İsrailin iki tanınmış siyasətçisi Baş nazir Benyamin Netanyahunun hökumətinin cənubi Qəzzada “insani şəhər” adlandırdığı layihəni tənqid edərək, bu təklifin fələstinlilərin “konsentrasiya düşərgəsi”ndə saxlanılmasına bərabər olacağını bildiriblər.
Keçmiş baş nazirlər Yair Lapid və Ehud Olmert bazar günü bu tənqidləri səsləndiriblər. Bu zaman İsrail qüvvələri Qəzzanı bombalamağa davam edir, gün ərzində ən azı 95 fələstinlini öldürüblər.
İsrailin ən böyük müxalifət partiyasının lideri Lapid İsrail Ordu Radiosuna bildirib ki, Rəfah şəhərinin xarabalıqları üzərində “insani şəhər” qurmaq planlarından “heç bir xeyir gəlməyəcək”.
“Bu, hər cəhətdən – təhlükəsizlik, siyasi, iqtisadi, logistik baxımdan pis bir fikirdir,” o deyib.
“Mən insani şəhəri konsentrasiya düşərgəsi kimi təsvir etməyə üstünlük vermirəm, lakin əgər oradan çıxış qadağan olunsa, o zaman bu, konsentrasiya düşərgəsidir,” o əlavə edib.
Lapid 2022-ci ildə altı ay müddətinə İsrailin baş naziri vəzifəsində çalışıb.
İsrail hökumətinin məlumatına görə, “insani şəhər” ilkin olaraq Qəzzaın cənub sahilindəki əl-Məvasi ərazisində çadırlarda yaşayan 600 min məcburi köçkün fələstinlini yerləşdirəcək. Lakin nəticədə anklavın iki milyondan çox əhalisinin hamısı oraya köçürülməlidir.
Peyk görüntüləri son aylarda İsrail qüvvələrinin Rəfahda söküntü əməliyyatlarını sürətləndirdiyini göstərib. Aprelin 4-də dağıdılmış binaların sayı təxminən 15,800 idisə, iyulun 4-də bu rəqəm 28,600-ə çatıb.
2006-cı ildən 2009-cu ilə qədər İsrailin baş naziri vəzifəsində çalışmış Olmert də İsrail planını kəskin şəkildə pisləyib.
“Bu, konsentrasiya düşərgəsidir. Üzr istəyirəm,” o, Britaniyanın Guardian qəzetinə deyib.
“Əgər onlar [fələstinlilər] yeni ‘insani şəhər’ə deportasiya ediləcəklərsə, o zaman deyə bilərsiniz ki, bu, etnik təmizləmənin bir hissəsidir,” o bildirib. “Onlar Qəzzaın yarıdan çoxunu ‘təmizləməyi’ planlaşdırdıqları bir düşərgə tikəndə, bu strategiyanın qaçılmaz anlayışı odur ki, bu, [fələstinliləri] xilas etmək deyil. Bu, onları deportasiya etmək, sıxışdırmaq və uzaqlaşdırmaqdır. Mənim başqa bir anlayışım yoxdur.”
Etnik Təmizləmə Narahatlıqları
Humanitar rəsmilər də Rəfahdakı düşərgə planının fələstinlilərin Qəzzadan etnik təmizlənməsi üçün zəmin yaradacağını söyləyiblər.
BMT-nin Fələstinli Qaçqınlar üzrə Agentliyinin (UNRWA) rəhbəri Filipp Lazzarini – İsrail tərəfindən qadağan edilmiş təşkilat – keçən həftə planın “ikinci Nəkbə”yə səbəb olub-olmayacağını soruşub. Bu termin, 1948-ci ildə İsrail dövlətinin qurulması zamanı yüz minlərlə fələstinlinin evlərindən qovulmasını ifadə edir.
“Bu, Misir sərhədində nəsillər boyu dəfələrlə köçürülmüş fələstinlilər üçün faktiki olaraq nəhəng konsentrasiya düşərgələri yaradacaq,” Lazzarini deyib və əlavə edib ki, bu, “fələstinliləri öz vətənlərində daha yaxşı gələcək ümidindən məhrum edəcək.”
İsrail hökuməti fələstinlilərin Rəfahdakı düşərgəyə köçürülməsinin “könüllü” olacağını israr edib, Netanyahu və ABŞ prezidenti Donald Tramp isə bütün fələstinliləri Qəzzadan zorla köçürmək təkliflərini irəli sürməyə davam ediblər.
Netanyahu keçən həftə Trampla naharda bildirib ki, İsrail ABŞ ilə “fələstinlilərə daha yaxşı gələcək vermək istədiklərini həyata keçirməyə çalışacaq ölkələr tapmaq barədə çox sıx” işləyir.
ABŞ prezidenti isə deyib ki, “İsraili əhatə edən [ölkələrdən] böyük əməkdaşlıq görmüşük” və “tezliklə yaxşı bir şey baş verəcək”.
Lakin İsrailin qonşuları və digər ərəb dövlətləri, habelə sahil anklavının müharibədən yorulmuş fələstinliləri fələstinliləri Qəzzadan köçürmək planlarını qəti şəkildə rədd ediblər.
Bu arada, Reuters xəbər agentliyi, Qəzzada yardım paylayan, ABŞ və İsrail tərəfindən dəstəklənən özəl bir qrup olan Qəzza Humanitar Fondunun (GHF) Fələstin ərazisi daxilində və bəlkə də xaricində “insani tranzit zonaları” adlanan böyük miqyaslı düşərgələr qurmaq planlarını irəli sürdüyünü bildirib.
Fevralın 11-dən sonra yaradılan təklif, “Həmasın Qəzza əhalisi üzərindəki nəzarətini əvəz etmək” vizionunu əhatə edir. Reutersə görə, GHF düşərgələri fələstinlilərin “müvəqqəti məskunlaşa, radikallıqdan uzaqlaşa, reinteqrasiya oluna və istədikləri halda köçməyə hazırlaşa biləcəkləri” yerlər kimi təsvir edir.
GHF İsrail ordusunun hazırda Qəzzada ərzaq paylamağa icazə verdiyi əsas qrupdur. Qrup may ayının sonunda fəaliyyətə başlayandan bəri dörd paylama məntəqəsi qurmuşdu, lakin hazırda Rəfah yaxınlığında yalnız bir nöqtədə fəaliyyət göstərir. İsrail qüvvələri GHF-nin ərazilərində yardım axtaran ən azı 800 fələstinlini öldürüb.
İsrail GHF-nin Qəzzada Birləşmiş Millətlər Təşkilatını əvəz etməsini və bütün yardım əməliyyatlarını öz üzərinə götürməsini istəyir.
İnsan haqları qrupları və ekspertlər GHF-nin də fələstin əhalisini cənuba və sonda Qəzza zolağından kənara çıxarmaq üçün İsrail planlarının bir hissəsi olduğunu bildirirlər.
Yaxın Şərq Qlobal Məsələlər Şurasının əməkdaşı Ömər Rəhman Əl-Cəzirəyə deyib ki, GHF məntəqələrindəki qətllər və indi düşərgə planı “İsrailin burada son məqsədinin Qəzzanın fiziki məhv edilməsi, Fələstin cəmiyyətinin qəsdən dağıdılması və zolağın tamamilə məcburi depopulyasiyası” olduğunu aydın göstərir.
O bildirib ki, İsrailin planı fələstin əhalisini cəmləşdirmək və “onlara təzyiq göstərməkdir ki, gündəlik seçimləri aclıqla vurulmaq arasında olsun.”
“Onlar bunun zorla həyata keçirməyə çalışdıqları Qəzzadan “könüllü” miqrasiyaya səbəb olacağını ümid edirlər,” o deyib və əlavə edib ki, “İsrailin etməyə çalışdığı şey, əsasən, həmin [ərazinin] depopulyasiyası üçün başqa variantlar yaranana qədər bir gözləmə hücrəsi olan konsentrasiya düşərgəsi yaratmaqdır.”