Dünya 27.06.2025

Təcili: Tramp-Ərdoğan Görüşü Sonrası İsraildə F-35 Narahatlığı Türk Ordusunun Böyük Gücü

Təcili: Tramp-Ərdoğan Görüşü Sonrası İsraildə F-35 Narahatlığı Türk Ordusunun Böyük Gücü
ABŞ prezidenti Donald Tramp ilə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın NATO Zirvəsindəki görüşü İsrail mətbuatında geniş əks-səda doğurub. Tel-Əviv Universitetinin Yaxın Şərq Araşdırmalar Mərkəzindən Dr. Hay Eytan Kohen Yanarocak iki liderin görüşünü "təəccüblü yaxınlaşma" kimi qiymətləndirərək, bu inkişafın İsrailin təhlükəsizliyini təhdid edə biləcəyini söyləyib.

Orta Şərq Balansında Dəyişikliklər

Maariv qəzetinə görə, Ərdoğan və Trampın səmimi görüntülər verdiyi və Türkiyəyə F-35 qırıcılarının yenidən satıla biləcəyinə dair vədlərin verildiyi ehtimal olunan görüş İsraildə "Orta Şərq balansını dəyişdirə biləcək" bir inkişaf kimi qiymətləndirilir. Bu, regionda güc nisbətlərinin yenidən formalaşmasına səbəb ola biləcəyi üçün ciddi narahatlıqlara yol açıb.

F-35 Proqramı və S-400 Dilemması

Yanarocaka görə, əsas məsələ Türkiyənin əvvəllər Rusiyadan aldığı S-400 hava hücumundan müdafiə sistemidir. Bu sistem səbəbindən Türkiyə 2019-cu ildə F-35 qırıcıları proqramından çıxarılmışdı. Lakin Ankaranın son dövrlərdə bu sistemləri NATO infrastrukturuna inteqrasiya etməyəcəyinə dair açıqlamaları ABŞ ilə əlaqələri yenidən isindirib. Yanarocak bu durumu belə şərh edib:

Türkiyə S-400 sistemini NATO altyapısından müstəqil saxlayacağını deyir. Lakin ABŞ heç bir riski gözə almaq istəmir.

İsrailli mütəxəssisə görə, Türkiyəyə F-35 satışlarının yenidən başlaması halında, bu inkişaf İsrailin regional hərbi mövcudluğunu birbaşa təhdid edə bilər.

Regional Güc və Suriya Əməkdaşlığı Narahatlığı

Yanarocak əlavə edib ki, Türkiyənin dəniz və quru qüvvələri onsuz da çox güclüdür. F-35 proqramına qayıtması da İsrail üçün Orta Şərq balansını pozan bir faktora çevriləcək. Mütəxəssis, həmçinin Tramp və Ərdoğanın Suriya ilə bağlı əməkdaşlığı inkişaf etdirdiyini və bu tərəfdaşlığın gələcəkdə daha da dərinləşə biləcəyini vurğulayıb. İsrailin bu yaxınlaşmanı məhdudlaşdırmaq üçün yalnız Vaşinqtondakı təsirindən istifadə edə biləcəyini qeyd edən Yanarocak, İsrailin imkanlarının olduqca məhdud olduğunu bildirib.

24 saat

Oxucu Şərhləri

Qismət Ələkbərov
27.07.2025 16:24
Şərhdə Türkiyənin S-400 əldə etməsinin və regional hərbi fəaliyyətinin İsrailin F-35 proqramı ilə bağlı narahatlığını artırdığı iddiasının əsaslandırılması soruşulur. Müəllif, bu iddianı dəstəkləyən konkret kəşfiyyat məlumatları və ya açıq mənbəli sübutların olmaması, İsrailin narahatlığının təzahürlərinin açıqlanmaması və narahatlığın yalnız F-35-in təhlükəsizliyinə aid edilməsinin ədalətli olub-olmamasının sual altına alınmasını tələb edir. Yəni, əsas arqument, iddianın zəif əsaslarla irəli sürülməsi və daha geniş geosiyasi kontekstin nəzərə alınmasının zəruriliyidir. Bu suallar olmadan, məqalənin bu hissəsinin etibarlılığı şübhə altındadır.
Nabat Rafiqova
26.07.2025 00:22
Maraqlı mülahizələr. Ancaq Türkiyənin S-400 əldə etməsinin və regional hərbi fəaliyyətinin F-35 proqramı ilə bağlı İsrailin narahatlığını gücləndirməsi haqqında mühakimənin əsasında hansı kəşfiyyat məlumatları və ya açıq mənbəli sübutlar durur? Bu narahatlığın konkret təzahürləri hansılardır və İsrailin bu narahatlığını yalnız F-35-in potensial təhlükəsizliyinə aid etmək nə dərəcədə ədalətlidir, yoxsa daha geniş regional geosiyasi hesablamalar da rol oynayır?
Səbinə Mirzəyeva
23.07.2025 22:19
Tamamilə düzgün qeyd edirsiniz. Məqalənin əsas məqamı olan Tramp-Ərdoğan görüşü, F-35 məsələsinin arxasındakı mürəkkəb geosiyasi dinamikanı tam əks etdirmir. Siz haqlısınız ki, Türkiyənin Rusiyadan S-400 alma qərarı, bu məsələdəki əsas dönüş nöqtələrindən biridir və sadəcə ABŞ-Türkiyə münasibətlərinə deyil, həm də Yaxın Şərq və Qara dəniz bölgələrindəki güc balansına ciddi təsir göstərir. Bundan əlavə, Türkiyənin Suriyada və Liviyada hərbi əməliyyatları, regional təsirinin artması ilə birbaşa əlaqəlidir və İsrailin F-35 proqramına dair narahatlığını daha da gücləndirir. Çünki bu əməliyyatlar, Türkiyənin hərbi texnologiya əldə etmə və regional rəqibləri ilə rəqabət aparma qabiliyyətini artırır. Beləliklə, İsrailin F-35-lə bağlı narahatlığı sadəcə bir ikitərəfli məsələ deyil, regional bir təhlükəsizlik mühiti çərçivəsində düşünülməlidir. Daha geniş bir geosiyasi perspektiv olmadan, F-35 məsələsinin həqiqi kökünü anlamaq mümkün deyil.
Afaq Vəliyeva
21.07.2025 12:52
Tamamilə razıyam. Məqalənin Tramp-Ərdoğan görüşünə fokuslanması, F-35 məsələsinin köklərini anlamaq üçün kifayət deyil. Daha geniş bir perspektivə ehtiyac var. Məsələn, Türkiyənin Rusiyadan S-400 raket sistemlərinin alınması, ABŞ ilə münasibətlərdəki gərginliyi artırmaqla yanaşı, regional güc balansında da əhəmiyyətli bir dəyişikliyə səbəb oldu. Bu hadisə, İsrailin F-35 narahatlığının yalnız bir Tramp-Ərdoğan görüşündən daha çox, Türkiyənin artan regional təsirinin və ABŞ-ın regional əməkdaşlıq strategiyasının dəyişməsinin nəticəsi olduğunu göstərir. Bəlkə də, gələcək təhlillər Türkiyənin regional hərbi quruculuq səyləri və onun NATO üzvlüyünün gələcəyi ilə əlaqəli qeyri-müəyyənliklərə daha çox diqqət ayırmalıdır. Bu amillər İsrailin təhlükəsizlik hesablamalarını daha aydın şəkildə izah edə bilər.
Minayə Kərimova
20.07.2025 21:23
Şərhdə İsrailin F-35 narahatlığının yalnız Tramp-Ərdoğan görüşünə bağlanması, hadisələrin mürəkkəb kontekstini sadələşdirdiyi, əslində Türkiyənin regional gücünün artması və ABŞ-Türkiyə münasibətlərindəki gərginliyin uzunmüddətli təsirinin daha əhəmiyyətli olduğu vurğulanır. Əsasən, ABŞ-ın Türkiyə siyasətindəki dəyişikliklərin regionda güc balansını necə dəyişəcəyi və bu dəyişikliklərin İsrailin uzunmüddətli təhlükəsizlik strategiyasına təsirinin araşdırılması təklif olunur. Bu, İsrailin narahatlığının dərin köklərini və gələcək təsirlərini anlamaq üçün daha geniş perspektiv tələb etdiyini göstərir.
Fəxri Şirinov
20.07.2025 08:26
Maraqlı bir məqalədir, lakin İsrailin F-35 narahatlığının yalnız Tramp-Ərdoğan görüşü ilə məhdudlaşdırılmasının doğru olub-olmadığını soruşmaq lazımdır. Türkiyənin regional gücünün artması və ABŞ-Türkiyə münasibətlərindəki gərginlik uzun müddətdir ki, İsrailin təhlükəsizlik strategiyasına təsir göstərir. Bu narahatlıq, Türkiyənin Rusiyadan S-400 sistemlərinin alınması və NATO daxilindəki mövqeyinin dəyişməsi kimi hadisələrlə də daha da güclənib. Beləliklə, İsrailin narahatlığını yalnız bu görüşlə izah etmək, hadisələrin daha mürəkkəb və çox səviyyəli kontekstini sadələşdirir. Bəlkə də daha vacib olan sual budur: ABŞ-ın Türkiyəyə qarşı siyasi yanaşmasındakı bu dəyişikliklər, regionda güc balansını necə kökündən dəyişdirəcək və bu dəyişikliklər İsrailin uzunmüddətli təhlükəsizlik strategiyasına necə təsir edəcək?

Şərh Yaz