Kərkəslər niyə dövrə vurur

Kərkəslərin Həqiqi Rolu: Ölümün Elçisi Yox, Həyatın Qoruyucusu

Kərkəslər tez-tez yaxınlaşan ölümün qorxulu əlaməti kimi təsvir olunur, yaralı bir fərdin ölməsini gözləyərək yüksəkdə dairələr çəkirlər. Lakin mütəxəssislər bunun əslində doğru olmadığını bildirirlər. Mütəxəssislərin fikrincə, kərkəslərin ölən bir insanın ətrafında dövrə vurduğuna dair heç bir fakt yoxdur. "The Peregrine Fund" təşkilatının nümayəndəsi Kris Makklur qeyd edir ki, onsuz da təbiətdə bu cür hallara az rast gəlinir.

Əslində, bu quşlar süzən heyvanlardır və bu səbəbdən termallar adlanan hava axınlarından istifadə edirlər.

Göydəki Termallar: Süzən Quşların Enerji Qənaəti Sirri

Bu hava axınları, Günəşin Yer səthini qeyri-bərabər şəkildə qızdırması nəticəsində yaranan yuxarı qalxan hava sütunlarıdır. İsti hava soyuq havadan daha az sıx olduğu üçün qızmış torpağın üzərində hava cəbləri yüngülləşir və yuxarı qalxaraq hava axını yaradır.

Adətən, hava axınları qasırğa formasında olur: Yerin yaxınlığında kiçik və zəif, bu da onları aşağıda kiçik dairələr çəkməyə məcbur edir. Lakin hava yuxarıda daha isti olduqda, termallar genişlənir və quşlar daha böyük dairələr çəkirlər. Bunu 2017-ci ildə aparılan bir araşdırma təsdiqləyib.

Kərkəslər və qartallar, kərkincələr, çalağanlar kimi digər yırtıcı quşlar bu hava cəblərini görünməz liftlər kimi hündürlüyə qalxmaq, sonra isə az enerji sərf edərək səyahət etmək üçün magistral yollar kimi istifadə edirlər. Onlar eyni termalda dövrə vura bilər və ya başqa bir "pulsuz səyahət" axtarışında bir az əlavə enerji sərf edərək uçub gedə bilərlər.

Deməli, çox vaxt bir kərkəsin dairəvi uçduğunu görəndə, o, sadəcə hava axınlarının ən yaxşı olduğu yerdə qalır, enerji yığır və leş, yəni ölü heyvan axtarır. Bəzi növlər, məsələn, hindi kərkəsləri (Cathartes aura) əla qoxu hissiyatına malikdir və ölmüş bədənin çürüməsi nəticəsində yayılan etil merkaptan adlı kimyəvi maddənin qoxusunu duyaraq, sıx meşələrdə vizual işarələr olmadan leşi tapa bilirlər.

Quşlar potensial qidanı aşkar etdikdən sonra, heyvanın həqiqətən ölü olduğundan, iri yırtıcıların cəsədi açıb-açmadığından – bu, kərkəslər üçün qidalanmağı asanlaşdırır – və ərazinin təmiz olduğundan əmin olmaq üçün dairələr çəkə bilərlər ki, təhlükəsiz şəkildə enə bilsinlər.

Təbiətin Təmizləyici Briqadası: Xəstəliklərin Qarşısını Alan Quşlar

Kərkəslər haqqında ən böyük yanlış təsəvvür isə onların xəstəlik yaymasıdır. Əslində, bu quşlar ölü və çürüyən heyvan leşlərini, o cümlədən yol kənarında qalmış ölü heyvanları yesələr də, xəstəlikləri yaymaq əvəzinə, onların qarşısını alırlar. Onlar "təbiətin təmizləyici heyəti" adlandırılır.

Bunun səbəbi kərkəs mədələrinin güclü turşu və ölümcül bakteriyaların qarışığını ehtiva etməsidir. Əgər onlar sibir yarası, quduzluq, salmonella və ya vəba ilə yoluxmuş bir heyvan leşi ilə qidalansalar, patogenlər onların mədələrində məhv olur və artıq yayıla bilmir.

Kərkəslər ekosistemlər üçün inanılmaz dərəcədə əhəmiyyətlidir, çünki onlar leşləri çox sayda yeyirlər.

Bunun vacib bir nümunəsi Hindistanda Hindistan kərkəslərinin sayının kəskin şəkildə azalmasıdır. Bu quşlar bir zamanlar orada hər yerdə yayılmışdı, lakin iyirmi ildən çox əvvəl, mal-qara üçün qeyri-steroid iltihabəleyhinə ağrıkəsici olan diklofenakın istifadəsi səbəbindən ölməyə başladılar.

Dərmanla müalicə edilmiş heyvanların leşləri ilə qidalanan kərkəslər böyrək çatışmazlığından öldülər. 1990-cı illərin ortalarına qədər populyasiyası sıfıra yaxınlaşdı. Bu isə o demək idi ki, onların yeməyəcəyi yoluxmuş leşlərdən bakteriyalar və infeksiyalar, o cümlədən quduzluq yayıldı. Nəticədə 2000-2005-ci illər arasında təxminən yarım milyon insanın ölümünə səbəb oldu.

GPS Texnologiyası ilə Qaçaq Ovçuluğa Qarşı Mübarizə

GPS cihazları ilə kərkəslərin izlənməsi insanlara başqa bir fayda da verir: qaçaq ovçuluğun harada baş verdiyini müəyyən etməyə kömək edir. Afrikada minlərlə kərkəs üzərində GPS cihazları quraşdırılıb və onlar öz yerlərini ötürürlər. Qaçaq ovçuları tutmaq üçün GPS etiketli kərkəslərdən istifadə olunur, çünki onlar cəsədləri səlahiyyətlilərdən əvvəl tapır və onların ətrafında toplaşırlar. Əgər çox sayda kərkəs varsa, bu, böyük bir leşin olduğunu və bunun qaçaq ovçuluq nəticəsində ola biləcəyini göstərir.

24 saat