Qara Dəliklərin Sirrini Açan "Bomba" Təcrübəsi
Qlazqo Universitetinin alimləri qara dəliklərin dağıdıcı qüvvəsini sınaqdan keçirmək üçün nəzərdə tutulmuş bir sistem olan Qara Dəlik Bombasını yaradıblar. Onlar həqiqi bir qara dəlik yaratmadan, maqnit sahələrini gücləndirmək üçün hazırlanmış güzgü mexanizmi vasitəsilə bu konsepsiyanı gerçəkləşdiriblər. Qara Dəlik Bombası ilk sınaq zamanı partlayışla nəticələnərək, qara dəliklərin potensial enerji istehsal qabiliyyətini nisbi şəkildə nümayiş etdirdi.
"Pıqqıltı"dan Triylon Nüvə Gücünə
Tədqiqatın həmmüəlliflərindən Professor Danielle Faccio, baş verən partlayışın miqyasının mütənasib olduğunu xüsusi vurğulayıb. Faccio bu hadisəni "partlayışdan daha çox, yüngül bir "pıqqıltı" səsi" kimi təsvir edərək, sistemin ölçüləri artırılarsa, nəticələrin qat-qat ciddi ola biləcəyini əlavə edib. Bu təcrübənin əsasını fırlanan bir cisimdən enerji əldə etmə ideyası təşkil edir. Professor Faccio qara dəliyin yaxınlığındakı obyektlərin dönmə hərəkəti nəticəsində enerji qazana biləcəyini bildirib. Faccio izah edib ki, kənardan baxdıqda, hər hansı bir cismin və ya dalğanın qara dəlikdən əks olunaraq enerji topladığını görmək mümkündür. Əgər bu enerji qara dəliklə güzgülər arasında sıxışaraq istiqamətləndirilərsə, sistem daxilindəki dalğa davamlı olaraq güclənir. Nəzarət edilmədikdə bu proses böyük bir enerji partlayışına səbəb ola bilər. Faccionun sözlərinə görə, Qara Dəlik Bombası bu üsulla "bir trilyon nüvə raketindən daha partlayıcı" gücə malik ola bilər.
Təcrübə Necə Həyata Keçirildi?
Təcrübədə fırlanan üç metal dolağın içinə yerləşdirilmiş kiçik bir alüminium silindr istifadə olunub. Bu dolaqlar güzgü rolunu oynayaraq maqnit sahələrini sistemə geri əks etdirib. Zaman keçdikcə bu siqnallar daha da böyüyüb. Beləliklə, qara dəlik ətrafında nəzəri olaraq yarana biləcək enerji toplanması Yerdə, nəzarətli bir mühitdə müşahidə edilib. Təcrübə həqiqi bir qara dəliyi imitasiya etməsə də, qara dəliyin fizikasına dair mühüm bir təsdiq təmin etdi.
Portuqaliyadakı Instituto Superior Técnico-dan Professor Vito Cardoso işə birbaşa qatılmasa da, istifadə olunan prinsipinin "superradiasiya" adlanan fiziki hadisə ilə əlaqəli olduğunu bildirib. Cardoso açıqlayıb ki, sadə dillə desək, aşağı tezlikli səs və ya elektromaqnit dalğalarını fırlanan bir silindrə göndərdikdə, bəzi dalğalar daha çox enerji ilə geri qayıdır. Bu da enerjinin fırlanan bir cisimdən dalğalara ötürüldüyünü sübut edir.
Oxucu Şərhləri
Enerji istehsalı potensialı ilə bağlı iddiaların əsaslandırılması da şübhəsiz vacibdir. Maliyyə davamlılığı, ətraf mühitə təsiri və enerji yayılması mexanizmləri dəqiq hesablamalar tələb edir. Lakin, tədqiqatın bu mərhələsində bu cür detalların olmaması, layihənin mümkünlüyünü və ya perspektivliliyini avtomatik olaraq inkar etmir. Əksinə, bu, daha çox tədqiqat aparmaq və əsaslandırılmış nəticələr əldə etmək üçün bir çağırış kimi qəbul edilməlidir. Kiçik miqyaslı sınaqlar daha təhlükəsiz bir yanaşma ola bilər, lakin bu yanaşmanın daha yavaş irəliləməyə səbəb olacağını da unutmamalıyıq. Böyük miqyaslı, nəticə etibarilə daha riskli sınaqlar, əgər uğurlu olarsa, daha sürətli irəliləməyə imkan yarada bilər. Beləliklə, həm risklərin azaldılması, həm də sürətli inkişaf arasında müvazinət tapmaq vacibdir.
Bununla belə, gəlin məsələnin digər bir tərəfini də nəzərə alaq. Məqalədə qeyd olunan partlayışın səbəbləri və miqyası haqqında daha ətraflı məlumat təqdim edilməyib. Bu cür təcrübələrin mümkün riskləri və təhlükələrini, xüsusilə də nəzarətsiz bir partlayış halında ətraf mühitə və insan sağlamlığına olan potensial təsirlərini daha ətraflı araşdırmaq vacibdir. "Qara dəliklərin dağıdıcı qüvvəsinin sınağı" ifadəsi daha dəqiq və konkret məlumat tələb edir. Bu təcrübənin əslində hansı qüvvələrin sınağını əhatə etdiyi və bu qüvvələrin nə dərəcədə "dağıdıcı" olduğu açıqlanmalıdır. Əks halda, bu termin həddindən artıq dramatizasiya və ehtimal ki, həqiqi elmi əsasdan uzaqlaşma kimi qəbul edilə bilər. Son olaraq, bu cür yüksək texnologiyalı tədqiqatların maliyyələşdirilməsi mənbələri və potensial hərbi tətbiqlərinin mümkünlüyü də araşdırılmağa dəyər bir məsələdir.
Eyni zamanda, məqalədə vurğulanan enerji istehsalı potensialının reallaşması üçün əlavə texnoloji inkişaflara və həll olunmalı çətinliklərə toxunulmayıb. Enerji istehsalı ilə bağlı iddiaların əsaslandırılması üçün daha ətraflı tədqiqatlar və modellər təqdim olunmalıdır. Məsələn, bu texnologiyanın maliyyə davamlılığı, ətraf mühitə təsiri və istehsal olunan enerjinin yayılması mexanizmləri araşdırılmalıdır. Bəlkə də, qara dəlik bombasının enerji istehsalı ideyasından daha kiçik miqyaslı, nəzarət edilə bilən və təhlükəsiz sınaqlar vasitəsilə qara dəliklərin xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə yönələn bir yanaşma daha məqsədəuyğundur.
Enerji istehsalı ilə bağlı iddialara gəldikdə isə, məqalənin enerji istehsalının miqdarı və səmərəliliyi barədə konkret məlumat verməməsi təəssüf doğurur. Bu texnologiyanın praktiki tətbiqi və onun iqtisadi cəhətdən əlverişliliyi hələ də aydın deyil. Bu cür araşdırmaların uzunmüddətli iqtisadi nəticələrinin qiymətləndirilməsi üçün daha ətraflı təhlil tələb olunur. Başqa sözlə, qara dəliklərin enerjisinin istifadəsinə yönələn araşdırmaların uğursuzluq halları enerji mənbələrinə daha az təhlükəli və əlverişli alternativlərə daha çox investisiyanı necə təsir edəcək?
Şərh Yaz