Perseverance Marsda planetə yad qaya tapdı

NASA-nın Perseverance roveri Marsın səthində qeyri-adi bir qaya parçası aşkarlayıb. Metal tərkibli bu qabarıq daşın böyük ehtimalla Qırmızı Planetə düşən bir meteorit olduğu düşünülür. Bu, roverin Marsda dörd illik fəaliyyəti ərzində üzə çıxardığı ilk belə tapıntıdır.

2021-ci ilin əvvəlində Marsın Jezero kraterinə eniş etdikdən sonra Perseverance roveri bir çox fərqli qaya nümunələri aşkar edib. Bunların arasında "hörümçək yumurtası"na bənzəyən qaya, yerindən tərpənmiş "kəllə" formalı daş və ən son olaraq, qəribə "tısbağa şəkilli" formasiya var idi. Bəzi tapıntılar da təəccüblü nəticələr verib; məsələn, üzvi maddələrlə zəngin nümunələrdə aşkar olunan qəribə düyünlər Marsda keçmiş həyatın "ən aydın əlaməti" ola bilər.

Fərqli Bir Tapıntı: Phippsaksla

Əvvəllər Perseverance roveri tərəfindən araşdırılan bütün qayalar Mars mənşəli idi. Lakin sentyabrın 19-da, roverin missiyasının 1629-cu Sol (Mars günü) tarixində, o, Jezero kraterinin "Vernodden" adlanan ərazisini araşdırarkən qəribə görünüşlü bir daşla rastlaşıb. Təxminən 80 santimetr enində olan bu qeyri-adi qaya "Phippsaksla" adlandırılıb və onun Mars mənşəli olmadığı güman edilir.

Purdue Universitetinin Planet Elmləri Departamentindən geokimyaçı və mineraloq Candice Bedford NASA-nın açıqlamasında bildirib ki, "Bu qaya, ətrafdakı alçaq, yastı və parçalanmış qayalardan fərqli olaraq, yontulmuş, hündür görünüşünə görə maraq doğuran hədəf kimi müəyyən edildi."

Tərkibi və Mənşəyi

Qayanın analizi onun tərkibində yüksək dəmir və nikel konsentrasiyasının olduğunu göstərib ki, bu da Mars qayaları üçün qeyri-adidir. Lakin bu metallar meteoritlərdə tez-tez rast gəlinir. Bedfordun sözlərinə görə, bu, qayanın Günəş sisteminin başqa bir yerində formalaşdığını düşünməyə əsas verir. Onun Marsda nə qədər müddət qaldığı dəqiq bilinməsə də, böyük ehtimalla milyonlarla, bəlkə də milyardlarla illik yaşı var.

Bedford qeyd edib ki, "Bu, roverin Marsda ekzotik qayaya rast gəlməsi ilk dəfə deyil." Əslində, üç fərqli NASA roveri – Spirit, Opportunity və Curiosity – öz missiyaları zamanı potensial meteoritlər aşkar ediblər. "Buna görə də, Perseverance roverinin Jezero kraterində dəmir-nikel meteoritlərinə rast gəlməməsi bir qədər gözlənilməz idi, xüsusən də Gale kraterinin (Curiosity-nin hazırda fəaliyyət göstərdiyi yer) oxşar yaşı nəzərə alınsa."

Hökumətin Fəaliyyətinin Dayandırılması və Təsiri

Potensial meteoritin təxminən iki ay əvvəl tapılmasına baxmayaraq, kəşf ABŞ hökumətinin son fəaliyyətinin dayandırılması səbəbindən indicə elan edilib. Phippsaksla ilə bağlı NASA açıqlaması əvvəlcə oktyabrın 1-də, yəni fəaliyyətin dayandırıldığı gün yazılmış və noyabrın 13-də, hökumətin yenidən fəaliyyətə başladığı gün yayımlanıb.

Fəaliyyətin dayandırılması NASA üçün olduqca əhəmiyyətli olub. Live Science-in qardaş saytı Space.com bu yaxınlarda bildirib ki, rəsmilər bu müddətdə Agentliyin təklif olunan büdcə kəsirlərini Konqres tərəfindən təsdiq edilməzdən əvvəl həyata keçirməyə başlayıblar. Fəaliyyətin dayandırılması başa çatdıqdan sonra, NASA alimləri əvvəllər gizlədilmiş ulduzlararası 3I/ATLAS kometinin şəkillərini paylaşmağa başlayıblar. Bununla belə, Perseverance roveri bir neçə digər "missiya-kritik əməliyyat" ilə birlikdə fəaliyyətin dayandırılması müddətində onlayn qalıb.

Mars Meteoritləri Yer Üzündə

Marsda meteorit tapılması qeyri-adi olsa da, Yer kürəsində Marsdan gəlmiş bir çox kosmik qaya tapılıb.

Bu Mars meteoritləri Marsda baş verən digər böyük meteorit zərbələri nəticəsində atılmış və min illər boyu kosmosda süründükdən sonra Yerə düşmüşdür. Onlar alimlər tərəfindən çox qiymətləndirilir, çünki Perseverance roveri kimi, onlar da bizə Marsdakı qayalar haqqında çox şey öyrədə bilirlər.

2024-cü ildə aparılan bir araşdırma göstərib ki, Yerə düşən təxminən 200 Mars meteoriti Qırmızı Planetdəki cəmi beş fərqli zərbə kraterindən gəlib. İyul ayında isə 2023-cü ildə Saxara səhrasına düşən 24,5 kiloqram ağırlığında, NWA 16788 adlandırılan bir Mars meteoriti hərracda 5,3 milyon dollara satılıb ki, bu da Mars kosmik qayası üçün yeni rekorddur.

24 saat