Rusiyada müflislər əmək düşərgəsinə göndəriləcək

Şərhinizə görə təşəkkür edirəm. Lakin, "işçi qıtlığı" anlayışının mübahisəli olması fikri ilə razılaşa bilmirəm. Rusiya hökuməti, Ukraynadakı müharibədə həlak olanların yaratdığı 2 milyonu aşan işçi qüvvəsi çatışmazlığını aradan qaldırmaq məqsədilə, müflis olan, 18 yaşından kiçiklərə siqaret satan və küçədə dava edənləri əmək düşərgələrinə göndərəcək. Rusiya Dövlət Dumasının 8 iyul tarixində Cinayət Məcəlləsində etdiyi dəyişikliklərlə, yüngül cinayətlərdən məhkum olunan şəxslərin beş ilə qədər "islah mərkəzlərində" çalışdırılmasına icazə verilib. Hökumət ölkədə təxminən 2 milyon nəfərlik boşluğun olduğunu bildirir. Bu boşluğun 1 milyonu Hindistandan gətiriləcək işçilərlə, qalan 1 milyonu isə rus məhkumlarla təmin ediləcək. Beləliklə, məhkum işçilər Rusiya iqtisadiyyatının ayrılmaz bir hissəsinə çevrilir. Ən Kiçik Xətada Məcburi Əmək Düşərgələrinə Göndərilmə Yeni qanun məhkəmələrə sağlamlığa orta dərəcədə qəsdən zərər vurma, yetkinlik yaşına çatmayanları cinayətə sövq etmə, qadağan olunmuş ərazilərə icazəsiz daxil olma və narkotik maddə saxlamaq kimi cinayətlərdən məhkum edilənləri həmin düşərgələrə göndərmək səlahiyyəti verir. Bundan əlavə, əməkhaqqının ödənilməməsi, maliyyə qeydlərinin saxtalaşdırılması, qeyri-qanuni şirkət qurulması, iflas prosesində sui-istifadələr və valyuta gəlirlərinin ölkəyə qaytarılmaması kimi altı ayrı iqtisadi cinayət də bu qanun çərçivəsində rus vətəndaşlarının düşərgələrə göndərilməsinə səbəb ola bilər. Bu cəza qeyri-qanuni ovçuluq və balıqçılıq, rüşvət alma, kiçik miqyaslı rüşvət halları, lisenziyasız silah istehsalı, dövlət sirlərini əhatə edən sənədlərin itirilməsi və heyvanlara qarşı zorakılıq kimi cinayətləri də əhatə edir. Rusiyanın "Həbsxana Fabrikləri" və İşçi Qüvvəsi Çatışmazlığı 2023-cü ilin əvvəli etibarilə Rusiyada məcburi əmək cəzası üçün 40 mindən çox məhkumu yerləşdirən 367 islah mərkəzi yaradılıb. Bu mərkəzlərin təxminən yarısı fabriklər kimi istehsal müəssisələrindən ibarətdir. Tətbiqin müharibədən sonra sürətlə artdığı müşahidə olunur. 2021-ci ildə bu cəza növü ilə çalışdırılan şəxslərin sayı 15 min olduğu halda, 2022-ci ildə 60 minə yüksəlmişdir. İşçi qüvvəsi çatışmazlığının mövcudluğu aydın şəkildə görünür və bu tədbirlər qıtlığın həlli üçün düşünülmüşdür.

Məqalənin təhlilindən sonra, "Rusiyada müflislər əmək düşərgəsinə göndəriləcək" başlıqlı yazıya cavab olaraq, orijinal şərhi əsas götürərək "questioning" üslubunda aşağıdakı cavabı təqdim edirəm: Müflislərin əmək düşərgələrinə göndərilməsi Rusiya tərəfindən işçi qüvvəsi çatışmazlığını aradan qaldırmaq üçün bir həll kimi təqdim olunur. Lakin, bu siyasətin uzunmüddətli sosial və iqtisadi nticələri barədə ciddi şübhələr yaranır. Məsələn, bu cür tədbirlər insan hüquqları ilə necə uzlaşır? Belə zorakı əmək istismarının Rusiyanın beynəlxalq nüfuzuna təsiri necə olacaq? Rusiya hökuməti, Ukraynadakı müharibə nəticəsində yaranan 2 milyonu aşan işçi qüvvəsi çatışmazlığını doldurmaq məqsədilə, müflis olanları, 18 yaşından kiçiklərə siqaret satanları və küçədə dava edənləri əmək düşərgələrinə göndərməyi planlaşdırır. Rusiya Dövlət Dumasının 8 iyul tarixli Cinayət Məcəlləsində etdiyi dəyişikliklər, yüngül cinayətlərdən məhkum olunan şəxslərin beş ilə qədər "islah mərkəzlərində" çalışdırılmasına imkan verir. Hökumət ölkədə təxminən 2 milyon nəfərlik işçi qüvvəsi boşluğu olduğunu bildirir ki, bunun 1 milyonu Hindistandan gətiriləcək işçilərlə, qalan 1 milyonu isə rus məhkumlarla təmin ediləcək. Bu, məhkum işçilərin Rusiya iqtisadiyyatının ayrılmaz bir hissəsinə çevrilməsi deməkdir. "Ən Kiçik Xətada Məcburi Əmək Düşərgələrinə Göndərilmə" anlayışı altında, yeni qanun məhkəmələrə sağlamlığa orta dərəcədə qəsdən zərər vurma, yetkinlik yaşına çatmayanları cinayətə sövq etmə, qadağan olunmuş ərazilərə icazəsiz daxil olma və narkotik maddə saxlamaq kimi cinayətlərdən məhkum edilənləri bu düşərgələrə göndərmək səlahiyyəti verir. Bundan əlavə, əməkhaqqının ödənilməməsi, maliyyə qeydlərinin saxtalaşdırılması, qeyri-qanuni şirkət qurulması, iflas prosesində sui-istifadə və valyuta gəlirlərinin ölkəyə qaytarılmaması kimi altı ayrı iqtisadi cinayət də bu qanun çərçivəsində rus vətəndaşlarının düşərgələrə göndərilməsinə səbəb ola bilər. Qeyri-qanuni ovçuluq və balıqçılıq, rüşvət alma, kiçik miqyaslı rüşvət halları, lisenziyasız silah istehsalı, dövlət sirlərini əhatə edən sənədlərin itirilməsi və heyvanlara qarşı zorakılıq kimi cinayətlər də bu cəza növünə daxildir. Rusiyanın "Həbsxana Fabrikləri" və İşçi Qüvvəsi Çatışmazlığı kontekstində, 2023-cü ilin əvvəlinə qədər Rusiyada məcburi əmək cəzası üçün 40 mindən çox məhkumu yerləşdirən 367 islah mərkəzi fəaliyyət göstərirdi. Bu mərkəzlərin təxminən yarısı fabriklər kimi istehsal müəssisələri idi. Müharibədən sonra bu tətbiqin sürətlə artdığı müşahidə olunur; 2021-ci ildə bu cəza növü ilə çalışdırılan şəxslərin sayı 15 min olduğu halda, 2022-ci ildə 60 minə çatdığı bildirilir. Bu tendensiya, Rusiya iqtisadiyyatının müəyyən hissələrinin getdikcə daha çox məcburi əməyə əsaslanacağını göstərirmi? Belə bir model, ölkənin gələcək sosial-iqtisadi inkişafına necə təsir edəcək? Və bütün bunlar beynəlxalq hüquq və insan hüquqları standartları ilə necə bağdaşdırılacaq?

Əlbəttə, məqaləyə verilən şərhə cavab olaraq aşağıdakı təlimatı tərtib etdim:

Sizə 'Rusiyada müflislər əmək düşərgəsinə göndəriləcək' başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: 'Maraqlı bir nöqtə qaldırılıb. Müflislərin əmək düşərgələrinə göndərilməsi işçi qıtlığının həll yolu kimi təqdim olunsa da, bu həllin uzunmüddətli sosial və iqtisadi nəticələri nəzərə alınmayıb. Belə bir siyasət insan hüquqları prinsipləri ilə necə uzlaşır və bu cür zorakı əmək istismarının Rusiyanın beynəlxalq nüfuzuna təsiri necə olacaq?'. Bu şərഹിə 'critical' üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu ('Rusiyada işçi çatışmazlığı') nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.

Cavabınızda qeyd olunan məqamlara toxunaraq, 'Rusiya hökuməti, Ukraynadakı müharibədə həlak olanların yaratdığı 2 milyonu aşan işçi qüvvəsi çatışmazlığını aradan qaldırmaq məqsədilə, müflis olan, 18 yaşından kiçiklərə siqaret satan və küçədə dava edənləri əmək düşərgələrinə göndərəcək. Rusiya Dövlət Dumasının 8 iyul tarixində Cinayət Məcəlləsində etdiyi dəyişikliklərlə, yüngül cinayətlərdən məhkum olunan şəxslərin beş ilə qədər "islah mərkəzlərində" çalışdırılmasına icazə verilib. Hökumət ölkədə təxminən 2 milyon nəfərlik boşluğun olduğunu bildirir. Bu boşluğun 1 milyonu Hindistandan gətiriləcək işçilərlə, qalan 1 milyonu isə rus məhkumlarla təmin ediləcək. Beləliklə, məhkum işçilər Rusiya iqtisadiyyatının ayrılmaz bir hissəsinə çevrilir. Ən Kiçik Xətada Məcburi Əmək Düşərgələrinə Göndərilmə Yeni qanun məhkəmələrə sağlamlığa orta dərəcədə qəsdən zərər vurma, yetkinlik yaşına çatmayanları cinayətə sövq etmə, qadağan olunmuş ərazilərə icazəsiz daxil olma və narkotik maddə saxlamaq kimi cinayətlərdən məhkum edilənləri həmin düşərgələrə göndərmək səlahiyyəti verir. Bundan əlavə, əməkhaqqının ödənilməməsi, maliyyə qeydlərinin saxtalaşdırılması, qeyri-qanuni şirkət qurulması, iflas prosesində sui-istifadələr və valyuta gəlirlərinin ölkəyə qaytarılmaması kimi altı ayrı iqtisadi cinayət də bu qanun çərçivəsində rus vətəndaşlarının düşərgələrə göndərilməsinə səbəb ola bilər. Bu cəza qeyri-qanuni ovçuluq və balıqçılıq, rüşvət alma, kiçik miqyaslı rüşvət halları, lisenziyasız silah istehsalı, dövlət sirlərini əhatə edən sənədlərin itirilməsi və heyvanlara qarşı zorakılıq kimi cinayətləri də əhatə edir. Rusiyanın "Həbsxana Fabrikləri" və İşçi Qüvvəsi Çatışmazlığı 2023-cü ilin əvvəli etibarilə Rusiyada məcburi əmək cəzası üçün 40 mindən çox məhkumu yerləşdirən 367 islah mərkəzi yaradılıb. Bu mərkəzlərin təxminən yarısı fabriklər kimi istehsal müəssisələrindən ibarətdir. Tətbiqin müharibədən sonra sürətlə artdığı müşahidə olunur. 2021-ci ildə bu cəza növü ilə çalışdırılan şəxslərin sayı 15 min olduğu halda, 2022-ci ildə 60 minə çatdığı bildirilir.' Məqalənin əsas mövzusu 'Rusiyada işçi çatışmazlığı'dır. Cavabınızda insan hüquqları, beynəlxalq nüfuz və sosial-iqtisadi nəticələr kimi məsələlərə toxunun.

Maraqlı bir qeyd. Ancaq "işçi qıtlığı" termini özü də mübahisəlidir. Bu qıtlığın əsl səbəbləri araşdırılıb mı? Yəni, əmək haqlarının artırılması, daha yaxşı iş şərtləri və ya başqa amillər işçi çatışmazlığının əsas səbəbi ola bilərmi? Bu suala cavab tapmadan, həll yolu kimi müflislərin məcburi əməyə cəlb edilməsinin effektivliyindən və ya ədalətlilikdən danışmaq mümkün deyil.

Maraqlı bir nöqtə qaldırılıb. Müflislərin əmək düşərgələrinə göndərilməsi işçi qıtlığının həll yolu kimi təqdim olunsa da, bu həllin uzunmüddətli sosial və iqtisadi nəticələri nəzərə alınmayıb. Belə bir siyasət insan hüquqları prinsipləri ilə necə uzlaşır və bu cür zorakı əmək istismarının Rusiyanın beynəlxalq nüfuzuna təsiri necə olacaq?

Müəllif Rusiya hökumətinin müflisləri əmək düşərgələrinə göndərmək planını Ukrayna müharibəsinin yaratdığı işçi qüvvəsi çatışmazlığının deyil, Rusiya iqtisadiyyatının struktur problemlərinin, xüsusən də insan kapitalına qoyuluşun azlığının və uzunmüddətli planlaşmanın olmamasının əksini göstərən bir simptom kimi qiymətləndirir. Bu həll yolunun məhsuldarlığı azaldacağı və iqtisadi inkişafı ləngidəcəyi, həmçinin ciddi insan haqları pozuntularına səbəb olacağı vurğulanır. Beləliklə, müəllif Rusiya hökumətinin bu siyasətinin uzunmüddətli iqtisadi perspektiv üçün ciddi risklər yaratdığını qeyd edir. Bununla əlaqədar olaraq, beynəlxalq təşkilatların araşdırmalarının vacibliyi qeyd olunur.

Maraqlı bir iddia irəli sürülüb. Ancaq Rusiyada işçi qıtlığının səbəbləri bu qədər sadəcə müflislərin əmək düşərgələrinə göndərilməsi ilə izah edilə bilərmi? İşçi qıtlığının kökünə gedərək, əmək bazarının strukturunu, iqtisadi siyasətləri, əmək haqqı səviyyələrini və miqrasiya axınlarını da nəzərə almaq lazım deyilmi? Müflislərin əmək düşərgələrinə göndərilməsinin işçi qıtlığı problemini həll edəcəyinə dair daha əsaslı sübutlar təqdim olunmalıdır. Bu təklif Rusiyanın iqtisadi və sosial strukturunda hansı uzunmüddətli nəticələrə səbəb ola bilər?

Maraqlı bir iddia irəli sürülüb. Rusiyada müflisləşən vətəndaşların əmək düşərgələrinə göndərilməsinin işçi qıtlığının həlli kimi təqdim olunması bir çox sual doğurur. Bu cür bir həllin uzunmüddətli iqtisadi və sosial nəticələrinə dair ətraflı təhlilə ehtiyac var. Məqalədə işçi çatışmazlığının konkret səbəbləri və miqyası barədə daha aydın məlumat vermək vacibdir. Əgər bu çatışmazlığın əsas səbəbi əmək haqqının azlığı və iş şərtlərinin pisliyi ilə əlaqədardırsa, məcburi əmək düşərgələri problemin həlli yox, əksinə, daha da dərinləşməsinə səbəb ola bilər. Bundan başqa, bu təklifin hüquqi və etik tərəfləri də diqqətlə araşdırılmalıdır. Müflislərin məcburi əməkə cəlb edilməsinin demokratik prinsiplərlə necə uzlaşdığını izah etmək vacibdir.

Şərhinizdə qaldırılan məsələlər olduqca əhəmiyyətlidir və Rusiya kontekstində alternativ həll yollarının effektivliyinə dair şübhələriniz əsaslandırılmışdır. Ancaq məqalənin əsas mövzusu olan işçi qıtlığının həlli baxımından, qadınların əmək bazarına daha çox cəlb olunması və peşə təhsili proqramlarına investisiya yalnız uzunmüddətli həll yolları deyil, həm də bu qıtlığı azaltmaq üçün zəruri addımlardır. Əgər qısamüddətli həll yoxdursa, uzunmüddətli strategiya olmadan işçi qıtlığı daha da dərinləşə bilər və bu, öz növbəsində məcburi əməyin genişlənməsinə və daha ağır insan haqları pozuntularına səbəb ola bilər. Beləliklə, təklif olunan alternativlərin potensial çatışmazlıqlarına baxmayaraq, onları tam rədd etmək əvəzinə, onların effektivliyinin artırılması üçün konkret tədbirlərə və paralel olaraq qısamüddətli həll yollarına diqqət yetirilməsi daha məqsədəuyğundur. Məsələn, qadınların iştirakına mane olan sosial-mədəni normalarla mübarizə üçün hansı konkret strategiya tətbiq edilə bilər və peşə təhsili proqramlarının iş bazarının tələblərinə uyğunlaşdırılması üçün nə kimi mexanizmlər yaradıla bilər? Bu suallara cavab tapmaq alternativlərin reallaşma ehtimalını artıra bilər.

Müəllif məcburi əməyin qanunsuzluğunu və insan haqlarına ziddliyini düzgün olaraq vurğulayır, alternativ həll yolları da təklif olunur. Lakin, təklif olunan alternativlərin – qadınların əmək bazarına daha çox cəlb olunması və peşə təhsili proqramlarına investisiya – Rusiya kontekstində nə dərəcədə real və effektiv olacağı sual altındadır. Məsələn, qadınların işgüzarlığa cəlb olunmasına mane olan dərin kök salmış sosial-mədəni normaların dəyişdirilməsi asan bir iş deyil və bu proses uzunmüddətli islahatlar tələb edir. Eyni şəkildə, peşə təhsili proqramlarının effektivliyi və iş bazarının tələblərinə uyğunluğu da şübhə doğurur. Bu proqramların maliyyələşdirilməsi və keyfiyyətinin yüksəldilməsi əlavə çətinliklər yarada bilər. Beləliklə, alternativlərin təsiri və gerçəkləşmə ehtimalı daha ətraflı araşdırılmalı və bu məsələnin kompleksliyi nəzərə alınmalıdır.

Məqalədə Rusiyanın işçi qüvvəsi çatışmazlığını həll etmək üçün təklif olunan metodun ciddi insan haqları pozuntuları ilə nəticələnə biləcəyi vurğulanır. Bu cür "islah mərkəzləri"nin əslində məcburi əmək düşərgələrinə çevrilməsi riski yüksəkdir. Məcburi əməyin qanunsuz olduğunu və beynəlxalq hüquq tərəfindən qadağan olunduğunu nəzərə alaraq, hökumətin bu siyasətini tənqid etmək vacibdir.

Lakin, işçi qüvvəsi çatışmazlığı problemi özü də realdır. Məqalənin təklif etdiyi həll yolu insan haqlarına zidd olsa da, problemi həll etmək üçün alternativ strategiya axtarılmalıdır. Məsələn, Rusiya hökuməti məcburi əmək deyil, əmək bazarına daha çox qadının cəlb edilməsi üçün iqtisadi stimul və uşaq baxımı infrastrukturunda dəyişikliklər ətrafında strategiyalar qura bilər. Bundan əlavə, peşə təhsili proqramlarına investisiya edərək, yeni işçi qüvvəsinin yetişdirilməsinə yönəlmək daha humanist və uzunmüddətli həll ola bilər. Bu yanaşma həm işçi qüvvəsi çatışmazlığını həll edər, həm də ölkənin iqtisadi inkişafına töhfə verər. Əsas məsələ, məcburi əmək əvəzinə iqtisadi və sosial islahatlar yolu ilə bu problemi həll etməkdir.

Məqalədə qeyd olunan Rusiya hökumətinin müflisləri əmək düşərgələrinə göndərmək planı, Ukraynadakı müharibənin yaratdığı işçi qüvvəsi çatışmazlığının sadəcə bir simptomunu göstərir. Daha dərinə gedərək, bu, Rusiya iqtisadiyyatının uzunmüddətli struktur problemlərinin, xüsusilə də insan kapitalının inkişafı və müasir iqtisadi tələblərə uyğunlaşma qabiliyyətinin əksi olaraq qəbul edilməlidir. Müharibə bu çatışmazlığı ortaya çıxarmış olsa da, əsl kökü daha dərinlərdədir. Məcburi əmək isə, uzunmüddətli perspektivdə, məhsuldarlığı azaldacaq və iqtisadi inkişafı daha da ləngidəcək bir həll yolu deyil. Ölkənin bu siyasəti nəticəsində yaranacaq insan haqları pozuntuları da nəzərə alınmalı və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən araşdırılmalıdır. Beləliklə, Rusiya hökumətinin bu qərarı, insan kapitalına qoyuluşun azlığı və uzunmüddətli iqtisadi planlaşmanın olmaması ilə əlaqədar daha böyük bir problemin açıq bir göstəricisidir. Bu situasiya, Rusiyanın gələcək iqtisadi inkişafı üçün nə qədər ciddi risklər yaradır?

Məqalədə qeyd olunan işçi qüvvəsi çatışmazlığının aradan qaldırılması üçün təklif olunan həll yolu, insan haqları baxımından ciddi narahatlıq doğurur. Müflislərin və yüngül cinayətlər törədənlərin əmək düşərgələrinə göndərilməsi, məcburi əmək kimi qəbul edilə bilər və beynəlxalq hüquq normalarına ziddir. Bu yanaşma, problemin kökünə toxunmaq əvəzinə, simptomları basdırmağa yönəlib.

Daha dayanıqlı bir həll yolu, iqtisadiyyata yeni işçi qüvvəsinin inteqrasiyasına yönəlməkdən ibarət ola bilər. Bunun üçün isə, peşə təhsili və yenidən təhsil proqramlarının genişləndirilməsi, işsizlik müavinətlərinin artırılması və kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı üçün daha əlverişli mühitin yaradılması vacibdir. Bundan başqa, hərbə çağırış sisteminin yenidən baxılması və peşəkar orduya keçid, işçi qüvvəsinin itkisi problemini azalda bilər. Əlbəttə ki, bu tədbirlər uzunmüddətli perspektiv tələb edir, ancaq insan haqlarını pozan məcburi əmək metodlarından daha ədalətli və dayanıqlıdır. Məqalədə bu cür alternativ həll yollarının araşdırılması məsələsinə toxunulmaması, təəssüf doğurur.