NASA-dan ulduzlararası 3I/ATLAS kometası haqqında 4 əsas məlumat

Bu ilin iyul ayında kəşf edilən və başqa bir ulduzdan gələn üçüncü təsdiqlənmiş ulduzlararası obyekt olan 3I/ATLAS kometi, o vaxtdan bəri astronomların yaxından təqib etdiyi maraqlı bir hadisədir. Buzlu qonaq Günəşə yaxınlaşdıqca parladı və ictimaiyyət arasında yayılan şayiələr də artdı. Xüsusilə, ABŞ hökumətinin 43 günlük fəaliyyətinin dayandırılması zamanı NASA-nın obyektlə bağlı şərh verə bilməməsi və yeni şəkillər yayımlaya bilməməsi, kometin yadplanetli kosmik gəmisi ola biləcəyi barədə onlayn fərziyyələri gücləndirdi. Ötən həftə, hökumət fəaliyyətini bərpa etdikdən sonra, NASA uzun müddətdir gözlənilən brifinq keçirərək Günəş sistemi daxilindəki 20-dən çox missiyadan əldə edilmiş müşahidələri və ilkin təhlilləri bölüşdü. Bu nadir qonağın indiyədək ən ətraflı təsvirini təqdim edən agentlik, dərhal bir məqama aydınlıq gətirdi: 3I/ATLAS kometi təbii mənşəlidir, yadplanetli texnologiyası nümunəsi deyil.

NASA-nın assosiativ inzibatçısı Amit Kshatriya brifinq zamanı "Biz kainatda həyat əlamətləri tapmaq istəyirik," dedi. "Amma 3I/ATLAS kometi bir kometdir." NASA tərəfindən maliyyələşdirilən Çilidəki ATLAS teleskopu tərəfindən iyulun 1-də kəşf edilən 3I/ATLAS kometi, elm adamlarının fikrincə, başqa bir ulduz ətrafında yaranmış materialları öyrənmək üçün nadir bir fürsət təqdim edir. İlkin tapıntılar göstərir ki, obyekt bizim sistemimizdən daha qədim ola biləcək, uzaq, naməlum bir planet sistemindən kimyəvi ipucular daşıyır. Agentliyin ulduzlararası obyekt haqqında açıqladığı dörd əsas məqam aşağıdakılardır.

1) Bu obyekt bir kometdir

İyul ayında, 3I/ATLAS kometi kəşf edildikdən təxminən iki həftə sonra, Harvard astrofiziki Avi Loeb daxil olmaqla üç tədqiqatçı, kometin xüsusiyyətlərinin gizli, bəlkə də düşmənçilik edən yadplanetli texnologiyasına işarə etdiyini irəli sürən, hələ də ekspert qiymətləndirməsindən keçməmiş ilkin məqalə yayımladı. Bu iddia, ilk məlum ulduzlararası obyekt olan ‘Oumuamua haqqında daha əvvəl edilən fərziyyələri təkrarladı və tez bir zamanda onlayn cəmiyyətdə geniş yayıldı. Spekulyasiyalar, SpaceX-in baş direktoru İlon Maskın bir podkastda kometin hərəkətinə cazibə qüvvəsindən kənar bir şeyin təsir edə biləcəyini irəli sürməsi və Kim Kardaşyanın X-də NASA-nın müvəqqəti inzibatçısı Şon Daffidən obyektlə bağlı maraqlı məlumatları açıqlamasını istəməsi ilə daha da gücləndi.

Ötən həftəki NASA brifinqi zamanı Kshatriya spekulyasiyalara dərhal cavab verdi. O, əvvəldən "Bu obyekt bir kometdir," dedi. "O, bir komet kimi görünür və davranır, bütün dəlillər onun bir komet olduğunu göstərir." NASA-nın Elm Missiyaları Direktorluğunun assosiativ inzibatçısı Niki Foks əlavə etdi ki, NASA-nın müşahidələrinin heç biri texnogen siqnallar və ya onun bir kometdən başqa bir şey olduğuna inanmağımıza səbəb ola biləcək heç bir şey göstərmir. O, həmçinin vurğuladı ki, elm adamları 3I/ATLAS kometinin Yer üçün heç bir təhlükə yaratmadığına əmindirlər, çünki o, planetimizə ən yaxın 170 milyon mil (270 milyon kilometr) məsafəyə qədər gələcək. O, 2026-cı ilin yazında Yupiterin orbitindən keçərkən də daxil olmaqla, keçidi zamanı digər planetlərə yaxınlaşmayacaq. Foks bildirdi ki, Günəş sistemimizdəki obyektlər "tamamilə yaxşı olacaqlar."

2) Günəş sistemi miqyasında müşahidə qülləsi

3I/ATLAS kometi kəşf edildiyi andan etibarən, elm adamları onun trayektoriyasına əsasən, Yerdən Günəşin əks tərəfində yerləşdiyini bilirdilər ki, bu da yerüstü müşahidələri çətinləşdirirdi. Bunu kompensasiya etmək üçün NASA avqust ayında koordinasiyalı bir planlaşdırma sessiyası keçirərək, ulduzlararası kometi izləmək üçün 20-dən çox missiya komandasını bir araya gətirdi. Nəticədə, Yer orbitindən Marsa qədər və daha uzaqdakı onlarla kosmik aparat, hər biri fərqli bir nöqtədən eyni sürətlə hərəkət edən hədəfi izləmək üçün birlikdə çalışdı.

NASA-nın Günəş sisteminin kiçik cisimləri üzrə aparıcı alimi Tom Statler, bu səyi stadionun müxtəlif yerlərindən beysbol oyununa baxmaqla müqayisə etdi. O bildirdi ki, həm flaqman teleskopları, həm də daha kiçik kosmik gəmilər eyni sürətlə hərəkət edən hədəfi izləməyə çalışırdılar.

Mars Günəşin əlverişli tərəfində yerləşirdi. Oktyabrın əvvəlində NASA-nın Mars Tədqiqat Peyki (Mars Reconnaissance Orbiter), təxminən 90 milyon mil (145 milyon km) məsafədən 3I/ATLAS kometinin toz və buz komasını göstərən bulanıq ağ top şəklində şəkillərini çəkdi. Eyni vaxtda, MAVEN orbital aparatı, Statlerin dediyinə görə, 20 milyon mil (32 milyon km) məsafədən kometi ultrabənövşəyi "elmi siqnallar" vasitəsilə aşkar etdi ki, bu da Günəş işığının kometin buzunu buxarlandırması nəticəsində yayılan hidrogen qazının izlərini götürdü. Swift teleskopu və Ceyms Vebb Kosmik Teleskopu (JWST) məlumatları ilə birlikdə, elm adamları kometin su istehsal sürətini, yaranma tarixinin əsas ipucunu təxmin edə bildilər.

Digər kosmik gəmilər daha uzaqdan ani görüntülər təqdim etdi. Sentyabr ayında NASA-nın Psyche asteroid missiyası, 33 milyon mil (53 milyon km) məsafədən kometi zəif bir ləkə kimi təsvir etdi. Bir həftə sonra, Yupiterin Trojan asteroidlərini öyrənmək üçün yolda olan Lucy missiyası, əks istiqamətdən koma və quyruğu müşahidə edərək, tədqiqatçılara tozun 3D strukturunu bərpa etməyə kömək etdi. Hətta NASA-Avropa Kosmik Agentliyi SOHO (Solar and Heliospheric Observatory) da, alimlərin brifinq zamanı bildirdiyinə görə, oktyabrın ortalarında obyektin çox zəif olacağı gözlənilməsinə baxmayaraq, onu aşkar etməyə müvəffəq oldu.

Əlavə aktivlər tapmacanın daha çox hissəsini təmin etdi. Bu ilin əvvəlində 35-ci ildönümünü qeyd edən Hubble Kosmik Teleskopu, 277 milyon mil (446 milyon km) məsafədən kometi müşahidə edərək, armudvari koma aşkar etdi və nüvənin mümkün ölçüsünü 1400 fut (427 metr) ilə 3,5 mil (5,6 km) arasına qədər daraltdı. JWST, fəaliyyətə başladığından bəri bir ulduzlararası obyektə ilk infraqırmızı baxışını təmin edərək, Günəş sistemimizdə doğulan kometlər üçün tipik olandan xeyli yüksək, su buzuna nisbətdə qeyri-adi dərəcədə yüksək karbon qazı nisbəti aşkar etdi. Elm adamları, bu məlumatın 3I/ATLAS kometinin buzlarının daha yaşlı bir ulduz ətrafındakı daha sərt radiasiya mühitləri tərəfindən formalaşa biləcəyini düşündürdüyünü bildirdi. Statler "Bu, elmi prosesin çox erkən mərhələsində olduğumuz bir anlıq görüntüdür," dedi.

3) Uzaq, daha yaşlı ulduz sistemlərinə nadir pəncərə

Elm adamları bildirirlər ki, 3I/ATLAS kometi çox güman ki, uzun müddət ulduzlararası fəzada səyahət edib. Statlerin sözlərinə görə, Günəş sisteminə daxil olarkən hərəkət sürəti, kometin çox qədim, bəlkə də bizim sistemimizdən daha yaşlı bir planet sistemindən gəldiyinə dair dolayı sübutlara işarə edir. O, "Bu, açığı, məni düşündürəndə tüklərimi biz-biz edir," dedi və əlavə etdi ki, 3I/ATLAS kometi həm Yerin, həm də Günəşin yaranmasından əvvəlki kosmik tarixə dair fikirlər verə bilər. Statler "Bu, digər Günəş sistemlərinin tərkibi və tarixlərinə açılan yeni bir pəncərədir," deyə qeyd etdi.

4) Maraqlı kimyəvi ipucular

İndiyədək 3I/ATLAS kometi Günəşə yaxınlaşdıqda, su və karbon qazı buraxmaqla tam bir komet kimi davranıb, lakin bəzi maraqlı fərqliliklərlə. Elm adamları, tipik Günəş sistemi kometləri ilə müqayisədə suya nisbətdə qeyri-adi dərəcədə yüksək karbon qazı nisbəti, həmçinin dəmirə nisbətən nikellə zəngin qaz aşkar ediblər. Tədqiqatçılar hər iki tapıntının elmi cəhətdən cəlbedici olduğunu və əlavə araşdırmaya dəyər olduğunu bildirirlər.

Kometin ətrafındakı toz da bir qədər qeyri-adi xüsusiyyətlər göstərir ki, bu da onun dənəcik ölçülərinin yerli kometlərdən fərqləndiyini göstərir. Xüsusilə maraqlı bir davranış, tozun ilkin olaraq Günəşə tərəf püskürməsi, daha sonra Günəş radiasiyasının onu tədricən geri itələməsi idi. Bu, elm adamlarının Günəş sistemimizdə formalaşan kometlərdə adətən müşahidə etdiyi ardıcıllıqdan daha uzun və az yayılmış bir hadisədir. Statler "Biz hələ də hansı sualları verməli olduğumuzu öyrənirik," dedi. "Və bu, əlbəttə ki, elmi prosesin özüdür."

24 saat