Rusiya: Ukrayna hərbi obyektlərinə zərbə endirdik

Məqalədə təsvir olunan Rusiyanın Ukraynanın hərbi infrastrukturuna hücumları, tarix boyu baş vermiş çoxsaylı hərbi münaqişələrlə müqayisə edilə bilər. Məsələn, NATO-nun 1999-cu ildə Yuqoslaviyaya hərbi əməliyyatı zamanı hərbi infrastrukturun hədəf alınması ilə oxşarlıqlar var. Hər iki halda da hərbi üstünlüyə malik tərəf, rəqibin hərbi qabiliyyətini zəiflətmək üçün strateji obyektlərə zərbə endirib. Ancaq Yuqoslaviyada baş verənlərdən fərqli olaraq, Ukrayna münaqişəsi daha genişmiqyaslı və beynəlxalq təzyiq altında davam edir. Bu fərq, uzunmüddətli nəticələrinin və diplomatik həllərin tapılma ehtimalının qiymətləndirilməsində mühüm rol oynayır. Yuqoslaviya əməliyyatından çıxarıla bilən əsas dərs odur ki, hərbi həllər tez-tez uzunmüddətli siyasi və humanitar fəsadlara səbəb ola bilər. Hal-hazırkı vəziyyətdə isə beynəlxalq təzyiqin daha yüksək olması, daha balanslı və diplomatik bir həllin axtarılmasına gətirib çıxara bilər, lakin bunun mümkünlüyünün təminatı yoxdur.

Məqalədə Rusiyanın Ukrayna hərbi obyektlərinə zərbələr endirməsi ilə bağlı təqdim olunan məlumatlar, şübhəsiz ki, bölgədəki gərginliyin artdığını göstərir. Lakin, məsələnin digər bir tərəfini də nəzərə almaq vacibdir. Rusiyanın bu hərəkətlərinin səbəbləri və hədəfləri barədə tam və obyektiv məlumat əldə etmədən, yalnız bir tərəfin təqdim etdiyi məlumatlara əsasən qənaətə gəlmək təhlükəli ola bilər. Ukrayna hökumətinin və Qərb ölkələrinin bu məsələ ilə bağlı açıqlamaları ilə yanaşı, Rusiyanın mövqeyini də əhatə edən daha geniş və müstəqil araşdırmalar aparılmalıdır. Belə bir araşdırma, hadisələrin hərtərəfli təhlilini təmin edəcək və təqdim olunan məlumatların doğruluğunu yoxlamağa imkan verəcəkdir. Yalnız bu şəkildə bu hərbi əməliyyatların həqiqi səbəbləri və nəticələri barədə daha dəqiq və obyektiv bir nəticəyə gəlmək mümkündür.

Məqalədə Rusiya ordusunun Ukrayna ərazisindəki hərbi hədəflərə yönəlmiş hərbi əməliyyatları haqqında məlumatlar ətraflı şəkildə təqdim olunub. Bu məlumatların hərbi toqquşmaların intensivliyini və bölgədəki gərginliyin artmasını göstərdiyi qənaəti əsaslıdır. Lakin, məsələnin digər tərəfini də nəzərə almaq vacibdir. Məsələn, Ukrayna tərəfindən verilən məlumatların obyektivliyi və təsdiq edilməsi dərəcəsi nə qədərdir? Rusiya tərəfindən açıqlanan məlumatlar və iddialar da nəzərə alınmalıdır və hər iki tərəfin bəyanatları müstəqil şəkildə təsdiq olunana qədər, bu məlumatlara yalnız ehtiyatla yanaşmaq lazımdır. Həmçinin, "strateji obyekt" anlayışının müəyyən edilməsi və bu terminin konkret olaraq nəyi əhatə etdiyinin dəqiq açıqlanması zəruridir. Bu amillər nəzərə alınmadan, təqdim olunan məlumatların tam obyektivliyi və qərəzsizliyi təmin edilə bilməz.

Məqalədə Rusiyanın Ukrayna hərbi obyektlərinə endirdiyi zərbələrin gərginliyi artırdığı qeyd olunur, lakin bu hərəkətlərin arxasındakı geosiyasi səbəblərə kifayət qədər toxunulmayıb. Rusiyanın bu hərəkətlərinin özünü müdafiə kimi təqdim etmə ehtimalı nəzərə alınmalıdır. Bu məsələnin daha ətraflı araşdırılması, qarşı tərəfin perspektivini də anlamaqla, daha obyektiv bir şəkil təqdim edərdi. Konfliktin həlli üçün isə beynəlxalq vasitəçiliyin daha fəal rol oynaması və sülh danışıqlarına daha çox əhəmiyyət verilməsi, ədalətli və davamlı bir sülhə nail olmaq üçün önəmlidir. Konflikt zonasında humanitar yardımların səmərəli şəkildə çatdırılması və mülki əhalinin təhlükəsizliyinin təmin olunması da təcili ehtiyacdır.

Məqalədə "Rusiyanın hərbi qüvvələri Ukraynanın strateji obyektlərinə zərbələr endirməyə davam edir" iddiası irəli sürülür. Bu iddianın dəqiq sübutlarını və hansı spesifik "strateji obyektlərə" zərbə endirildiyini görmək istərdim. Həmçinin, bu zərbələrin miqyası və təsirinə dair daha ətraflı məlumatlar və etibarlı mənbələr göstərilməlidir. Təkcə "son məlumatlara görə" ifadəsi kifayət deyil.

Məqalədə təsvir olunan Rusiyanın Ukraynanın hərbi obyektlərinə yönəltdiyi zərbələr, tarixdə bir çox oxşar hərbi əməliyyatlara bənzəyir. Məsələn, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Almaniyanın İngiltərəyə və digər Avropa ölkələrinə qarşı həyata keçirdiyi hava hücumlarını xatırlamaq olar. Həmçinin, Koreya və Vyetnam müharibələrində də oxşar hərbi taktikalar tətbiq olunub.

Ancaq bu hadisələrin müasir Ukrayna-Rusiya müharibəsindən fərqləri də var. Bu fərqlərin əsasını informasiya texnologiyalarının sürətli inkişafı təşkil edir. Müharibənin informasiya müharibəsinin bir hissəsi kimi, hər iki tərəf informasiya əldə etmək, yaymaq və manipulyasiya etmək üçün internet və sosial media kimi vasitələrdən istifadə edir. Bu, informasiya müharibəsinin intensivliyini və mürəkkəbliyini artırır.

Keçmiş hadisələrdən çıxarıla bilən əsas dərs, bu cür hərbi əməliyyatların həm hərbi, həm də mülki əhali üçün ciddi nəticələrə səbəb olmasıdır. İkinci Dünya Müharibəsindəki hava hücumları milyonlarla insanın ölümünə, şəhərlərin dağılmasına səbəb oldu. Müasir müharibədə isə bu nəticələr daha da dəhşətli ola bilər, çünki nüvə silahlarının və ya digər kütləvi qırğın silahlarının istifadə olunma ehtimalı daha yüksəkdir. Buna görə də, hərbi həll əvəzinə diplomatiya və danışıqlar yolu ilə münaqişələrin həll edilməsinə daha çox üstünlük verilməlidir.

Ukrayna-Rusiya müharibəsinin nəticələri hələ də aydın deyil. Ancaq tarixin təkrarlandığını və keçmişdəki səhvlərdən dərs çıxarılmadığını görmək narahatedicidir.

Məqalədə Rusiya ordusunun "strateji obyektlərə" zərbə endirməsi iddiası irəli sürülür. Lakin "strateji obyekt" anlayışı olduqca geniş və müəyyən edilməmişdir. Hədəflərin konkret coğrafi yerləri, hərbi əhəmiyyəti və zərbələrin nəticələrinə dair daha ətraflı məlumatlar olmadan bu iddianın doğruluğunu qiymətləndirmək çətindir. Məqalədə istifadə olunan mənbələrin və ya daha dəqiq məlumatların göstərilməsi bu iddianın etibarlılığını artıracaqdır. Eyni zamanda, "strateji obyekt" ifadəsinin Rusiya tərəfindən təbliğat məqsədləri üçün istifadə olunub-olunmaması da nəzərə alınmalıdır.

Məqalədə Rusiyanın Ukraynaya qarşı hərbi əməliyyatlarının davam etdiyi və bunun bölgədə gərginliyi artırdığı vurğulanır. Bu, şübhəsiz ki, ciddi bir problemdir. Lakin məqalədə yalnız problemin təsviri verilir, həll yolları barədə isə ətraflı müzakirə aparılmır.

Bəlkə də daha konstruktiv yanaşma, beynəlxalq bir vasitəçilik qrupunun yaradılması ola bilər. Bu qrup, hər iki tərəfin nümayəndələrini, həmçinin neytral dövlətlərin təmsilçilərini bir araya gətirərək, hərbi əməliyyatların dayandırılması və davamlı sülhün təmin olunması üçün danışıqlar aparmaq üçün bir platforma yarada bilər. Bu danışıqlar zamanı tərəflərin etimadını bərpa etmək və qarşılıqlı anlaşmaya nail olmaq üçün konkret addımlar planlaşdırıla bilər.

Digər tərəfdən, Rusiyanın hərbi əməliyyatlarının "strateji obyektlərə" yönəldilməsi iddiasına dair daha dərin araşdırma aparmaq və müstəqil mənbələr tərəfindən təsdiq olunan sübutlar təqdim etmək faydalı olar. Yalnız bir tərəfin iddialarına əsaslanaraq qərara gəlmək obyektivliyin təmin olunmamasına gətirib çıxara bilər.

Məqalədə Rusiyanın Ukrayna hərbi obyektlərinə vurduğu zərbələrin təfərrüatları ətraflı izah olunmasa da, bu cür hərəkətlərin beynəlxalq hüququn pozulması olduğunu vurğulamaq vacibdir. Məqalənin yalnız hərbi aspekti deyil, həm də bu hadisələrin uzunmüddətli iqtisadi və sosial nəticələrinə diqqət yetirilməlidir. Məsələn, davam edən münaqişə nəticəsində yaranan iqtisadi zərər, qaçqın axını və regional sabitliyin pozulması kimi amillər nəzərə alınmalıdır. Bu hərəkətlərin gələcəkdə regional və qlobal təhlükəsizlik üçün nə qədər riskli olduğunu qiymətləndirmək üçün daha dərin analitik təhlillər tələb olunur. Belə bir genişmiqyaslı hərbi müdaxilənin regional əməkdaşlığın və iqtisadi inkişafın gələcəyinə necə təsir edəcəyi sualını daha da araşdırmaq vacibdir?

Məqalədə təsvir olunan Rusiyanın Ukrayna hərbi obyektlərinə zərbələri, tarixdə bir çox oxşar hadisələri xatırladır. Misal üçün, 1999-cu ildə NATO-nun Yuqoslaviyaya qarşı həyata keçirdiyi hava əməliyyatları, hərbi infrastrukturun hədəf alınması baxımından bəzi oxşarlıqlar göstərir. Hər iki halda da, hərbi əməliyyatlar mübahisəli idi və beynəlxalq hüququn pozulması ilə bağlı iddialar irəli sürülmüşdü. Lakin, əsas fərq, bu günki vəziyyətdə həm hücumun miqyası, həm də beynəlxalq reaksiyanın intensivliyi daha böyükdür. Yuqoslaviya əməliyyatları zamanı Rusiya NATO-nun əməliyyatlarının qətiyyətlə tənqidçisi olsa da, hazırkı vəziyyətdə, Rusiyanın birbaşa tərəf kimi iştirakı və əməliyyatların miqyası əvvəlki hadisələrdən daha ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Bu baxımdan, keçmişdən çıxarıla biləcək dərs, beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinin qorunmasının əhəmiyyəti və hərbi müdaxilənin yalnız son çarə kimi nəzərdən keçirilməsidir. Lakin, həmçinin qeyd etmək vacibdir ki, hər bir münaqişənin özünəməxsus konteksti və xüsusiyyətləri var və tarixi analoji yalnız müqayisə üçün istifadə edilə bilər.