropa İttifaqının Əsas Hüquqlar Xartiyası və Lissabon Müqaviləsi bloku “demokratiyaya, insan hüquqlarına və fundamental dəyərlərə” hörməti bütün
Avropa İttifaqı siyasətlərinə daxil etməyi tələb edir. Bu səbəbdən bütün assosiasiya sazişlərində insan hüquqları şərtləri mövcuddur.
Soyqırım Konvensiyası soyqırımın qarşısını almaq üçün “ağlabatan şəkildə mövcud olan bütün vasitələrdən” istifadə etmək kimi qabaqlayıcı vəzifə qoyur. Artıq 2024-cü ilin yanvarında Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (BƏM) Fələstinlilərin soyqırımdan qorunma hüququnun pozulmuş ola biləcəyini qəbul etdi.
Avropa İttifaqı dövlətlərinin ata biləcəyi addımlara aşağıdakılar daxildir, lakin bunlarla məhdudlaşmır:
İsrail hökuməti və
İsrail şirkətləri ilə silah müqavilələrinin dayandırılması; kəşfiyyat əməkdaşlığının dayandırılması; işğal olunmuş Fələstin torpaqlarında
İsrailin özəl və ictimai qurumları ilə kommersiya, mədəniyyət və tədqiqat mübadilələrinin və maliyyələşdirmənin dayandırılması. Onlar həmçinin beynəlxalq hüququn ciddi tətbiqini dəstəkləməli, o cümlədən BƏM-də
İsrailə qarşı işi dəstəkləməli və BCM-nin verdiyi həbs orderlərini icra etməlidirlər. Bu kontekstdə, qlobal
dəstək önəmlidir.
Hal-hazırda
Avropa İttifaqı öz qanuni vəzifələrini və qaydalarını kobud şəkildə pozur. Bu, onilliklər boyu
İsrail və Tunis, Mərakeş, Misir kimi digər əlaqəli dövlətlər tərəfindən törədilən ağır sui-istifadələrə məhəl qoymamağın birbaşa nəticəsidir.
Qanunu “şərh etməyin” və ya prosedur arxasında gizlənməyin heç bir miqdarı
Avropa İttifaqının qanuni öhdəliklərini və öz qaydalarının ruhunu kobud şəkildə pozduğunu maskalaya bilməz. O,
İsrail, Misir, Tunis, Mərakeş və İordaniya kimi əlaqəli dövlətlərdə davamlı insan hüquqları pozuntularına məhəl qoymamaq tarixçəsinə malikdir. Bu tarixçə 2023-cü ilin oktyabrından bəri biabırçı bir zirvəyə çatıb.
Qəzzada fəaliyyətsizlik
Avropanın özünü elan etdiyi dəyərlərə sadiqliyinin sərhədlərini aşkar edir: Fələstini qurban verərək,
Avropa özünə xəyanət edir.
24 saat
