On İl Əvvəlki Nüvə Razılaşması: Beynəlxalq Gərginliklər və Sazişin Çöküşü
Təxminən on il əvvəl İran və altı dünya gücləri arasında imzalanan tarixi nüvə razılaşması (Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı - BHFP) Tehranın nüvə proqramına məhdudiyyətlər tətbiq etməsi müqabilində ona qarşı tətbiq edilən ağır beynəlxalq sanksiyaların yumşaldılmasına şərait yaratmışdı. Bu saziş, nüvə silahlarının yayılmasının qarşısını almaq və Yaxın Şərqdə sabitliyi təmin etmək məqsədi daşıyan böyük bir diplomatik uğur kimi qiymətləndirilirdi.
Lakin razılaşmanın taleyi ABŞ-ın 2018-ci ildə birtərəfli qaydada ondan çəkilməsi ilə kəskin şəkildə dəyişdi. Bu addım Tehranın da öhdəliklərini tədricən azaltmasına və nüvə fəaliyyətlərini genişləndirməsinə gətirib çıxardı. Son həftələrdə isə Birləşmiş Ştatlar İsraillə birlikdə İrana qarşı aparılan müəyyən hərbi əməliyyatlara qoşularaq regiondakı vəziyyəti daha da gərginləşdirmişdir. Bu proses, bir vaxtlar ümid verən anlaşmanın tamamilə iflasa uğradığı fikrini möhkəmləndirir.
Razılaşmanın Mirası və Regional Təsirlər
Bəs on il əvvəl imzalanan bu sazişin mirası nədir və onun çöküşü regional dinamikaya necə təsir göstərir? Hazırda İranın nüvə proqramı üzərində beynəlxalq nəzarətin zəifləməsi və ölkəyə qarşı yenidən sərtləşdirilən sanksiyalar, regionda yeni bir böhranın qapısını aça bilər. Bu vəziyyət, diplomatik həll yollarının tapılması zərurətini bir daha vurğulayır, çünki anlaşmanın uğursuzluğu regionun gələcəyi üçün ciddi çağırışlar yaradır və beynəlxalq təhlükəsizliyə təhdid formalaşdırır.