Öpüşün 21 milyon illik tarixi: Ortaq əcdaddan qaynaqlanır – Araşdırma

Yeni bir modelləşdirmə tədqiqatı göstərir ki, öpüşmənin təkamülü müasir insanlar mövcud olmazdan çox əvvəl başlamış ola bilər. Çərşənbə günü (19 noyabr) "Evolution and Human Behavior" jurnalında dərc olunan bu araşdırmaya görə, öpüşmə təqribən 21 milyon il əvvələ, insanların və digər böyük meymunların ümumi əcdadına qədər uzanır. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Homo sapiens növü təxminən 300 min il əvvəl ortaya çıxmışdır. Tədqiqatçılar həmçinin belə qənaətə gəliblər ki, müasir insanların ən yaxın nəsli kəsilmiş qohumları olan Neandertallar arasında öpüşmə çox güman ki, geniş yayılmışdı və Neandertallar müasir insanlarla da öpüşmüş ola bilərlər.

Öpüşmənin modelləşdirilməsi

Dünyanın ən qədim öpüşmələrini müəyyən etməzdən əvvəl, beynəlxalq tədqiqatçılar qrupu öpüşmənin nə demək olduğunu təyin etdi. Bu vacib idi, çünki təbiətdə ağızdan-ağıza digər hərəkətlər öpüşməyə bənzəyir. Məsələn, ana oranqutanlar və şimpanzelər çeynənmiş qidanı balalarına ağızdan-ağıza ötürürlər, balıqlar isə dominantlıqlarını təsdiqləmək və ya ərazi uğrunda rəqabət aparmaq üçün "öpüş döyüşlərinə" girirlər. Nəticədə, tədqiqatçılar öpüşməni "qida mübadiləsi olmayan, qeyri-aqressiv, ağızdan-ağıza təmas" kimi təyin etdilər. Bu tərifə əsaslanaraq, bonobolar, qorillalar, şimpanzelər, oranqutanlar, makaqlar və babunlar daxil olmaqla müxtəlif müasir primatlar arasında öpüşmə halları müşahidə edilmişdir. Tədqiqatçılar daha sonra öpüşmənin təkamülü tarixini bərpa etmək üçün Bayesian modelləşdirmə adlı statistik üsuldan istifadə etdilər. Onlar öpüşməni bioloji bir xüsusiyyət kimi qəbul edərək, bu davranışın necə təkamül edə biləcəyini və müxtəlif əcdadların da öpüşüb-öpüşmədiyini müəyyən etmək üçün bir çox mümkün ssenarini sınaqdan keçirdilər. Nəticələrin möhkəm və etibarlı olduğundan əmin olmaq üçün modeli 10 milyon dəfə işlətdilər. Onlar belə qənaətə gəldilər ki, öpüşmə böyük meymunların (Hominidae) ümumi əcdadında təxminən 21.5 milyon ilə 16.9 milyon il əvvəl arasında yalnız bir dəfə təkamül etmişdir. Lakin, əcdad Macacina və Papionina (makaqları və babunları əhatə edən qruplar) arasında öpüşmə mövcud deyildi, bu da öpüşmənin bu qruplara aid müasir növlərdə ayrı-ayrılıqda təkamül etdiyini göstərir. Komanda bunu müasir növlərin davranışından onların ümumi əcdadlarının davranışına doğru ekstrapolyasiya edərək müəyyən etdi. Daha çox sübuta ehtiyac olsa da, tədqiqatçılar öpüşmənin ananın körpəyə qidanı çeynəyərək ötürməsi praktikasından təkamül etmiş ola biləcəyini bildirdilər. Bu praktiki qida paylaşma davranışı, hal-hazırda öpüşmə kimi tanıdığımız hərəkətə çevrilmiş ola bilər.

Əvvəlki tədqiqatlar və Neandertallar

Neandertalların təkcə bir-birini deyil, həm də müasir insanları öpdüyü tapıntısı antropoloqlar üçün tamamilə yeni xəbər deyil. Kanadanın Viktoriya Universitetinin paleolit arxeoloqu və antropologiya professoru April Novell, hazırkı tədqiqatın Neandertallar arasında bu davranışa dair biliklərimizə əhəmiyyətli dərəcədə yeni bir şey qatdığından əmin olmadığını qeyd edib. Novell bu araşdırmada iştirak etməyib. Lakin yeni araşdırma əvvəlki tapıntılarla uzlaşır. Novell qeyd edib ki, maraqlı sübutlar 2017-ci ildə, başqa bir tədqiqat qrupunun 48 min il əvvəl yaşamış bir Neandertalın diş ərkində qorunmuş mikrobları müasir insan ağızlarında tapılanlarla müqayisə etdiyi zaman ortaya çıxıb. Həmin komanda belə nəticəyə gəlib ki, Neandertallar və H. sapiens bir-birini öpmüş ola bilərlər, baxmayaraq ki, mikrobial üst-üstə düşmə həmçinin paylaşılan qida və ya su ilə də əlaqədar ola bilərdi. Novell həmin tədqiqatda iştirak etməyib. Bundan əlavə, biz artıq bilirik ki, H. sapiens və Neandertallar təqribən 7000 illik bir dövr ərzində cütləşmişdilər. Bu da, qədim cütləşmə davranışlarının bu günkü oxşar olduğunu fərz etsək, o dövrdə bəzi öpüşmələrin baş vermiş ola biləcəyini göstərir. Bununla belə, öpüşmənin insan qohumlarımız arasında nə dərəcədə geniş yayıldığı qeyri-müəyyən olaraq qalır. Müasir insanlar arasında öpüşmə universal bir davranış deyil – mədəniyyətlərin yalnız yarısı bu hərəkəti edir. Novell bildirib ki, eyni dəyişkənlik keçmişdə də mövcud ola bilərdi. Əgər Neandertallar öpüşürdülərsə, bu, bəzi Neandertal icmalarının məşğul olduğu, digərlərinin isə etmədiyi bir davranış ola bilərdi. Alimlər hələ də öpüşmənin, xüsusilə xəstəliklərin yayılması kimi potensial mənfi tərəfləri nəzərə alındıqda, niyə bu qədər çox növdə davam etdiyinə əmin deyillər. Bir fikir ondan ibarətdir ki, öpüşmə fərdlərə reproduktiv uğurlarını artırmağa kömək edir. Məsələn, potensial partnyoru öpmək, insanların partnyorun keyfiyyətini incə kimyəvi işarələr vasitəsilə ölçməsinə kömək edə bilər. Bu işarələr insanın ümumi sağlamlığı, genetik uyğunluğu, immunitet sistemi və ağız mikrobiomunun tərkibi haqqında ipuçları verə bilər, – tədqiqatçılar yeni araşdırmada yazıblar. Tədqiqatçılar həmçinin irəli sürüblər ki, öpüşmə sosial bağları gücləndirir və hətta mikrobların mübadiləsinə imkan verərək immunitetə fayda verə bilər.

24 saat