Qəzzada İsrailin hərbi əməliyyatları nəticəsində yaranan dağıntıların əsas ağırlığı uşaqların və yaşlıların üzərinə düşür. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı ətraflı məlumat verərək xəbərdarlıq edir ki, əlillik, amputasiyaların sayı və aclıq kəskin şəkildə artıb. Münaqişə başlayandan bəri 40 mindən çox uşaq yaralanıb. Əhalinin demək olar ki, 90 faizi yerindən-yurdundan didərgin düşüb, bəzən bir neçə dəfə köç etmək məcburiyyətində qalıblar. Vəziyyətin pisləşməsi fonunda humanitar yardım işçiləri uşaqlar arasında qida çatışmazlığının sürətlə artdığını, yaşlıların isə ümumi əhaliyə nisbətən qida, tibbi dəstək və qayğıya daha az çıxışı olması səbəbindən çətinliklərin böyüdüyünü bildirirlər.
UNRWA klinikalarında müayinə olunan hər 10 Qəzza uşağından biri qida çatışmazlığından əziyyət çəkir
UNRWA-nın rəhbəri Filipp Lazzarini çərşənbə axşamı bildirib ki, “UNRWA tibb müəssisələrində müayinə olunan hər 10 uşaqdan biri qida çatışmazlığından əziyyət çəkir”. O, anklavda qida və tibbi ləvazimat çatışmazlığı səbəbindən uşaqlar arasında qida çatışmazlığının sürətlə artdığına dair xəbərdarlıq edib. "Yeddi aylıq Salam adlı körpə ötən həftə qida çatışmazlığından vəfat etdi," o, böhranın artan təcililiyini vurğulayaraq əlavə edib. O, həmçinin İsrail və ABŞ tərəfindən dəstəklənən, yüksək tənqidlərə məruz qalan özəl podratçı GHF tərəfindən qurulan humanitar yardım paylama məntəqələrindən qidaya çıxış əldə etməyə çalışarkən 870-dən çox fələstinlinin öldürüldüyünü qeyd edib. Müharibə 2023-cü il oktyabrın 7-də başlamazdan əvvəl regiona hər gün təxminən 500 yük maşını humanitar yardım daxil olurdu. İsrailin mühasirədə olan anklava hücumundan sonra bu rəqəm kəskin şəkildə azaldı və gündə 80 yük maşınından da aşağı düşdü. 2025-ci ilin martında İsrail demək olar ki, üç aylıq bir blokada tətbiq edərək yardım tədarükünü tamamilə dayandırdı. Mayın 27-də GHF yardım əməliyyatlarına nəzarəti öz üzərinə götürərək 400 yerli paylama məntəqəsini cəmi dörd "meqa-məntəqə" ilə əvəz etdi. Bu yerlər dəhşətli zorakılıq səhnələrinə çevrilib, çünki İsrail qüvvələri qida toplamağa gələn fələstinlilərə atəş açıb. Onların bir çoxu bu məntəqələrə çatmaq üçün bir neçə kilometr piyada getməli olurlar. GHF məntəqələrindən humanitar yardım toplamağa çalışarkən öldürülən 870-dən çox insan arasında ən azı 94 uşaq və 11 yaşlı insan var. Artan tənqidlərə baxmayaraq, GHF zolaqda yeganə qida təminatçısı olaraq qalır. 2024-cü ilin yanvarından bəri UNRWA öz klinikalarında beş yaşa qədər 240 mindən çox oğlan və qızı müayinə edib, müharibədən əvvəl bu ərazidə kəskin qida çatışmazlığının nadir hal olduğunu əlavə edib. UNRWA-nın kommunikasiya direktoru Cülyetta Touma bazar ertəsi verdiyi açıqlamada deyib: "Uşaqlar arasında qida çatışmazlığı müharibədən zərər çəkmiş anklavda yayılırkən, UNRWA-nın Qəzza xaricində 6000-dən çox qida, gigiyena ləvazimatı, dərman və tibbi ləvazimat yük maşını var. Onların hamısı içəri daxil olmağı gözləyir."
139 mindən çox insan, o cümlədən 40.500-dən çox uşaq yaralanıb
2025-ci il iyulun 1-nə olan məlumata görə, müharibə başlayandan bəri Qəzzada 139 mindən çox fələstinli yaralanıb, onlardan 40.500-dən çoxu uşaqdır. Bu rəqəmlər Qlobal Müdafiə Klasterlərinin iyul hesabatında öz əksini tapıb. 2023-cü ilin oktyabrından müharibənin başlanğıcından bəri ən azı 58.479 nəfər həlak olub, daha 11.000-dən çoxunun isə dağıntılar altında qaldığı təxmin edilir. Xilasetmə qruplarına tətbiq edilən məhdudiyyətlər və ya sadəcə onlara çatmağın qeyri-mümkün olması səbəbindən onların cəsədləri hələ də tapılmayıb. Yaralananların təxminən dörddə biri uzunmüddətli reabilitasiya baxımına ehtiyac duyacaq. Uşaqlar xüsusilə həssasdırlar: hər gün 10 uşaq bir və ya hər iki əzasını itirir, gündə 15 uşaq isə həyatını dəyişdirə biləcək əlilliklə üzləşir. 2024-cü ilin sonuna qədər 5.200-dən çox uşağın əhəmiyyətli reabilitasiyaya ehtiyac duyduğu, ən azı 7.000-nin isə daimi əlilliklə yaşadığı məlum idi. Səhiyyə sisteminin dağılması səbəbindən bu rəqəmin daha yüksək olduğu güman edilir. Əlilliyi olan uşaqlar ərazinin uşaq müdafiəsinin ən riskli kateqoriyasına daxildir. Qeydə alınmış 5.160 haldan 849-u (16,5 faizi) fiziki, duyğu, intellektual və ya psixososial əlilliyi olan uşaqlardır. Bu halların demək olar ki, yarısı (49 faizi) 7-12 yaşlı uşaqlar, bir qədər çoxu isə oğlanlardır (53 faiz). Bu uşaqlar hazırkı böhran şəraitində zorakılıq, laqeydlik, əsas xidmətlərdən kənarlaşma və dərin sosial təcrid riskləri ilə daha çox üzləşirlər. Eşitmə və görmə itkisi kimi halların sayı da artmaqdadır. Atfaluna Karlı Uşaqlar Cəmiyyəti tərəfindən 2023-cü ildən bu ilə qədər aparılan müayinələrə əsasən, UNRWA bildirir ki, davamlı bombardman və partlayışlar səbəbindən təxminən 35.000 insan müvəqqəti və ya daimi eşitmə itkisi riski altındadır. Müharibə Qəzzadakı yaşlı insanlara da ciddi təsir göstərib. 60 yaş və yuxarı 111.500 nəfərin 97 faizi sağlamlıq problemləri, 96 faizi xroniki xəstəliklər, 86 faizi isə əlilliklə yaşayır. Bu vəziyyət dərman çatışmazlığı, pisləşən gigiyena və səhiyyə müəssisələrinin dağıdılması nəticəsində daha da ağırlaşıb. Müharibə başlayandan bəri ən azı 3.839 yaşlı insan həlak olub.
Qəzza əhalisinin 90 faizi evindən didərgin düşüb
Qəzzada ümumi əhalinin 90 faizi məcburi köçkünə çevrilib – onların bir çoxu dəfələrlə, bəziləri isə 10 dəfə və ya daha çox köçüb. 2025-ci il martın ortalarından bəri 665.000-dən çox insan evindən didərgin düşüb, tez-tez qida, su, sığınacaq, tibbi yardım və ya hər hansı əsas həyat zərurətlərinə az və ya heç bir çıxışı olmadan yaşayırlar. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Humanitar Məsələlərin Koordinasiyası Ofisinin (OCHA) məlumatına görə, anklav ərazisinin 86 faizindən çoxu ya İsrailin qadağan olunmuş zonası daxilindədir, ya da məcburi təxliyə əmrləri altındadır. Yaşlı insanlar və əlilliyi olanlar köçkünlük nəticəsində həddən artıq çətinliklərlə üzləşirlər. Bir çoxu hərəkət məhdudiyyətləri, xəstəliklər və ya yardımçı cihazların itirilməsi səbəbindən ümumiyyətlə qaça bilmirlər – onların 83 faizindən çoxu əlil arabalarının, gəzinti alətlərinin, eşitmə cihazlarının və ya protezlərinin itirildiyini və ya dağıldığını bildirib. Ərazi son dərəcə təhlükəli və əlçatmaz vəziyyətə düşüb: İsrail qüvvələri nəzarət-buraxılış məntəqələrində qum təpələri tikərək hərəkət məhdudiyyəti olan ailələr üçün hərəkəti demək olar ki, qeyri-mümkün edib. Eyni zamanda, yüksək səviyyədə partlamamış döyüş sursatları Qəzzanın bir çox yollarını çirkləndirir və fiziki, duyğu və ya koqnitiv əlilliyi olanlar üçün qeyri-mütənasib şəkildə təhlükə yaradır. Bu şərtlər xüsusilə əlilliyi olan uşaqlar və yaşlılar üçün baxıcılardan ayrılma riskini artırır. Onlar ünsiyyət qurmaqda, təxliyə əmrlərini başa düşməkdə və müstəqil hərəkət etməkdə çətinlik çəkə bilərlər. Ailədən və ya digər baxıcılardan ayrıldıqdan sonra bu insanlar zədə, ölüm, sui-istifadə və həyati vacib xidmətlərdən kənarlaşma riskini əhəmiyyətli dərəcədə yüksəldir, müharibə təhlükələrini dərin uzunmüddətli zərərlərlə birləşdirir.