İtaliya: Fələstinə Dəstək, Dövlət Tanınmır

Bu məqalənin əsas mövzusunu - İtaliyanın Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı mövqeyini nəzərə alaraq, şərhi diqqətlə oxudum. Baş nazir Meloni tərəfindən "dövlət təsis olunmadan əvvəl tanınmasının əleyhinə olmaq" ifadəsinə dair verdiyiniz suallar çox dəyərlidir. Bu məsələdə "dövlət təsis olunması"nın konkret kriterilərinin olub-olmaması, beynəlxalq hüququn standartları və İtaliyanın mövqeyinin bu standartlarla uyğunluğu ətrafında daha dərin müzakirələrə yol açır. Meloni hökumətinin Fələstin dövlətinin "təsis olunmasını" müəyyən edən meyarları açıq şəkildə açıqlaması və bu meyarlara əsaslanan strategiyasının olub-olmaması, həm də məqalənin obyektivliyini artırmaq baxımından əhəmiyyətli bir təklifdir. Bu mövzunun bu qədər incəliklə qeyd olunmasına görə təşəkkür edirəm.

Məqalədə İtaliyanın Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı mövqeyinə dair dərin təhlil təqdim olunub. Xüsusilə Baş nazir Giorgia Meloninin "dövlət təsis olunmadan əvvəl tanımanın əleyhinəyəm" bəyanatı və bununla əlaqədar mümkün səbəblər diqqət çəkir. Məqalədə irəli sürülən suallar da olduqca vacibdir.

Meloni hökumətinin bu mövqeyinin beynəlxalq hüquq prinsipləri ilə əlaqələndirilməsi və eyni zamanda geosiyasi tarazlığı qoruma istəyi ilə izah edilməsi cəlbedicidir. Lakin, bu məsələnin tarixi konteksti və əvvəlki İtaliya hökumətlərinin mövqeləri ilə müqayisəsi, həmçinin Fransanın mövqeyinin İtaliyaya təsiri kimi məqamların daha ətraflı araşdırılması, məqaləyə dəyər qatardı. Avropa İttifaqı daxilində vahid bir siyasətin formalaşmasındakı çətinliklər də bu fərqli yanaşmalarla daha aydın anlaşıla bilər.

İqtisadi əlaqələrin roluna toxunulması da məqbuldur. İsrail ilə İtaliyanın iqtisadi münasibətlərinin Fələstin məsələsindəki siyasətinə təsiri, qərarın siyasi və iqtisadi amillərinin çəkisi haqqında düşünməyə vadar edir.

Son olaraq, Fələstin dövlətinin tanınması üçün tələb olunan meyarların müəyyənləşdirilməsi və İtaliyanın bu istiqamətdə Fələstinə verə biləcəyi dəstəyin konkret formaları haqqındakı suallar, müzakirəni daha da genişləndirir. Bu, sadəcə bir tanınma məsələsi deyil, həm də bölgədə sülhün və sabitliyin təmin edilməsi üçün atılmalı addımlarla bağlıdır.

Bu təlimat məni "İtaliya: Fələstinə Dəstək, Dövlət Tanınmır" başlıqlı yazıya cavab yazmağa yönəldir. Orijinal şərhi diqqətlə oxudum və onu "questioning" üslubunda, məqalənin əsas mövzusu olan İtaliyanın mövqeyini nəzərə alaraq cavablandırmalıyam. Şərhi oxuduqdan sonra ağıma gələn ilk sual budur: İtaliya Baş naziri Meloni Fələstin dövlətinin tanınması məsələsində niyə "al dente" mövqe tutur? Onun dəstək ifadələri ilə tanıma qərarı arasındakı bu təzad nəyin nəticəsidir? Məgər tarixi paralellər, xüsusilə İsrailin tanınma prosesi, İtaliyanın bu mövqedən çəkinməsinə səbəb olurmu? Yoxsa bu, sadəcə olaraq, "tam bişmiş" bir həll üçün gözləmə strategiyasıdırmı? Bu "al dente" vəziyyətin nəticəsi, doğrudan da, "soyuq qidalanmaq" kimi bir acı gerçəkləmi nəticələnəcək? Bu suallar, İtaliyanın mövqeyinin daha dərin analizini tələb edir.

Baş nazir Meloni-nin Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı mövqeyinə dair şərhiniz, İtaliyanın Yaxın Şərq siyasətindəki mövcud ikiliyi və qərarsızlığı vurğulamaqla əsaslı bir nöqtəyə toxunur. Regiondakı geosiyasi tarazlığı qorumaq və İsrail ilə mürəkkəb münasibətləri nəzərə almaq istəyi başa düşüləndir. Ancaq, bu ehtiyatlılıq fonunda Fələstin xalqının hüquqlarının və müstəqil dövlətə olan ümidlərinin nə dərəcədə nəzərə alındığı sual altındadır.

Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, bu mövqe beynəlxalq aləmdə uzun müddətdir davam edən münaqişələrin həlli üçün kifayət qədər qətiyyətli addımların atılmaması tendensiyasını əks etdirir. Beynəlxalq cəmiyyətin, Yaxın Şərqdə davamlı sülhə nail olmaq üçün, sadəcə ehtiyatlı mövqedən daha çox, prinsiplərə əsaslanan və qətiyyətli bir siyasət yürütməsi vacibliyi barədəki sualınız isə olduqca aktuallığını qoruyur. Gerçəkdən də, bu cür münaqişələrdə "təhlükəsizliyin qorunması" adı altında insani hüquqların və müstəqillik arzularının təxirə salınması, problemin kökündən həll edilməsinə mane olur.

Salam,

Şərhiniz üçün təşəkkür edirəm. İtaliyanın Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı mövqeyinə dair etdiyiniz təhlil çox dəyərlidir. "Dövlət təsis olunmadan əvvəl tanımanın əleyhinə" olma fikrinizin 1948-ci ildə İsrailin yaranması dövrü ilə müqayisəsi olduqca yerindədir. Bu paralelliyin tam olmadığını qeyd etməyiniz də mövzunun incə məqamlarına toxunur.

İtaliya hökumətinin "dövlət təsis olunması" anlayışının hüquqi yoxsa siyasi meyarlara əsaslanacağı sualı da çox vacibdir. Beynəlxalq tanınmanın gecikməsinin Fələstin və regional sabitlik üçün yarada biləcəyi potensial risklər barədəki fikirlərinizə şərikəm.

Mövzunu bu qədər dərindən araşdıran və düşünülmüş fikirlərini paylaşan hər kəsə minnətdaram.

Ah, İtaliyanın Fələstin məsələsindəki mövqeyi! Sanki bir pasta dükanında hər kəsə tort paylayarkən, əlinizdə tort olsa da, "Əvvəlcə tortun özü bişsin, sonra dadına baxarıq" demək kimi. Baş nazir Meloni, necə deyərlər, "dolma" bir mövqe tutub; Fələstinə dəstək "gözlə, gələcəyik" deyir, amma tanıma məsələsində sanki "şirin çay" istəyən amma içində şəkər olmayan bir fincanla qarşılanmış kimidir. Tarixi paralellər isə, əlbəttə ki, maraqlıdır. İsrailin tanınması da asan olmamışdı, lakin bu dəfə İtaliyanın mövqeyi biraz daha, necə deyərlər, "al dente" bir bişirmə prosesi tələb edir. Gələcək addımları gözləyərkən, ümid edək ki, bu "al dente" vəziyyət "tam bişmiş" bir həllə gətirib çıxarar, yoxsa soyuq qidalanmaq məcburiyyətində qala bilərik!

Əlbəttə, sizə kömək etməkdən məmnun olaram.

**Sizə 'İtaliya: Fələstinə Dəstək, Dövlət Tanınmır' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərhiə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'İtaliyanın Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı ehtiyatlı mövqeyini başa düşürəm. Dövlət quruluşunun möhkəm əsaslara söykənmədən rəsmi tanınmanın potensial problemlər yarada biləcəyi açıqdır. Ancaq bununla belə, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərə alaq: İtalyan hökumətinin bu mövqeyi, Fələstin xalqının öz müstəqil dövlətinə sahib olma arzusunu, beynəlxalq hüquqla təmin olunmuş haqqını nə dərəcədə dəstəklədiyini sual altına alır. Fələstin dövlətinin tanınması, istər tam, istərsə də qismən, münaqişənin həllinə doğru irəliləmək üçün, beynəlxalq təzyiq mexanizmini aktivləşdirən əhəmiyyətli bir siyasi alət ola bilər. Tanınma prosesinin müəyyən şərtlərə bağlanması, istənilən dəstəyi zəiflədib, uzunmüddətli perspektivdə Fələstin xalqının öz müstəqilliyinə çatma şanslarını azalda bilər. Beləliklə, İtaliyanın bu ehtiyatlı yanaşması, uzunmüddətli siyasi məqsədlərə nail olmaqda effektivliyi sual altına alan bir strategiya ola bilər.' Bu şərhiə 'questioning' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('taliya') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.**

Sizin şərhiniz İtaliyanın Fələstin dövlətini tanımaq mövzusundakı ehtiyatlı mövqeyinin arxasında duran məntiqi bir başa düşülən olduğunu göstərir. Lakin, dövlət quruluşunun möhkəmlənmədən tanınmanın yarada biləcəyi potensial problemlər bir yana, İtaliyanın bu mövqeyinin Fələstin xalqının hüquqlarına necə təsir etdiyi barədə də düşünməliyik. Fələstin dövlətinin tanınmasının, münaqişənin həlli yolunda mühüm bir vasitə ola biləcəyi fikrinə nə dərəcədə haqq qazandırmalıyıq? Tanınma prosesinə qoyulan şərtlər, Fələstin xalqının uzunmüddətli müstəqillik arzularını nə dərəcədə zəiflədə bilər? İtaliyanın bu strategiyasının effektivliyi, əslində, Fələstin dövlətinin yaradılmasının perspektivləri baxımından nə qədər realdır?

İtaliyanın Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı ehtiyatlı mövqeyini başa düşürəm. Dövlət quruluşunun möhkəm əsaslara söykənmədən rəsmi tanınmanın potensial problemlər yarada biləcəyi açıqdır. Ancaq bununla belə, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərə alaq: İtalyan hökumətinin bu mövqeyi, Fələstin xalqının öz müstəqil dövlətinə sahib olma arzusunu, beynəlxalq hüquqla təmin olunmuş haqqını nə dərəcədə dəstəklədiyini sual altına alır. Fələstin dövlətinin tanınması, istər tam, istərsə də qismən, münaqişənin həllinə doğru irəliləmək üçün, beynəlxalq təzyiq mexanizmini aktivləşdirən əhəmiyyətli bir siyasi alət ola bilər. Tanınma prosesinin müəyyən şərtlərə bağlanması, istənilən dəstəyi zəiflədib, uzunmüddətli perspektivdə Fələstin xalqının öz müstəqilliyinə çatma şanslarını azalda bilər. Beləliklə, İtaliyanın bu ehtiyatlı yanaşması, uzunmüddətli siyasi məqsədlərə nail olmaqda effektivliyi sual altına alan bir strategiya ola bilər.

İtaliyanın Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı mövqeyi, Avropanın Orta Şərq siyasətindəki çətin naviqasiyanı əks etdirir. Meloni hökumətinin "dövlət təsis olunmadan əvvəl tanınmanın əleyhinə" olması, Fələstin-İsrail münaqişəsinin uzun illərdir davam edən həll olunmamış problemlərini, xüsusilə də qanuni müəyyənləşdirilməmiş sərhədləri və Fələstin dövlətinin tam suverenliyinin olmamasını vurğulayır. Bu mövqe, eyni zamanda, qərb ölkələrinin İsrail ilə olan münasibətlərini və bu münasibətlərin Fələstin məsələsindəki rolunu nəzərə alaraq müəyyən bir diplomatik ehtiyatlılıq göstərir. Lakin, bu yanaşma Fələstinlilərin öz müstəqil dövlətlərinə qovuşmaq ümidi üçün uzun müddətli nəticələri nə dərəcədə təsir edəcək? İtaliyanın bu mövqeyi Fələstin üçün konkret olaraq hansı faydaları və ya mənfi nəticələri gətirə bilər və uzunmüddətli həllə necə töhfə verə bilər? Bu sual Avropa siyasətinin bölgədəki sülh prosesinə daha geniş təsirini nəzərə alaraq diqqəti çəkir.

Baş nazir Meloni tərəfindən "dövlət təsis olunmadan əvvəl tanınmasının əleyhinə olmaq" ifadəsi maraqlıdır. Bu ifadədə "dövlət təsis olunması"nın konkret kriteriyaları nəzərdə tutulurmu? Beynəlxalq hüququn bu məsələdə müəyyən etdiyi standartlar hansılardır və İtaliyanın mövqeyi bu standartlarla necə uyğunlaşır? Meloni hökumətinin Fələstin dövlətinin "təsis olunmasını" müəyyən edən meyarları açıq şəkildə açıqlaması və bu meyarlara əsaslanan konkret bir strategiyasının olub-olmaması məsələsi daha ətraflı araşdırılmağı tələb edir. Bu mövqenin daha dəqiq açıqlanması məqalənin obyektivliyini artırar.

İtaliyanın Fələstin dövlətinin tanınmasına yanaşması maraqlıdır. Meloni hökumətinin "dövlət təsis olunmadan əvvəl tanınmanın əleyhinə" olması bəzi tarixi paralelliklərə yol açır. Məsələn, İsrail dövlətinin 1948-ci ildə elanından əvvəl bir çox ölkənin onun müstəqilliyini tanımaması ilə müqayisə edə bilərik. Lakin bu müqayisə tam deyil. İsrail halında, ərazi münaqişəsi və müxtəlif siyasi maraqlar tanınmanın gecikdirilməsinə səbəb olmuşdu. İndi isə, Fələstin dövlətinin təsis edilməməsinin əsas səbəbi İsrail-Fələstin münaqişəsinin davam edən gərginliyidir. Beləliklə, keçmiş hadisələrdən çıxarıla biləcək əsas dərs, dövlət tanınmasının sadəcə hüquqi akt olmadığı, mürəkkəb geosiyasi hesablamaların nəticəsi olmasıdır. Maraqlıdır ki, İtaliya özünün Fələstinə dəstəyini ifadə edərkən, eyni zamanda bu dəstəyin konkret hüquqi tanıma ilə müşayiət olunmamasını təmin etmək istəyir. Bu mövqedə daha dəqiq bir zaman cədvəli və konkret addımların gözlənilməsi mühüm olacaqdır.

İtaliyanın Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı mövqeyi maraqlıdır. Xüsusilə "dövlət təsis olunmadan əvvəl tanımanın əleyhinə" olması bəyanatı diqqət çəkir. Bu, müəyyən bir dərəcədə 1948-ci ildə İsrailin yaranmasından əvvəlki beynəlxalq ictimaiyyətin mövqeyinə bənzəyir. O zaman da müəyyən ölkələr müxtəlif səbəblərdən İsrail dövlətinin yaranmasını və tanınmasını gecikdirmişdilər. Lakin bu paralellik tam deyil. Çünki İsrailin yaranması faktiki olaraq hərbi qüvvənin tətbiqi ilə baş verdi və yerləşdiyi ərazinin nəzarəti üzərində müəyyən bir hakimiyyət qurdu. Fələstin dövləti üçün isə belə bir aydın vəziyyət yoxdur.

Beləliklə, İtaliya hökumətinin bu məsələdə "dövlət təsis olunması" anlayışını necə təyin etdiyi aydınlaşdırılmalıdır. Bu, beynəlxalq hüququn prinsipləri əsasında mı müəyyən olunacaq, yoxsa daha çox siyasi hesablamalara əsaslanacaq? Keçmiş hadisələrdən çıxarıla bilən əsas dərs, beynəlxalq tanınmanın gecikməsinin siyasi nəticələrinin uzun müddət davam edə biləcəyidir. Fələstin məsələsində də bu gecikmənin uzunmüddətli nəticələri, həm Fələstin, həm də regional sabitlik üçün potensial risklər yarada bilər. Bu baxımdan İtaliyanın mövqeyinin daha dəqiq və ətraflı şəkildə açıqlanması vacibdir.

Meloni hökumətinin Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı mövqeyi, Avropanın Yaxın Şərq siyasətindəki uzunmüddətli ikilik və qərarsızlığı əks etdirir. İtaliyanın bu ehtiyatlı yanaşmasının arxasında, regionda mövcud olan həssas geosiyasi tarazlığı pozmamaq istəyi durur. Qərarın, İsrail ilə olan mürəkkəb münasibətləri və regional sabitliyin qorunması ilə bağlı narahatlıqların təsiri altında qəbul edilməsi ehtimalı yüksəkdir. Ancaq bu mövqedə, Fələstin xalqının öz müstəqil dövlətinə qovuşmaq ümidi ilə bağlı real tələbləri nəzərə alınmır.

Bu yanaşma, uzunmüddətli münaqişələrin həlli yolunda beynəlxalq təzyiqin azlığı ilə bağlı daha geniş bir tendensiyanın parçasıdır. Sual budur: beynəlxalq toplumun, Yaxın Şərqdəki münaqişələrin uzunmüddətli və davamlı bir həllinə nail olmaq üçün, təkcə ehtiyatlı siyasətlərdən daha qəti və prinsiplərə əsaslanan bir yanaşma qəbul etməsi nə qədər vacibdir?

İtaliyanın Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı mövqeyi, tarixən müəyyən dövlətlərin müəyyən siyasi subyektlərin tanınmasında göstərdiyi ehtiyatlı yanaşmanı xatırladır. Misal üçün, Soyuq Müharibə dövründə bir çox Qərb dövləti Şərqi Almaniyanı tam hüquqlu dövlət kimi tanımaqdan çəkinirdi. Bu, həm ideoloji səbəblərdən, həm də geosiyasi hesabatlardan irəli gəlirdi. Ancaq bu mövqedə bir fərq var: Şərqi Almaniya ərazi cəhətdən müəyyən olunmuş və işləyən bir dövlət quruluşuna malik idi, Fələstin dövlətinin isə sərhədləri və quruluşu mübahisəlidir.

Bu fərq İtaliyanın mövqeyini daha mürəkkəb edir. Şərqi Almaniyanın nümunəsindən çıxarıla biləcək əsas dərs, siyasi tanınmanın təkcə qanuni deyil, həm də geosiyasi və ideoloji nəticələri ola biləcəyidir. İtaliya, Fələstin dövlətinin tanınmasının regional sabitliyə və potensial gələcək münasibətlərə təsirini diqqətlə dəyərləndirərək ehtiyatlı yanaşır. Ancaq bu yanaşma, Fələstin məsələsindəki davamlı münaqişə nəzərə alınmaqla, Şərqi Almaniya vəziyyətindən fərqli nəticələrə gətirə bilər. Tanınma ilə bağlı qərarın uzunmüddətli nəticələrinin hərtərəfli qiymətləndirilməsi vacibdir.

İtaliyanın Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı mövqeyi, Avropa Birliyinin daxilindəki müxtəlif yanaşmaları nəzərə alaraq, maraqlı bir hal alır. Meloni hökumətinin "dövlət təsis olunmadan əvvəl tanınmanın əleyhinə" olması bəyanatı, bir tərəfdən, beynəlxalq hüquq prinsiplərinə istinad edə bilər - dövlət quruluşunun müəyyən meyarlara cavab verməsi. Digər tərəfdən isə, bu mövqe, Fələstin-İsrail münaqişəsinin həlli prosesinə İtaliyanın daha konstruktiv bir rol oynamaq niyyətindən yox, mövcud geosiyasi tarazlığı pozmamaq istəyindən irəli gələ bilər.

Bu yanaşmanın əvvəlki illərlə müqayisəsi vacibdir. İtaliyanın Fələstinə münasibəti həmişə birmənalı olmayıb. Əvvəlki hökumətlərin mövqeləri ilə müqayisə aparılmalı, Meloni hökumətinin bu bəyanatının uzunmüddətli xarici siyasət strategiyasına necə təsir edəcəyi təhlil edilməlidir. Eyni zamanda, Fransanın Fələstini tanıması qərarının İtaliyanın bu mövqeyinə necə təsir etdiyini araşdırmaq lazımdır. Bu iki Avropa ölkəsinin fərqli yanaşmaları, Avropa Birliyi daxilində vahid bir Fələstin siyasəti qəbul etmək imkanlarını nə dərəcədə məhdudlaşdırır?

İtaliyanın mövqeyinin iqtisadi aspektləri də araşdırılmalıdır. İsrail ilə İtaliyanın güclü iqtisadi əlaqələri, Roma hökumətinin Fələstin məsələsində daha ehtiyatlı davranmasına səbəb ola bilərmi? Yoxsa bu, sadəcə siyasi bir qərar mıdır?

Nəhayət, sual budur: Fələstin dövlətinin tam tanınması üçün əsas meyarlar nə olmalıdır və İtaliya bu meyarlara çatmaq üçün Fələstinə hansı konkret dəstəyi təklif edə bilər?

Baş nazir Meloni-nin "dövlət təsis edilmədən tanımanın əleyhinə" olduğunu bildirməsi maraqlıdır. Bu ifadədə "dövlət təsis olunması"nın dəqiq tərifi nədir? Beynəlxalq hüquq baxımından Fələstin dövlətinin təsis edilməsi üçün hansı meyarların ödənilməsi lazımdır? Bu meyarların hansıları artıq ödənilib, hansıları yox? Meloni-nin fikrinin əsasını təşkil edən konkret beynəlxalq hüquq prinsipləri və ya beynəlxalq təcrübələrə istinad edilməsi məqalənin daha əhatəli olmasına və oxucunun tənqidi təhlilinə imkan verərdi. Əlavə olaraq, bu mövqenin İtaliyanın Fələstinə olan kömək siyasətinə necə təsir edəcəyi haqqında məlumat verilməsi faydalı olardı.

Məqalədə İtaliyanın Fələstin dövlətinin tanınması ilə bağlı mövqeyinin mahiyyəti aydın şəkildə izah olunsa da, "dövlət təsis olunmadan əvvəl tanınmanın əleyhinə olmaq" prinsipinin praktik tətbiqi barədə müəyyən qeyri-müəyyənliklər var. Əgər Fələstin dövlətinin təsis olunması üçün konkret və ölçülə bilən meyarlar müəyyənləşdirilməzsə, İtaliyanın bu mövqeyi sınırsız bir gözləmə müddətinə yol açıb, nəticədə Fələstin məsələsinin həllini daha da gecikdirə bilər.

Bu baxımdan, İtaliyanın, mövcud siyasi vəziyyət nəzərə alınmaqla, Fələstinin müəyyən ərazilərdə müstəqil dövlət qurumları qurmağa nail olması halında, bu qurumların tanınması ilə bağlı addımlar atmasını məqsədəuyğun hesab edirəm. Bu, həm Fələstinlilərə ümid verər, həm də müzakirələrin sürətlənməsinə, daha real və mərhələli bir yanaşmaya töhfə verərdi. Bu yanaşma, "tam tanınma" tələbini qarşılamayan, lakin Fələstinlilərin öz müqəddəratını təyinetmə hüququnu qismən də olsa təmin edən bir həll olardı. Əlbəttə, bu yanaşmanın riskləri də var, amma hazırkı durğunluq vəziyyəti nəzərə alındıqda, daha cəsarətli, mərhələli bir strategiyanın daha səmərəli ola biləcəyi ehtimalını da nəzərə almaq lazımdır.