SON DƏQİQƏ: Egey dənizi üzrə Yunanıstan-Türkiyə mübahisəsi – "Yarı-qapalı dəniz" statusu və dəniz parklarının əhəmiyyəti

Yunanıstanın İon və Ege dənizində iki dəniz parkı yaratacağını elan etməsindən sonra, ötən gün Türkiyədən də rəsmilər bu sahədə tədbirlər görməyə hazırlaşdıqlarını bildirdilər. Rəsmi Ankaranın Yunanıstanın bu addımına cavab olaraq öz dəniz parklarını elan etməsi gözlənilir. Bu hadisələr Yunanıstanda müxtəlif şərhlərə səbəb olub. Yunanıstanın aparıcı qəzetlərindən "Kathimerini"nin manşetində "Ege dənizi parkının xəritəsinə, keçmişdə Türkiyə döyüş təyyarələrinin aşağı hündürlükdən uçuşlarının hədəfində olan Kinaros-Levita adacıqlar qrupu daxil edilib" xəbəri yer alıb. Ankara yaxın gələcəkdə Ege dənizində öz dəniz parkını elan edəcəyini açıqlayıb. Həmçinin, “müqavilələrlə Yunanıstana verilməmiş adalar” məsələsini yenidən gündəmə gətirir.

Xəritədə Diqqətçəkən Məqamlar

Yunanıstanın "1 Nömrəli Cənubi Ege Milli Dəniz Parkı, Cənubi Kiklad adaları" başlıqlı xəritəsi başqa parkların da hazırlandığını ima edir. "Kathimerini"nin xəbərinə görə, xəritədə ən diqqətçəkən məqam Kinaros və Levita adaları, həmçinin Plaka, Qlaros, Mavra və Amorgosa daha yaxın olan Liadia adacıqları ilə bağlı hissədir. Hətta İrene Katsotourxinin yaşadığı Kinaros da daxil olmaqla, bu adalar Türkiyə üçün "suverenliyi müəyyən edilməmiş" statusda yer alır və 2018-2020-ci illərdə Türk Hərbi Hava Qüvvələrinin hədəfi olmuşdu. Bu dövrdə müntəzəm və bəzən aşağı hündürlükdən uçuşlar qeydə alınmışdı. Kinaros qrupu dənizin ortasında, Amorgos ilə Leros arasında bərabər məsafədə yerləşir və artıq Natura 2000 qoruma zonaları sırasındadır. Lakin Ankara bunu Yunanıstanın Avropa İttifaqı vasitəsilə faktiki vəziyyət yaratmaq cəhdi kimi şərh edir.

Gərginlik Ehtimalları və Beynəlxalq Hüquq

Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi dünən beynəlxalq dəniz hüququna istinad edərək, Yunanıstanla bu mövzuda əməkdaşlığa hazır olduqlarını bildirsə də, "ətraf mühitin qorunması kimi qlobal dəyərləri istismar cəhdlərinin nəticəsiz qalacağını" vurğuladı. "Kathimerini"yə görə, Türkiyə Ege dənizində tarazlığı qorumağı və Yunanıstanın birtərəfli hərəkətlərinə icazə verməməyi prinsipial məsələ kimi görür. Xəbərdə qeyd olunur ki, "Yunanıstanın Ege dənizi parkı əhatəsinə daxil olan ərazilərdə balıqçı qayıqlarının qarşısının alınması, yaxud bəzi qayalıq adalarda ekoloji fəaliyyətlərin həyata keçirilməsi gələcəkdə gərginliyə səbəb ola bilər".

'Yarıqapalı Dəniz' Mübahisəsi

Türkiyə Ege dənizini "yarıqapalı dəniz" kimi təyin edir və bu cür dənizlərdə birtərəfli addımlar atılmaması, sahilyanı ölkələrin əməkdaşlıq etməsinin vacibliyini müdafiə edir. Buna qarşılıq Yunanıstan, Ege dənizindəki suverenlik və dəniz yurisdiksiyasının beynəlxalq müqavilələrlə aydın olduğunu və bu sahələrdə hər hansı bir addım atmasının qanuni suverenlik hüququ olduğunu bildirir. Digər tərəfdən, "Newsbomb.gr" saytında Corc Nokosun imzaladığı yazıda "Türkiyə Ege dənizini 'yarıqapalı dəniz' kimi təyin etməkdə israr edir. Bu təyin Yunanıstanın təşəbbüslərini məhdudlaşdırmağı hədəfləyir" ifadələri yer alarkən, Ege dənizi üçün Yunanıstanın hədəfləri baxımından 'yarıqapalı dəniz' terminologiyasının qəbul edilməməsinin vacibliyi müdafiə olunub.

Dəniz Parkları Nədir və Niyə Mübahisəlidir?

Dəniz parkları təbii dəniz sahələrinin qorunması məqsədilə elan edilən və müxtəlif mühafizə səviyyələrinə malik regionlardır. Adətən balıqçılıq, sənaye fəaliyyətləri, turizm kimi insan fəaliyyətlərini məhdudlaşdıran və ya tamamilə qadağan edən qaydalarla idarə olunurlar. Lakin Yunanıstan ilə Türkiyə arasındakı Ege dənizi kontekstində "dəniz parkları" yalnız ekoloji deyil, həm də siyasi və geostrateji bir məsələdir. Türkiyə Ege dənizindəki bəzi ada, adacıq və qayalıqların suverenliyinin Yunanıstana verilmədiyini və bu ərazilərin statusunun "qeyri-müəyyən" olduğunu müdafiə edir. Bu ərazilər arasında Kinaros və Levita kimi adalar da yer alır.

Balıqçı Qayıqları ilə Bağlı Narahatlıqlar

Yunanıstanın bu cür adacıqları da əhatə edən ərazilərdə "dəniz parkı" elan etməsi, Türkiyə tərəfindən suverenlik iddiası yaratmaq və bu iddianı Avropa İttifaqı vasitəsilə rəsmiləşdirmək cəhdi kimi qiymətləndirilir. Türkiyə bu parkların həyata keçirilməsi ilə türk balıqçı qayıqlarının qarşısının alınması, gəmiçilik təhlükəsizliyinin riskə atılması və bəzi iqtisadi fəaliyyətlərin məhdudlaşdırılması ehtimalını da gündəmə gətirir.

24 saat