Tədqiqatçılar siçanlarda böyrək zədəsini aradan qaldırdı: Növbəti hədəf insanlar

Yeni kəşf kəskin böyrək zədələnməsi müalicəsinə ümid verir

Kəskin böyrək zədələnməsi (KBZ) kimi tanınan, böyrək funksiyasının qısamüddətli ciddi pozulması həyat üçün təhlükəli ola bilər və daimi xroniki böyrək xəstəliyinin inkişaf ehtimalını artırır. Bu vəziyyət sepsis və ya ürək əməliyyatı kimi ciddi stress faktorlarından sonra yarana bilər və bütün reanimasiya xəstələrinin yarısından çoxu onunla üzləşir. Hal-hazırda bu vəziyyətin müalicəsi üçün təsdiqlənmiş heç bir dərman mövcud deyil.

Yuta Universiteti Sağlamlıq Mərkəzinin (U of U Health) tədqiqatçıları kəşf ediblər ki, seramidlər adlanan yağ molekulları böyrək hüceyrələrinə enerji təmin edən mitoxondriyaları zədələyərək kəskin böyrək zədələnməsini (KBZ) başladır. Komanda bu molekulların işlənməsini dəyişdirmək üçün hazırlanmış ehtiyat dərman namizədindən istifadə edərək siçanlarda mitoxondrial quruluşu qoruyub və böyrək zədələnməsinin qarşısını alıb.

Tədqiqatın əsas müəllifi, Yuta Universiteti Sağlamlıq Kollecində Qidalanma və İnteqrativ Fiziologiya Departamentinin sədri, professor Skott Summers bildirib ki, "seramidləri fəaliyyətsizləşdirərək KBZ-nin patologiyasını tamamilə geri çevirdik. Biz heyrətə gəldik – təkcə böyrək funksiyası normal qalmadı, həm də mitoxondrilər zərərsiz qaldı. Bu, həqiqətən də diqqətəlayiq idi."

Nəticələr "Cell Metabolism" jurnalında dərc olunub.

Seramid səviyyələri erkən xəbərdarlıq siqnalı ola bilər

Summers laboratoriyasının əvvəlki araşdırmaları göstərmişdi ki, bu yağ molekulları ürək və qaraciyər kimi orqanlara zərər verə bilər. Tədqiqatçılar KBZ modellərində onları ölçdükdə, güclü bir əlaqə aşkar etdilər: həm siçanlarda, həm də insan sidik nümunələrində zədələnmədən sonra səviyyələr kəskin şəkildə artdı.

Tədqiqatın ilk müəllifi Rebekah Nicholson qeyd edir ki, "böyrək zədələnməsi zamanı bu molekulların səviyyələri çox yüksək olur. Onlar böyrəklərə zərər dəydikdən sonra tez artır və zədənin ağırlıq dərəcəsi ilə mütənasibdir. Böyrək zədələnməsi nə qədər ciddi olarsa, bu səviyyələr də bir o qədər yüksək olar."

Bu tapıntılar göstərir ki, sidikdəki bu yağ molekulları kəskin böyrək zədələnməsi üçün erkən biomarker kimi çıxış edə bilər. Bu, klinika mütəxəssislərinə ürək əməliyyatına hazırlaşanlar da daxil olmaqla, həssas xəstələri simptomlar başlamazdan əvvəl müəyyən etmək üçün bir vasitə verir. Nicholson əlavə edib: "Əgər xəstələr KBZ riski yüksək olan bir prosedura keçirlərsə, o zaman onların bu vəziyyətlə qarşılaşacaqlarını daha yaxşı proqnozlaşdıra bilərik."

Seramidlərin istehsalını dəyişdirmək böyrək funksiyasını qoruyur

Komanda bu molekulun istehsalına nəzarət edən genetik proqramı dəyişdirərək siçan modelində böyrək zədələnməsini demək olar ki, tamamilə aradan qaldırıb. Bu dəyişiklik, adətən ciddi zədələrə səbəb olan şəraitdə belə KBZ inkişaf etdirməyən "super siçanlar" meydana gətirdi.

Daha sonra tədqiqatçılar Summers-in həmtəsisçisi olduğu Centaurus Therapeutics şirkəti tərəfindən yaradılmış, bu yağ molekullarının səviyyəsini aşağı salan dərman namizədini sınaqdan keçirdilər. Əvvəlcədən müalicə edilən siçanlar böyrək zədələnməsindən qorundu, normal böyrək funksiyasını qorudu, aktiv qaldı və mikroskop altında böyrəkləri normala yaxın görünürdü. Nicholson qeyd edib ki, onların modeli böyrəklər üzərində həddindən artıq stress yaradır, bu da siçanların zədələnmədən qorunmasını "həqiqətən diqqətəlayiq" edir.

Summers əlavə edib: "Bu siçanlar inanılmaz görünürdü."

Komanda aşkar etdi ki, bu yağ molekulları hüceyrənin enerji istehsalına cavabdeh olan mitoxondriyalara zərər verir. Böyrək hüceyrələrində zədələnmiş mitoxondrilər deformasiyaya uğrayır və pis işləyir. Onların istehsalını genetik yolla və ya dərmanla tənzimləmək, stress altında belə mitoxondriləri toxunulmaz və işlək vəziyyətdə saxlayıb.

Summers izah edir ki, bu tədqiqatda istifadə olunan birləşmə, insan klinik sınaqlarına daxil olmuş seramid səviyyəsini aşağı salan dərmanla sıx əlaqəlidir, lakin eyni deyil. O, vurğulayır ki, siçanlar üzərində aparılan nəticələr hər zaman insan nəticələrini proqnozlaşdırmır və təhlükəsizliyi təsdiqləmək üçün əlavə araşdırmalara ehtiyac var.

Summers bildirib: "Bu ehtiyat birləşmənin nə qədər qoruyucu olmasından məmnunuq, lakin bu hələ də klinik öncəsi mərhələdir. Bu yanaşmanı xəstələrə tətbiq etməzdən əvvəl ehtiyatlı olmalı və lazımi araşdırmalar apararaq onun həqiqətən təhlükəsiz olduğundan əmin olmalıyıq."

Buna baxmayaraq, tədqiqatçılar əldə edilən nəticələrdən ruhlanıblar. Əgər nəticələr insanlara da şamil edilərsə, dərman kəskin böyrək zədələnməsi riski yüksək olan şəxslərə, o cümlədən ürək əməliyyatı keçirən xəstələrə (onların təxminən dörddə biri bu vəziyyətlə üzləşir) əvvəlcədən tətbiq edilə bilər.

Dərman mitoxondrial sağlamlığı qoruyaraq işlədiyi üçün komanda bu yanaşmanın mitoxondrial disfunksiya ilə əlaqəli digər xəstəliklər üçün də əhəmiyyətli ola biləcəyinə inanır.

Summers deyir: "Mitoxondrial problemlər bir çox xəstəliklərdə – ürək çatışmazlığı, diabet, qaraciyərin piylənməsi kimi hallarda özünü göstərir. Beləliklə, əgər biz mitoxondrial sağlamlığı həqiqətən bərpa edə bilsək, bunun nəticələri çox böyük ola bilər."

Nəticələr "Cell Metabolism" jurnalında "Therapeutic Remodeling of the Ceramide Backbone Prevents Kidney Injury" başlığı altında dərc olunub.

Bu araşdırma NCRR Shared Instrument Grant, Kidney Precision Medicine Project və Milli Sağlamlıq İnstitutlarının (NCI, NIDDK, NIGMS) müxtəlif bölmələri tərəfindən dəstəklənib. Əlavə dəstək Gənc Diabet Araşdırma Fondu (JDRF), Burroughs Wellcome Fund Postdoctoral Diversity Enrichment Program, Amerika Diabet Assosiasiyası, Amerika Ürək Assosiasiyası, Margolis Fondu və Yuta Universiteti Diabet və Metabolizm Araşdırma Mərkəzi tərəfindən təmin edilib. Müəlliflər qeyd edirlər ki, məzmun onların məsuliyyətidir və Milli Sağlamlıq İnstitutlarının fikirlərini əks etdirməyə bilər.

Skott Summers və Ceremi Blitzer Centaurus Therapeutics şirkətinin həmtəsisçiləri və səhmdarlarıdır. Liping Wang da səhmdardır. DN və Blitzer Centaurus Therapeutics, Inc.-ə lisenziyalaşdırılmış ABŞ Patentləri 1177684, 11597715 və 11135207-də ixtiraçı kimi qeyd olunurlar.

24 saat