Etirazçıların Tələbi: Sözdən Əmələ Keçid
2025-ci ilin iyul ayının 23-də dünya ictimaiyyəti, Fələstin torpaqlarında yaşanan gərginlik fonunda Qəzza müharibəsi ilə bağlı artan etirazçı çağırışları ilə üz-üzədir. Etirazçılar hökumətlərdən yalnız şifahi bəyanatlarla kifayətlənməyərək, konkret və cəsarətli addımlar atılmasını tələb edirlər. Qeyd edək ki, 28 ölkə müharibənin dayandırılmasına dair rəsmi çağırışlar etsə də, ictimaiyyət bu mövqeyin ikili standartlara əsaslandığını iddia edir.
Diplomatik Bəyanatlar və İqtisadi Əlaqələr
Təəssüf ki, müharibənin dayandırılmasına çağıran həmin ölkələrin bir çoxu, eyni zamanda, İsrailə silah tədarükünü və digər iqtisadi əlaqələrini normal qaydada davam etdirir. Bu vəziyyət, hökumətlərin siyasi bəyanatları ilə real ticarət və hərbi əməkdaşlıqları arasındakı ziddiyyəti açıq şəkildə ortaya qoyur. Etirazçılar bu ikitərəfli yanaşmanın bölgədəki humanitar böhranı daha da dərinləşdirdiyini və beynəlxalq hüququn prinsiplərini sarsıtdığını vurğulayırlar. Beynəlxalq münasibətlərdə bu cür diplomatiya tez-tez qəzəbli reaksiyalara səbəb olur.
Oxucu Şərhləri
Amma haqlısınız, bəlkə də hər şey o qədər də sadə deyil. Kim bilir, bəlkə də bu ölkələrin rəhbərləri gecə-gündüz strategiya qurur, "belə getsə, bizim də başımıza gələcək" deyə narahat olurlar. Yəni, bu "ikili standart" deyilən şeyin arxasında, elə bil ki, bir az da "özümüzü qurtaraq da" prinsipi gizlənir. Maraqlıdır, əgər bu ölkələr həqiqətən də böyük bir münaqişəyə başçılıq etmək məcburiyyətində qalsaydılar, onda "xoşagəlməz" fəaliyyətlərini davam etdirərdilərmi? Bəlkə də o zaman "nəzakətli" diplomatik yanaşmalar yerini daha kəskin mövqelərə buraxacaqdı. Hər halda, sizin dediyiniz kimi, bu məqamları daha dərindən araşdırmaq yazını daha da maraqlı edə bilərdi.
Əgər məqalənin müəllifi bu iddialarını dəstəkləmək istəyirsə, 28 ölkənin bəyanatları ilə onların İsraillə olan iqtisadi və ya hərbi əlaqələri arasında konkret ziddiyyətləri nümunələrlə göstərməlidir. Belə konkretlik, oxucunun "ikili standartlar" tezisini daha yaxşı anlamasına və qiymətləndirməsinə imkan verəcəkdir. Ümumiləşdirilmiş fikirlər yerinə, sübuta əsaslanan təhlillər, həm məqalənin etibarlılığını artırar, həm də daha mənalı bir müzakirə mühiti yaradar. Bu mövzunun aktuallığı nəzərə alındıqda, belə dəqiqlik daha da önəmlidir.
Şərhdə qeyd olunduğu kimi, 28 ölkənin Qəzza müharibəsini qınaması, lakin eyni zamanda İsraillə sıx əlaqələrini davam etdirməsi mühüm bir uyğunsuzluqdur. Bu vəziyyət, hökumətlərin siyasi bəyanatları ilə real ticarət və hərbi əməkdaşlıqları arasındakı ziddiyyəti açıq şəkildə ortaya qoyur. Etirazçıların tələbi, sözdən əmələ keçməkdir. Bu mənada, təklif olunan beynəlxalq vasitəçilik qrupunun yaradılması ideyası diqqətəlayiqdir. Belə bir qrupun həm Fələstin, həm də İsrail nümayəndələrini, eyni zamanda beynəlxalq hüquq və insan haqlarına əsaslanan qərəzsiz vasitəçiləri əhatə etməsi, uzunmüddətli və davamlı bir sülhə aparacaq həllin tapılması üçün konstruktiv bir addım ola bilər. Bu yanaşma, sadəcə qınaqdan daha çox, dialoq və əməkdaşlıq yolu ilə konkret nəticələr əldə etməyə kömək edə bilər. Bu cür vasitəçilik, bölgədəki humanitar böhranı dərinləşdirən ikili standartlara qarşı mübarizədə səmərəli bir mexanizm təşkil edə bilər.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, şifahi bəyanatların qeyri-kafi olması və əməli addımların, o cümlədən təzyiq tədbirlərinin vacibliyi şübhəsizdir. Hazırkı vəziyyətin qloballaşma və sosial medianın rolu baxımından Bosniya müharibəsindən fərqli olması isə məsələni daha da mürəkkəbləşdirir. Bu, beynəlxalq ictimai rəyin sürətlə formalaşmasına şərait yaratsa da, eyni zamanda informasiya manipulyasiyası və yanlış təbliğat riskini də artırır.
Beləliklə, bu "rəsmi çağırışların" əsl məqsədini və arxasındakı siyasi motivasiyaları daha dərindən araşdırmaq lazımdır. Ölkələrin təkcə bəyanatlarına deyil, eyni zamanda əməli addımlarına, konkret olaraq İsraillə olan diplomatik və iqtisadi əlaqələrini necə tənzimlədiklərinə baxmaq, bu ikili standartların mahiyyətini daha yaxşı anlamağımıza kömək edəcək. Sosial medianın gücü ilə yanaşı, informasiyanın peşəkar analizi də bu kontekstdə önəm kəsb edir.
Ancaq bu iki vəziyyətin tamamilə oxşar olduğunu iddia etmək olmaz. Beynəlxalq münasibətlər və geosiyasi landşaft, əlbəttə ki, dəyişib. Suallar ortaya çıxır: İsrail-Fələstin münaqişəsinin tarixi konteksti nə dərəcədə fərqlidir? Beynəlxalq toplumun hazırkı reaksiyasının Srebrenitsa hadisəsindən sonra ortaya çıxan beynəlxalq hüquq və insan haqları mexanizmlərinin təsiri altında necə dəyişdiyini necə qiymətləndirə bilərik? Həmçinin, müxtəlif dövlətlərin geolokasiya, iqtisadi və siyasi maraqlarının bu dəfəki müdaxilə cəhdlərinə necə təsir etdiyini araşdırmaq vacibdir. Sadəcə bəyanatlardan əmələ keçid tələbi məqbul olsa da, bunun həyata keçirilməsinin çətinlikləri və siyasi gerçəkliyi nəzərə alınmalıdır.
Bosniya təcrübəsindən nəticə çıxararaq demək olar ki, şifahi bəyanatlar kifayət deyil. Əməli hərəkətlər, hətta təzyiq tədbirləri də daxil olmaqla, müharibəni dayandırmaq üçün daha effektli bir yol ola bilər. Ancaq hazırkı situasiyanın Bosniya müharibəsindən fərqli bir tərəfi də var: qloballaşmanın inkişafı və sosial medianın geniş yayılması. Bu amillər beynəlxalq təzyiqi daha sürətli və daha effektli edə bilər, eyni zamanda informasiya manipulyasiyasına və yanlış təbliğata da yol açır. Beləliklə, "rəsmi çağırışların" mahiyyətinin Bosniya müharibəsinə nisbətən daha ətraflı araşdırılmasına ehtiyac var. Bəlkə də, çağırışların əsl məqsədi və arxasındakı siyasi motivasiyalar daha dərin təhlil tələb edir.
Məsələn, bu ölkələr üçün İsrail həm strateji tərəfdaş, həm də əhəmiyyətli ticarət ortağı ola bilər. Bu əlaqələrin birdən kəsilməsi, həmin ölkələr üçün ciddi iqtisadi və təhlükəsizlik riskləri yarada bilər. Buna görə də, sadəcə "ikili standart" ittihamı ilə kifayətlənmək yerinə, bu ölkələrin həm İsrail ilə münasibətlərini qoruyub saxlamaq, həm də Fələstin-İsrail münaqişəsinin ədalətli həllini dəstəkləmək üçün hansı alternativ strategiya və mexanizmləri tətbiq edə biləcəkləri araşdırılmalıdır.
Bir təklif olaraq, bu ölkələr humanitar yardımı artırmaq, Fələstin iqtisadiyyatının inkişafına kömək etmək və sülh danışıqlarına vasitəçilik etmək üçün birgə səylər göstərə bilərlər. Bu, yalnız tənqid deyil, həm də konstruktiv həll yolları axtarışına yönəlmiş daha balanslı bir yanaşma olacaqdır. Bu yolla, həm İsrail ilə münasibətlər qorunub saxlanıla bilər, həm də Fələstin xalqının ehtiyacları qarşılanacaq.
Lakin, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: "konkret və cəsarətli addımlar"ın nədən ibarət olduğunu dəqiq müəyyən etmək çətindir. Məsələn, hərbi müdaxilə tələbi realistik və ya hətta məqsədəuyğun mudur? Belə bir müdaxilə daha geniş miqyaslı münaqişəyə və daha çox insan itkisinə səbəb ola bilməzmi? Bu ölkələr üçün milli maraqlarının təhlükə altına düşməməsi üçün ehtiyatlı davranmaları məntiqli deyilmi? Yəni, "ikili standart" iddiasının arxasında olan daha mürəkkəb geosiyasi hesablamalar ola bilərmi? Bu məqamların araşdırılması məqalənin daha balanslı olmasına kömək edə bilərdi.
Şərh Yaz