NASA Marsdan çəkilən 3I/ATLAS görüntülərini nəhayət açıqladı

Oktyabrın əvvəllərində Günəş sistemimizə gələn üçüncü interstellar obyekt (ISO) olan 3I/ATLAS Marsa ən yaxın uçuşunu etdi. Qırmızı planetdən təxminən 30 milyon kilometr (18.6 milyon mil) məsafədən keçən bu cisim, orada fəaliyyət göstərən bir neçə missiyanın müşahidə sahəsinə daxil oldu. Bu missiyalar NASA, Avropa Kosmos Agentliyi (ESA) və Çin Milli Kosmos Agentliyi (CNSA) tərəfindən idarə olunur. ESA özünün Mars Express və ExoMars Trace Gas Orbiter (TGO) peykləri tərəfindən çəkilmiş görüntüləri, Çin isə Tianwen-1 orbital aparatı ilə çəkilmiş şəkilləri yayımlasa da, NASA hökumətin fəaliyyətini müvəqqəti dayandırması səbəbindən heç bir məlumat açıqlaya bilməmişdi.

Lakin hökumətin işini bərpa etməsi ilə nəhayət, NASA da 3I/ATLAS kometası haqqında məlumatları açıqladı. Bu görüntülər üç missiya tərəfindən – Mars Reconnaissance Orbiter (MRO), Mars Atmosphere and Volatile EvolutioN (MAVEN) orbital aparatı və Perseverance roveri vasitəsilə əldə edilib. İki orbital aparat 3I/ATLAS-ı müvafiq olaraq optik və ultrabənövşəyi işıqda çəkərkən, rover də interstellar obyektin zəif bir görüntüsünü lentə alıb.

MRO-nun Yaxınlaşdırılmış Görüntüləri

MRO, 3I/ATLAS kometasının görünən işıq dalğalarında çəkilmiş görüntülərini 2 oktyabr tarixində, interstellar obyekt təxminən 0.2 astronomik vahid (AV) məsafədə olarkən, Yüksək Çözünürlüklü Görüntüləmə Elmi Təcrübəsi (HiRISE) kamerası ilə əldə edib. Bu şəkillər NASA-nın kosmik aparatlarının və ya Yerdən olan teleskopların 3I/ATLAS-dan gözlənilən ən yaxın görüntüləri sırasındadır və alimlərə kometanın ölçüsü haqqında daha dəqiq təxminlər əldə etməyə imkan verəcək. Adətən Mars səthindəki yaxşı işıqlanmış xüsusiyyətləri müşahidə edən bu kamera, səmavi cismin daha yaxşı görüntüsünü əldə etmək üçün döndərilmişdi.

Bu ultrabənövşəyi görüntü, 2025-ci il oktyabrın 9-da NASA-nın MAVEN kosmik aparatı tərəfindən çəkildiyi kimi, 3I/ATLAS kometasını əhatə edən qaz və toz halqasını, yəni komasını göstərir. Kredit: NASA/Goddard/LASP/CU Boulder

Bu eyni texnika 2014-cü ildə, MRO və MAVEN-in Siding Spring kometasını müşahidə etmək üçün öz istiqamətlərini dəyişdirdikləri zaman da istifadə edilmişdi. Şəkildə kometa yumşaq, işıqlı ağ bir top kimi görünür; bu, interstellar obyekt Günəşə yaxınlaşdıqca qaz ayrılması nəticəsində yaranan toz və qaz buludunu (koma) əks etdirir. Görüntünün annotasiyalı versiyası kometanın və onun qaz örtüyünün təxminən 1500 km (932 mil) diametrində olduğunu göstərir.

HiRISE görüntülərinin ətraflı tədqiqi alimlərə kometanın nüvəsinin, yəni buz və tozdan ibarət mərkəzi hissəsinin ölçüsünü, eləcə də onun nüvəsindəki hissəciklərin rəngini təxmin etməyə kömək edə bilər. Arizona Universitetinin HiRISE-in əsas tədqiqatçısı Şeyn Birn qeyd edib: "İnterstellar obyektlərin müşahidələri hələ də o qədər nadirdir ki, hər dəfə yeni bir şey öyrənirik. 3I/ATLAS-ın Marsa bu qədər yaxın keçməsi bizim üçün bir şansdır." NASA-nın Jet Hərəkət Laboratoriyasından MRO layihəsinin alimi Lesli Tamppari əlavə edib: "MRO-nun NASA-nın Marsdakı işlərinə ən böyük töhfələrindən biri yalnız HiRISE-ın görə biləcəyi səth fenomenlərini izləmək olub. Bu da keçən bir kosmik obyekti öyrənmək fürsəti əldə etdiyimiz hallardan biridir."

MAVEN-in Ultrabənövşəyi İşıqdakı Təhlilləri

Bu arada, MAVEN özünün Ultrabənövşəyi Spektroqrafiya Cihazı (IUVS) vasitəsilə 27 sentyabrdan 7 oktyabr tarixinə qədər on gün ərzində, müxtəlif dalğa uzunluqlarında 3I/ATLAS-ın görüntülərini çəkib. Yuxarıdakı şəkildə kometa mərkəzində ağ, kənarlarında mavi və xarici komaya doğru tünd bənövşəyi rəngdə, parlaq, pikselli bir nöqtə kimi görünür. Oxşar şəkildə, IUVS tərəfindən çəkilmiş yüksək çözünürlüklü ultrabənövşəyi görüntülər 3I/ATLAS-ın kimyəvi tərkibinin ən ətraflı təhlilini təmin edib və hidrogen-deyterium nisbəti, eləcə də digər kimyəvi məlumatlar üzrə yuxarı həddləri müəyyən edib ki, bu da onun mənşə yeri haqqında fikir verə bilər.

3I/ATLAS interstellar obyekti 2025-ci il oktyabrın 4-də NASA-nın Perseverance Mars roverinin Mastcam-Z cihazı tərəfindən çəkilmiş iki şəkildə ulduz fonunda zəif bir ləkə kimi görünür. Kredit: NASA/JPL-Caltech/ASU/MSSS

Annotasiyalı kompozit görüntü həmçinin MAVEN-in IUVS kamerası tərəfindən aşkar edilmiş üç hidrogen mənbəyini müəyyən edir: atmosfer hidrogeni (sağdakı ən parlaq zolaq), planetlərarası hidrogen (mərkəz) və 3I/ATLAS kometasından suyun qaz halına keçməsi nəticəsində yayılan hidrogen (sol). Kolorado Boulder Universitetinin Atmosfer və Kosmos Fizikası Laboratoriyasının (LASP) MAVEN-in əsas tədqiqatçısı Şennon Karri bildirib: "MAVEN-in çəkdiyi görüntülər həqiqətən inanılmazdır. Gördüyümüz aşkarlamalar əhəmiyyətlidir və biz analizlərimizin yalnız səthini cızmışıq."

Perseverance Roverinin Zəif İmzası

Nəhayət, NASA-nın Perseverance roveri 4 oktyabr tarixində, Jezero krateri daxilindəki mövqeyindən Mastcam-Z kamerası ilə 3I/ATLAS-ı lentə ala bilib. Cismin səthdən o qədər zəif görünməsi səbəbindən, nəticədə əldə edilən görüntülər üçün ekspozisiya müddətləri olduqca uzun olmalı idi. Bu da ulduzların səmada zolaqlar şəklində görünməsinə səbəb oldu, kometa isə (nişanla göstərilmişdir) çətinliklə görünür. 3I/ATLAS o vaxtdan bəri Günəşin arxasından yenidən görünüb və parlaqlığında dramatik artım, yeni ultrabənövşəyi və rentgen aktivliyi, eləcə də daha qabarıq rəng nümayiş etdirən yeni davranışlar sərgiləyir.

İnterstellar obyekt 2025-ci il dekabrın 19-u Cümə günü Yerə ən yaxın yaxınlaşmasını edəcək. Bu zaman o, Yerlə Günəş arasındakı məsafənin iki misli (2 AV) qədər uzaqlıqda olacaq və beləliklə, Yer üçün heç bir təhlükə yaratmayacaq.

24 saat