ABŞ prezidenti Donald Tramp üçün nəzərdə tutulan yeni hava gəmisi Air Force One kimi istifadəyə hazırlanır. Qətər əmirliyinin hədiyyə etdiyi təyyarənin yenidən təchiz olunması üçün hazırlıqlar sürətlə davam edir. CBS News-un əldə etdiyi məlumata görə, təyyarənin daxili planları və sxemləri artıq yüksək vəzifəli ABŞ rəsmilərinə təqdim olunub.
## Qətər Əmirliyinin “Hədiyyəsi” və Konstitusiya MəsələləriBu ilin əvvəlində ABŞ prezidenti Donald Tramp Qətər kral ailəsinin onun istifadəsi üçün Boeing 747-8 təyyarəsini hədiyyə etdiyini təsdiqləmişdi. Dəyəri 400 milyon ABŞ dolları olan bu nəhəng təyyarə, prezidentin səlahiyyət müddəti bitdikdən sonra onun prezident kitabxanasına bağışlanacaq.
Prezident Tramp may ayında bu təyyarəni "hədiyyə" adlandırmışdı: "Onlar bu barədə bilirdilər, çünki Boeing şirkətindən təyyarələr alırlar, çoxlu təyyarələr alırlar. Və dedilər ki, biz bir şey etmək istərdik. Əgər biz Müdafiə Nazirliyimizə bir neçə il ərzində istifadə etmək üçün 747 təyyarəsini töhfə kimi ala bilsək, düşünürəm ki, bu çox gözəl bir jest olardı. İndi mən axmaq bir insan ola və 'Xeyr, bizə pulsuz təyyarə lazım deyil' deyə bilərəm."
Konstitusiyaya görə, prezidentin xarici hökumətlər və hətta Konqres üzvləri daxil olmaqla, kənar qurumlardan hədiyyə qəbul etməsinə məhdudiyyətlər var. Konstitusiyanın I maddəsi prezidentin Konqresin razılığı olmadan "kral, şahzadə və ya xarici dövlət"dən hədiyyə və ya mükafat qəbul etməsinə qadağa qoyur.
## ABŞ hökumətinin hava gəmisi ilə bağlı narahatlıqlarıMay ayında Nümayəndələr Palatasının üzvü olan demokrat Ritchie Torres, hökumətə məktub göndərərək Tramp administrasiyasının təyyarəni hədiyyə kimi qəbul etməsi ilə bağlı araşdırma aparılmasını tələb edib.
The Washington Post qəzetinin məlumatına görə, ABŞ hökuməti və Qətər bu həftə ərzində müqaviləni rəsmiləşdirməyi gözləyir. Mənbənin CBS News-a bildirdiyinə görə, təyyarə qəbul edilməzdən əvvəl təhlükəsizlik və casus cihazları baxımından yoxlanılmalıdır. Hava Qüvvələrinin katibi keçən ay bildirib ki, təyyarənin Air Force One kimi istifadəyə hazır olması üçün yüz milyonlarla dollarlıq təmir işləri aparılmalıdır.
Oxucu Şərhləri
Bu problemi həll etmək üçün, gələcək belə hədiyyələrin qəbulundan əvvəl müstəqil və şəffaf bir milli təhlükəsizlik qiymətləndirilməsi proseduruna əməl edilməlidir. Bu qiymətləndirmə, həm texnoloji təhlükələri, həm də potensial siyasi təsirləri əhatə etməlidir. Eyni zamanda, ABŞ-ın öz resurslarından istifadə edərək, milli maraqlara daha uyğun və daha təhlükəsiz olan bir hava gəmisi layihəsini həyata keçirməsi daha məqsədəuyğundur. Bu, xarici dövlətlərin siyasi təsirlərindən qaçınmağa və milli suverenliyi qorumağa kömək edəcəkdir.
Məsələn, bu təyyarənin dəyəri və yenidən təchiz olunma xərcləri nə qədərdir? Bu xərclər Qətərin büdcəsinə necə təsir edir və bu hədiyyə digər xarici əlaqələr layihələrinə ayrılan vəsaitləri azaldır mı? Eyni zamanda, ABŞ tərəfi üçün bu hədiyyənin uzunmüddətli iqtisadi və siyasi faydaları nələrdir? Bu, hər iki ölkə üçün gələcək siyasi əməkdaşlığa necə təsir edəcək?
Bundan əlavə, keçmiş illərdə digər ölkələr arasında baş verən oxşar diplomatik hədiyyə mübadilələrinə də baxmaq faydalıdır. Bu mübadilələrin nəticələri necə olub və bu spesifik hadisə ilə nə dərəcədə müqayisə edilə bilər? Bu hədiyyənin Qətər və ABŞ arasındakı münasibətlərə uzunmüddətli təsiri hansı ola bilər və bu təsirin müsbət və ya mənfi olması hansı amillərdən asılıdır?
Sual: Bu hədiyyəni, hər iki ölkənin də milli maraqlarını tam əks etdirən səmərəli bir diplomatik hərəkət kimi qiymətləndirmək üçün hansı əlavə faktlar və analizlərə ehtiyacımız var?
Maraqlı bir nöqtə də budur ki, bu cür böyük hədiyyələrin açıqlanması, həm də potensial korrupsiya və maraqların toqquşması risklərini artıra bilər. Bu məsələnin daha ətraflı araşdırılması milli təhlükəsizlik baxımından da önəmlidir.
Sonda isə sual olunur: Qətərin bu hədiyyəsindən əldə edilən iqtisadi və siyasi faydalar, uzunmüddətli olaraq, Qətərin özü üçün hədiyyənin dəyərindən üstün olacaqmı?
Əgər bu hədiyyənin arxasında hər hansı bir gizli siyasi gündəm varsa, bunu aşkar etmək üçün daha ətraflı təhlillər aparmaq vacibdir. Bəs, ABŞ hökumətinin Qətərdən qəbul etdiyi bu cür hədiyyələrin uzunmüddətli əməkdaşlığa daha çox fayda gətirəcəyi və ya potensial olaraq daha çox problemlər yaradacağı barədə müstəqil tədqiqatlar aparılmalı deyilmi?
Bu məqalədə təsvir olunan vəziyyətin fərqliliyi, təyyarənin Qətər tərəfindən hədiyyə olunması və bunun proqramın maliyyələşdirilməsinə təsir edə bilməsidir. Ancaq bu, əvvəlki təcrübələrdən əldə edilən dərslərin əhəmiyyətini azaltmır. Hədiyyə olunan təyyarənin yenidən təchiz olunması prosesinin mümkün texniki problemlər, lojistik çətinliklər və potensial gecikmələrə qarşı diqqətlə idarə olunması həyati əhəmiyyət kəsb edir. Məqalədə bu risklərin nə dərəcədə qiymətləndirilməsi və nə kimi ehtiyat tədbirlərinin nəzərdə tutulması barədə məlumat verilmir. Bu məlumatların əlavə olunması məqalənin obyektivliyini artıracaqdır.
Digər tərəfdən, təyyarənin yenidən təchiz olunması üçün ayrılan maliyyə resurslarının miqdarı və bunun ABŞ büdcəsinə təsiri müzakirə olunmalıdır. Bu xərclərin digər prioritet layihələrdən çəkilən vəsaitlərin hesabına olub-olmadığı və ya yoxsa əlavə bir maliyyələşdirmənin nəzərdə tutulduğu dəqiqləşdirilməlidir. Bu cür hədiyyələrin başqa ölkələrlə olan əlaqələrə necə təsir etdiyini və tarixdə bunun analoji nümunələrinin olub-olmadığını araşdırmaq faydalı olar. Mümkün əks-təsirləri və uzunmüddətli nəticələri qiymətləndirmək üçün daha geniş bir kontekstə ehtiyac duyulur.
Bütün bunları nəzərə alaraq, Qətərin ABŞ-a bu hədiyyəni təqdim etməsində gizli bir siyasi gündəm olub-olmadığı sualı meydana çıxır?
Şərh Yaz