İsrailin bu ay İranda əsas hərbi mövqelərə və liderlərə qarşı həyata keçirdiyi hədəfli əməliyyatların arxasında illərdir davam edən İsrail kəşfiyyatı fəaliyyətləri dayanır. Bu zərbələr ölkənin əsas müdafiə infrastrukturunun böyük bir hissəsini sıradan çıxarıb və hərbi komandirləri öldürüb. Bu fəaliyyət, İranın təhlükəsizlik aparatının böyük bir hissəsinə sızdığı iddia edilən bir kəşfiyyat xidmətinin işi kimi qəbul edilir. Orada onlarla adamın Mossad üçün casusluq etməkdə, İsrailə media dəstəyi verməkdə və ya ictimai rəyi narahat etməkdə ittiham olunaraq həbs edildiyi bildirilir.
Bir neçə gün əvvəl İran hökuməti yüksək vəzifəli şəxslərə və onların təhlükəsizlik qruplarına internetə qoşulan smartfonlardan istifadə etməmələrini əmr edib. Bu qərar həssas əlaqələrin İsrail tərəfindən haker hücumuna məruz qalmasının qarşısını almaq məqsədi daşıyır. Eyni zamanda, bu ölkənin təhlükəsizlik xidmətlərinin ictimaiyyətdən son bir neçə ildə şirkətlərə və ya şəxslərə kirayə verilmiş istənilən binanı bildirməyi xahiş etdiyi başa düşülür. Ölkənin bu sərt tədbirləri, son zərbələrə səbəb olan misli görünməmiş İsrail kəşfiyyatı əməliyyatı kimi qələmə verilən hadisələrdən sonra gəlir. Bəs bu sızma nə qədər geniş yayılıb və nə vaxtdan bəri davam edir?
İsrail Kəşfiyyatının Bu Ölkəyə İlk Zərbələrdəki Rolu Nə Qədər Böyük Oldu?
Çox əhəmiyyətli bir rol oynadı. İsrailin İrana endirdiyi zərbələrdən qısa müddət sonra "misli görünməmiş" hücumdan əvvəlki İsrail kəşfiyyatı əməliyyatları haqqında xəbərlər mediaya sızdı. İsrail kəşfiyyat icmasının yüksək vəzifəli üzvlərinin verdiyi müsahibələrdə, bu hücumu təşkil etmək üçün həm insan kəşfiyyatının, həm də süni intellektin (AI) birlikdə necə istifadə edildiyi barədə detallar verildi. Onlar iddia edirdilər ki, bu hücum ölkənin hava müdafiəsinin böyük bir hissəsini zəiflədib. İyunun 17-də, zərbədən cəmi bir neçə gün sonra, Associated Press, hücum haqqında məlumatı olan 10 İsrail kəşfiyyat və hərbi rəsmisi ilə müsahibələr dərc etdi. Mossadın keçmiş araşdırma direktoru Sima Şayn AP-yə açıqlamasında "Bu hücum, Mossadın İranın nüvə proqramını hədəf almaq üçün illərlə apardığı işin kulminasiya nöqtəsidir" dedi. Yazıda həmçinin İsrail agentlərinin həmin ölkəyə bir sıra pilotsuz uçuş aparatları (PUA) və raket sistemlərini necə gətirə bildiyi ətraflı izah edildi. Sonra bu sistemlər kəşfiyyat agentləri tərəfindən ölkə daxilindən təmin edilən məlumatlar, eləcə də əvvəlki zərbələrdən əldə edilən məlumatlar əsasında ABŞ-ın süni intellekt modelinin müəyyən etdiyi çoxsaylı hədəflərə zərbə endirmək üçün istifadə edildi.
Kəşfiyyat Əməliyyatları Davam Edirmi?
Görünür ki, davam edir. İsrail iddia edib ki, həftəsonu öldürülən ölkənin Qüds qüvvələrinin iki yüksək rütbəli zabiti, Səid İzadi və Behnam Şəhriyarinin yerləri onun kəşfiyyat şəbəkələri tərəfindən müəyyən edilib. Bundan əvvəl, iyunun 17-də, İsrail ölkənin ən yüksək hərbi simalarından biri olan general-mayor Əli Şademani tapıb öldürə bilmişdi və bu, onun sələfinin dörd gün əvvəl hədəfli hava zərbəsi ilə qətlə yetirilməsindən sonra baş vermişdi. İsrail hərbi kəşfiyyat mütəxəssisi Miri Eisin Birləşmiş Krallıqdakı Observer qəzetinə müsahibəsində "İnsanların bizim nə qədər cəsur olduğumuzu dərk etdiklərini düşünmürəm" deyib. O, hədəfin aşkarlanmaqdan yayınmaq üçün internetə qoşula bilən bütün elektron cihazlardan tamamilə imtina etməli olduğunu qeyd edib. "Əksər insanlar özlərini şəbəkədən kənarlaşdırmazlar. Hər kəsə çatmaq olar" deyə əlavə edib. Müdafiə analitiki Həmzə Attar Lüksemburqdan Al Jazeera-ya açıqlamasında "İsrail kəşfiyyatının bu ölkə daxilində 30-40-a yaxın hüceyrəsi fəaliyyət göstərir" deyib. O, bu hüceyrələrin əksəriyyətinin İsrail agentlərindən deyil, əməkdaşlardan ibarət olduğunu və bunun da İranı zəif göstərdiyini bildirib. O, səlahiyyətlilər tərəfindən ələ keçirilən avadanlıqlarda tapılan montaj təlimatlarını misal çəkib. O deyib ki, "bu hüceyrələrdən bəziləri İsraildən silah qaçaqmalçılığına, digərləri hücumların həyata keçirilməsinə, digərləri isə kəşfiyyat məlumatlarının toplanmasına cavabdehdir."
Bu Əməliyyatlar Nə Vaxtdan Bəri Davam Edir?
İsrail kəşfiyyatı əməliyyatları İranda yeni deyil. Analitiklərin fikrincə, ölkənin müdafiəsini izləmək, sızmaq, sabotaj etmək və zəiflətmək üçün nəzərdə tutulmuş əməliyyatlar İran inqilabı olan 1979-cu ilə qədər uzanır. 2024-cü ilin noyabrında danışan Ali Larijani, Ali Rəhbər Ayətullah Əli Xameneinin yüksək səviyyəli müşaviri, İsrail əməliyyatlarının bu ölkədəki miqyasını qəbul edərək ISNA xəbər agentliyinə "sızma probleminin son illərdə çox ciddi hal aldığını" bildirib. Keçmiş parlament spikeri və nüvə müzakirəçisi əlavə edib ki, "illərdir bəzi laqeydlik halları olub." 2024-cü ilin sentyabrında silahlı Livan qruplaşması Hizbullahın istifadə etdiyi rabitə cihazlarının partladılması İsrail kəşfiyyatının qruplaşmanın təchizat zəncirinə sızmasından sonra mümkün olub. Eynilə, onun lideri Həsən Nəsrullahın sui-qəsdi İsrail agentləri tərəfindən onun yerinin təfərrüatları əldə edildikdən sonra həyata keçirilib. Bənzər hiylə, HƏMAS-ın siyasi rəhbəri İsmail Haniyənin 2024-cü ilin iyulunda Tehranda sui-qəsdində də istifadə edilib; onun iqamətgahına həftələr əvvəl yerləşdirilmiş partlayıcı cihaz işə salınıb. Son iyirmi ildə İsrail ölkənin bir sıra nüvə alimlərini öldürüb, o cümlədən uzaqdan idarə olunan silahla öldürülən Möhsen Fəxrizadəni. İsrail həmçinin 2010-cu ildə Stuxnet kompüter virusunun yayılmasına görə də məsuliyyət daşıyırdı, bu virusun ölkənin ən azı 14 nüvə obyektində 30.000 kompüteri yoluxdurduğu düşünülür.
İran da İsrailə Qarşı Kəşfiyyat Fəaliyyəti Aparırmı?
Bəli, mütləq. Oktyabrın sonunda İsrailin daxili təhlükəsizlik agentliyi Şin Bet yeddi İsrail vətəndaşının ölkə üçün casusluq etməkdə şübhəli bilinərək həbs edildiyini elan etdi. Bir gün əvvəl, səlahiyyətlilər Hayfada digər yeddi nəfərlik bir qrupu müharibə dövründə ölkənin Kəşfiyyat Nazirliyinə kömək etməkdə ittiham edərək saxlamışdılar. O zaman İsrail polisi mənbələri bu ölkədə İranla əlaqəli əlavə gizli şəbəkələrin aktiv ola biləcəyini qeyd etmişdilər.
Gizli Əməliyyat Olduğu Halda, Niyə Bu Qədər Çox Şey Bilirik?
Çünki analitiklərin fikrincə, İsrail kəşfiyyatı agentliyinin alətlər toplusunda ictimaiyyətə açıqlıq da güclü bir vasitə ola bilər. Əks ölkənin təhlükəsizlik infrastrukturuna nə dərəcədə sızıla biləcəyini və sabotaj edilə biləcəyini ictimaiyyətə açıqlamaq, həmin ölkənin əhval-ruhiyyəsini zəiflədir, eyni zamanda ölkə daxilində xal qazanır. Attar deyib: "Bu, psixoloji müharibədir." O əlavə edib: "Əgər mən evinizə girdiyimi desəm və siz bunu inkar etsəniz, sonra mən bunu etdiyimə dair sübut təqdim etsəm, necə görünürsünüz? Zəif görünürsünüz. İsrail sızmalarının miqyası ilə fəxr etməyə davam edəcək, ümid edir ki, İran bunu inkar edəcək, sonra isə bunun daha çox sübutunu təqdim edəcək."