Obelisk Layihəsi: Misirin Enerji Gələcəyi
Misirdə ölkənin enerji böhranını həll etmək və əlverişli
günəş enerjisi ehtiyatlarından istifadə etmək məqsədi ilə ilk genişmiqyaslı hibrid
günəş enerjisi və
batareya stansiyasının tikintisinə başlanılıb.
Nagaa Hammadi bölgəsində inşa edilən "Obelisk" stansiyası 1.1 giqavat günəş elektrik gücü ilə 200 meqavat saat batareya saxlancını özündə birləşdirəcək. 590 milyon dollarlıq bu böyük layihə Norveç mənşəli Scatec şirkəti tərəfindən həyata keçirilir. Şirkətin Misirdə artıq dörd bərpaolunan enerji layihəsi var. Şimali Afrika ölkəsi 2023-cü ildə 13% olan bərpaolunan enerji istehsal payını 2030-cu ilə qədər 42%-ə çatdırmağı hədəfləyir.
Enerji Krizisi və Alternativlərin Cəlbediciliyi
Misirin elektrik enerjisinin təxminən dörddə üçü təbii qazdan əldə olunur. Lakin son illərdə ölkənin daxili qaz hasilatının azalması səbəbindən idxaldan asılılıq artıb və qaz qiymətlərinin yüksəlməsi Misiri bir sıra elektrik kəsilmələri ilə üz-üzə qoyub. Scatec-in baş direktoru Terje Pilskog bildirib ki, bərpaolunan enerji layihələri, yanacaq qiymətlərinin yüksəlməsindən ən çox təsirlənən inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar üçün getdikcə daha cəlbedici hala gəlir. O, "Bərpaolunan mənbələrlə yanacaq idxalından asılı olmursunuz. Bu, həm də proqnozlaşdırıla bilənliklə bağlıdır," deyə əlavə edib.
Günəş Enerjisinin Potensialı və Batareya Çözümləri
Qlobal Günəş Şurasının məlumatına görə, dünyanın
günəş enerjisi inkişafı üçün ən əlverişli torpaq sahələrinin 60%-i Afrikada yerləşsə də, 2023-cü ildə qitənin enerji təminatının cəmi 3%-i günəşdən əldə edilib. Bununla belə, 2024-cü ildə bütün yeni günəş layihələrinin 75%-i Cənubi Afrika və Misirdə tikilib. 2025-ci ildə Afrikanın 18 ölkəsində 100 MVt-dan çox günəş layihəsi quraşdırma potensialı mövcuddur. Qitə 2030-cu ilə qədər 300 GVt günəş gücünə çatmağı hədəfləyir ki, bu da ABŞ-ın mövcud gücündən daha çoxdur.
Misir yeni daxili qaz resursları axtarsa da, bərpaolunan enerji sahəsində iddialı hədəflər qoyub və 2022-ci ildə COP27 iqlim konfransına ev sahibliyi edib. Lakin Yaxın Şərq və Şimali Afrika üzrə enerji və iqlim analitik mərkəzi olan Carboun İnstitutunun icraçı direktoru Karim Elgendi qeyd edib ki, bu yeni bərpaolunan enerji layihələrinin əsas hərəkətverici qüvvəsi ekoloji deyil, iqtisadidir. Misir qaza həddindən artıq asılılıq və Zohr qaz yatağından hasilatın azalması səbəbindən işıqları təmin etməkdə çətinlik çəkir.
Yay mövsümü, havanın həddindən artıq istiləşməsi (cənubda orta temperatur 42 Selsi dərəcəyə çata bilər) səbəbindən kondisionerlərin aktiv istifadəsi ilə elektrik tələbatını artırır. Baş nazir Mustafa Mədboli son vaxtlar insanları elektrik kəsilmələrindən qaçmaq üçün enerji istehlakını azaltmağa çağırıb.
Misirin cənubu, Scatec-in yeni layihəsinin yerləşdiyi bölgə, Elgendi-nin sözlərinə görə, "günəş kəmərinin sehirli hissəsində" yerləşir. Qlobal Günəş Atlasına əsasən,
Misir dördüncü ən yüksək fotovoltaik (PV)
günəş enerjisi potensialına malikdir.
İnvestisiya Çağırışları və Gələcək Perspektivlər
Tarixən, günəş enerjisi fasiləli olması səbəbindən (panellər yalnız gündüz işləyir) və genişmiqyaslı
batareya saxlancının baha olması ilə məhdudlaşırdı. Lakin
batareya qiymətlərinin düşməsi, günəş enerjisinin daha aşağı istismar və quraşdırma xərcləri ilə birləşərək, Obelisk kimi günəş istehsalını batareya saxlancı ilə birləşdirən layihələrin bu problemi aradan qaldırmağa imkan verir. Elgendi qeyd edib ki, Obelisk öz ölçüsü və əlverişli mövqeyi sayəsində "günəş plus batareyanın bu əsas zəifliyi aradan qaldıra biləcəyini regionun və dünyanın qalan hissəsi üçün nümayiş etdirə bilər."
2010-2023-cü illər arasında
batareya saxlanc layihələrinin dəyəri 89% azalıb. Bu azalma, Elgendi-nin fikrincə, 2027-ci ilə qədər günəş plus batareya zavodlarının "hər hansı bir elektrik istehsalının ən ucuz forması" olacağı anlamına gəlir. Qlobal batareya saxlanc gücü 2024-cü ildə 363 giqavat saata çatsa da, Afrikada bu rəqəm yalnız 1.6 GVt saatdır.
Batareya qiymətləri düşsə və günəş enerjisinin istismarı ucuz olsa da, bu stansiyaların tikintisi hələ də böyük investisiyalar tələb edir və maliyyələşmə çətin ola bilər. İnkişaf etməkdə olan ölkələrə investisiya riski ("risk premiumu"), bu layihələrin Afrikada daha baha başa gəlməsi deməkdir. Qitə 2024-cü ildə qlobal enerji investisiyalarının cəmi 3%-ni cəlb edib.
"Obelisk" layihəsi Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, Afrika İnkişaf Bankı və British International Investment tərəfindən 479.1 milyon dollar maliyyələşdiriləcək. İlk 561 MVt günəş gücü və tam batareya gücünün 2026-cı ilin birinci yarısında, tam 1.1 giqavat gücünə isə həmin ilin sonuna qədər işə düşməsi gözlənilir.
24 saat
