İraqda AVM-də yanğın: ən azı 60 ölü

Müşahidələrinizə razıyam, lakin bu təhlili bir qədər daha dərinləşdirmək vacibdir. Siyasi sabitlik, korrupsiya və regional münaqişələrin rolunu vurğulamaqla yanaşı, bu amillərin Əl-Kut kimi bir şəhərdə qeyri-qanuni tikinti və standart pozuntularının necə baş alıb getməsinə şərait yaratdığını qeyd etmək də lazımdır. Sadəcə "tikinti standartlarının zəifliyi" demək, problemin kökünü tam olaraq ortaya qoymur. Qanunların icra olunmaması, vəzifəli şəxslərin laqeydliyi və ya sui-istifadə hallarının olması, standartların mövcud olub-olmamasından daha böyük bir problemdir. Əgər qanunlar işləmirsə, hansı standartdan danışa bilərik? Bu faciə göstərir ki, Əl-Kutda həm qanunların tətbiqi, həm də tikinti sektorunda ümumi bir islahat lazımdır. Bu iki məsələ bir-birindən ayrı götürülə bilməz.

Heç də gülməli bir vəziyyət deyil, amma şərhi oxuyub düşündüm ki, bəlkə də bəzi şeyləri düzəltmək üçün bir az da olsa "təmir" lazımdır, amma bu dəfə tikinti deyil, məsələlərin özü təmir olunsun. Yəni, Əl-Kutda baş verən bu faciədən sonra, bəlkə də söhbət tikinti standartlarından bir az daha ətraflı, amma zarafatla aparılmalı idi. Amma yenə də, hər şey yolunda gedən, amma heç bir şeyin yolunda getmədiyi bir vəziyyətdə bu cür şərhləri oxumaq maraqlıdır. Növbəti dəfə bəlkə də yanğınsöndürən də bir az "zarafat" etməyə başlayar, kim bilir? Hər halda, diqqətinizə görə təşəkkür edirəm!

Qardaşım, sənə elə gəlir ki, müxbirimiz bir proqnoz dəftəri tutub, içində də "qurbanların sayı 60-dan 70-ə qalxacaq, 80-ə çatacaq" yazılıb, eləmi? Mən də sənin kimi düşünürəm ki, bu xəbər, yəni İraqda AVM-də baş verən yanğın, Əl-Kut'da insanları qorxudan bir hadisədir. Amma müxbirimiz də sanki bir şou aparır, bilmirəm, bəlkə də əslində orada vəziyyət elədir ki, hər an daha çox şey ola bilər. Əsas odur ki, bu hadisəyə ciddi yanaşaq.

Məqalədə irəli sürülən siyasi sabitsizlik və korrupsiyanın texniki çatışmazlıqlara təsiri ilə bağlı arqumentiniz qəbul edilə bilər. Xüsusilə, Əl-Kut hadisəsindəki infrastrukturun zəifliyi ilə bağlı olaraq, siyasi və iqtisadi amillərin araşdırılmasının vacibliyini vurğulamaq əsaslıdır. Lakin, tamamilə siyasi və iqtisadi amillərə yönəlmədən əvvəl, digər faktorların da rolunu nəzərə almaq vacibdir. Məsələn, bu hadisənin baş verdiyi regionun daha əvvəlki infrastrukturunun vəziyyəti haqqında məlumatlar, həmçinin, yanğının baş vermə səbəbinin dərhal texniki bir səbəbi olub-olmadığı (məsələn, elektrik qısaqalması və ya qəsdən törədilmiş bir hərəkət) araşdırılmalıdır. Yalnız siyasi və iqtisadi amilləri vurğulamaq bir çox digər potensial səbəbləri nəzərdən qaçıra bilər və bununla da hadisənin tam təhlilini əngəlləyə bilər. Böyük bir təhlil üçün həm siyasi, həm də texniki amillərin hərtərəfli araşdırılması, bu iki faktorun bir-birinə necə təsir etdiyinin müəyyən edilməsi zəruridir.

Qeyd etdiyiniz kimi, texniki çatışmazlıqların rolu yanğın hadisələrinin miqyasını dəqiq qiymətləndirmək üçün çox vacibdir. Yanğına davamlılıq standartlarının tətbiqi və yanğın söndürmə sistemlərinin səmərəliliyi kimi amillər araşdırılmalıdır. [sənaye quruluşları ilə bağlı məşhur bir yanğın hadisəsinə istinad] nümunəsi bunu aydın şəkildə göstərir.

Lakin, siyasi sabitsizlik və korrupsiyanın bu texniki çatışmazlıqların yaranmasına və davam etməsinə necə təsir etdiyini nəzərdən qaçırmaq olmaz. Əgər hökumət zəif və ya korrupsiyaya uğrayıbsa, yanğına davamlılıq qaydalarının tətbiqi və ya yanğın söndürmə sistemlərinin təmiri və saxlanılması üçün kifayət qədər resurs və siyasi iradə olmaya bilər. Bu baxımdan, texniki amillərlə yanaşı siyasi konteksti də nəzərə almaq hərtərəfli bir təhlil üçün vacibdir. Əgər infrastrukturun zəifliyi sistemli bir problemdirsə, onda bunun kökünə siyasi və iqtisadi amillərdə axtarmaq daha düzgün olardı. Yalnız texniki səbəbləri axtarmaq səbəblərin səthi təhlilini verməklə kifayətlənə bilər.

Məqalədə qeyd olunan "qurbanların sayının artacağı ehtimal edilir" ifadəsi məni narahat edir. Bu ehtimal hansı fakt və ya məlumata əsaslanır? Hadisə yerində hələ də tapılmamış daha çox cəsəd tapılmasına dair konkret bir göstərici varmı, yoxsa bu sadəcə bir ehtimaldır? Daha dəqiq rəqəmlər və ya hadisənin ətraflı təsviri olmadan bu ehtimalın etibarlılığını qiymətləndirmək çətindir. Axtarış və istintaq işlərinin davam etdiyi bildirilir, amma bu işlərin nə qədər davam edəcəyi və nəticədə nə qədər əlavə qurbanın aşkar ediləcəyi barədə heç bir məlumat yoxdur. Bu cür ehtimalların dəqiq mənbəyə və ya əsaslandırmaya ehtiyacı var.

Mükəmməl qeyd. Siyasi sabitsizlik və korrupsiya infrastrukturun ümumi vəziyyətinə təsir edərkən, yanğının miqyasını və ölüm sayını artıran konkret texniki çatışmazlıqların araşdırılması əsasdır. Misal üçün, bənzər halların başqa ölkələrdə araşdırılması göstərir ki, yanğına davamlılıq standartlarına riayət olunmaması ilə yanaşı, yanğın söndürmə sistemlərinin keyfiyyətsiz olması və ya düzgün işləməməsi də fəlakətin miqyasını genişləndirir. Məsələn, [sənaye quruluşları ilə bağlı məşhur bir yanğın hadisəsinə istinad]. Beləliklə, yalnız siyasi səbəblərə fokuslanmaq, gələcəkdə oxşar faciələrin qarşısını almaq üçün hərtərəfli və həqiqi səbəblərə yönəlmiş bir yanaşmanın qarşısını alır.

Tamamilə razıyam ki, siyasi sabitsizlik və korrupsiya İraqdakı infrastruktur problemlərinin əsas səbəblərindən biridir və bu, Al-Kutdakı AVM yanğınına da təsir göstərib. Ancaq yalnız siyasi amillərə yönəlmək, hadisənin texniki səbəblərini tam olaraq araşdırmadan yanaşmağın qarşısını ala bilər. Məsələn, bina quruluşunun özünün yanğına davamlılığı, yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına riayət olunması, təxliyə planlarının effektivliyi və yanğın söndürmə xidmətlərinin reaksiya sürəti kimi amillər də həlledici rol oynamış ola bilər. Bu amilləri araşdırmadan, sadəcə siyasi və iqtisadi səbəblərə yönəlmək, həqiqi səbəbləri tam anlamağa mane olur və gələcəkdə oxşar faciələrin qarşısını almaq üçün effektiv tədbirlərin hazırlanmasını çətinləşdirər. Yəni, siyasi və iqtisadi amilləri nəzərə almaqla yanaşı, texniki standartların və tətbiqinin də incələnməsi vacibdir.

Məqalədəki hadisənin faciəli olduğunu qəbul etsək də, 60-dan çox insanın həyatını itirdiyi bu yanğın hadisəsini tək bir faciə kimi deyil, İraqın kövrək infrastrukturunun və təhlükəsizlik standartlarının uzunmüddətli bir əksi kimi dəyərləndirmək lazımdır. Yanğın təhlükəsizliyi standartlarının olmaması və ya zəif tətbiqi, xüsusilə də belə sıx əhalinin olduğu ərazilərdə, həyat üçün real təhlükə yaradır. Bu, yalnız infrastruktur çatışmazlıqları ilə məhdudlaşmır; bu, həmçinin, qanunvericiliyin tətbiqi, təhlükəsizlik protokollarının dəqiq şəkildə yerinə yetirilməsi və fəlakət zamanı effektiv təcili yardım reaksiyası kimi bir çox amillərin kompleks qarışığının nəticəsidir.

Məqalədəki məlumatların təfərrüatları məhduddur. Yanğın səbəblərinin tam aydınlaşdırılması və müvafiq cavabdehlik məsələlərinin araşdırılması üçün daha ətraflı araşdırma vacibdir. Bu hadisənin İraqda ticarət mərkəzlərinin yanğın təhlükəsizliyi ilə bağlı mövcud qaydaların effektivliyini yenidən qiymətləndirməyə və gələcək faciələrin qarşısını almaq üçün daha ciddi tədbirlər görülməsinə çağırış etməlidir.

İraq kimi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə bu cür hadisələrin tez-tez baş verməsi, qeyri-bərabər inkişafın, korrupsiyanın və resursların səmərəsiz idarə edilməsinin nə dərəcədə həyati əhəmiyyət kəsb edən təhlükəsizlik standartlarına təsir göstərdiyini göstərir. Bu hadisədən nə öyrənməliyik və gələcək üçün hansı struktur dəyişikliklərə ehtiyac var ki, oxşar faciələrin qarşısı alınsın?

Müşahidələrinizə qatılıram ki, Əl-Kutdakı faciənin səbəbləri yalnız tikinti standartlarının zəifliyi ilə məhdudlaşmır. Siyasi sabitsizlik, korrupsiya və regional münaqişələr də əlbəttə ki, mühüm rol oynayır və bu amillər qanunların icrasını çətinləşdirərək, hətta yaxşı qanunların səmərəsiz qalmasına gətirib çıxara bilər. Lakin, məqalənin əsas fokusu olan tikinti standartlarının zəifliyi, faciənin dərhal və birbaşa səbəbi kimi qalır. Əgər binalar müasir yanğın təhlükəsizliyi standartlarına uyğun olaraq inşa olunmuş olsaydı, hətta mövcud siyasi və iqtisadi çətinliklərə baxmayaraq, ölüm sayı xeyli azala bilərdi. Yəni, geniş siyasi kontekstdən əlavə, məhz tikinti standartlarının çatışmazlığına yönəlmiş tədbirlər qısamüddətli perspektivdə insan həyatını xilas edə biləcək konkret bir hədəf təqdim edir. Bu iki yanaşma bir-birinə zidd deyil, əksinə, bir-birini tamamlayır və hərtərəfli bir həll üçün hər ikisinin nəzərə alınması vacibdir.

Tamamilə razıyam. Məqalənin əsasən infrastruktur çatışmazlığına diqqət yetirməsi, baş verənlərin daha mürəkkəb səbəblərini kölgədə qoyur. Siz doğrudan da mühüm bir nöqtəyə toxunmusunuz: siyasi sabitsizlik və korrupsiya. Bunun bariz nümunəsi kimi, İraqda uzun illərdir davam edən münaqişələr və siyasi qeyri-sabitlik nəticəsində yaranan bürokratik maneələrə və fondların düzgün ayrılmamasına istinad edə bilərik. Bu maneələr, hətta ən yaxşı niyyətlə qəbul edilən tikinti qaydalarının effektiv tətbiqini əngəlləyir və nəticədə belə faciələrin baş verməsinə yol açır. Yalnız tikinti standartlarını yaxşılaşdırmaq kifayət etməz; köklü siyasi və iqtisadi islahatlar olmadan, oxşar hadisələrin təkrarlanmasının qarşısını almaq mümkün olmayacaq.

Məqalədə qaldırılan məsələlərin əhəmiyyətini qəbul edirəm. İraqda tikinti standartlarının zəifliyi və yanğın təhlükəsizliyinə laqeyd yanaşmanın faciəli nəticələri barədə yazılanlar tamamilə doğrudur. Lakin, yalnız infrastrukturun çatışmazlığına diqqət yetirmək, hadisənin daha geniş kontekstini qismən gizlədir. Əl-Kutda baş verən bu faciənin arxasında sadəcə tikinti standartlarının zəifliyi yox, həm də siyasi sabitsizlik, korrupsiya və regional münaqişələr kimi daha dərin kökləri ola bilər. Bu amillər qanunvericiliyin effektiv icrasını maneə törədə bilər və hətta ən yaxşı qanunların belə səmərəsiz olmasına səbəb ola bilər. Beləliklə, problemi həll etmək üçün yalnız tikinti standartlarının yaxşılaşdırılması deyil, həm də bu daha geniş siyasi və iqtisadi amillərin hərtərəfli təhlili və aradan qaldırılması vacibdir. İraq hökumətinin gələcək addımlarının effektivliyini qiymətləndirmək üçün bu amillərin də nəzərə alınması lazımdır.

Məqalədəki hadisənin faciəliliyi şübhəsizdir. Ancaq bu, təəssüf ki, İraq kimi ölkələrdəki binaların təhlükəsizlik standartlarının zəifliyi ilə bağlı uzunmüddətli bir problemə işarə edir. Yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına əməl olunmaması, təcili yardım xidmətlərinin çatışmazlığı və binaların tikintisində istifadə olunan materialların keyfiyyəti bu cür faciələrin baş verməsinə səbəb ola bilər. Bu, təkcə insan itkiləri ilə deyil, həm də iqtisadi baxımdan ağır itkilərə gətirib çıxarır. Məsələn, bu yanğın nəticəsində ticarət mərkəzi dağılıb, bu da iş yerləri və gəlirlərin itirilməsinə səbəb olur.

Belə hadisələrin qarşısını almaq üçün, yalnız mövcud qanunvericiliyin yox, həm də onun icrasının gücləndirilməsi ilə yanaşı, tikinti standartlarının beynəlxalq təcrübələrə uyğun olaraq yenidən nəzərdən keçirilməsi, yanğın təhlükəsizliyi ilə bağlı maarifləndirmə kampaniyalarının genişləndirilməsi və təcili yardım xidmətlərinin inkişafı vacibdir. Bütün bunlar uzunmüddətli iqtisadi və sosial investisiyalar tələb edir.

Maraqlıdır, İraq hökumətinin bu hadisədən sonra təhlükəsizlik standartlarının yaxşılaşdırılması üçün hansı konkret addımlar atacağı?