Toqquşmaya fırlanan iki ulduz Eynşteyn cazibəsini sınağa çəkir

Ulduzlar Ölüm Spiralında: Cazibə Qüvvəsinin Sirləri Açılır

Astronomlar bir ölüm spiralına kilidlənmiş iki ulduz cütlüyünü müşahidə ediblər. Bu təhlükəli rəqs cazibə qüvvəsinin necə işlədiyinə dair daha çox məlumatları üzə çıxarır.

ZTF J2130 adlanan bu sistem təxminən 4000 işıq ili uzaqlıqda yerləşir. Astronomlar sistemi əvvəllər də tanısalar da, ilk dəfədir ki, onu bu qədər yüksək dəqiqliklə müşahidə edirlər.

ZTF J2130 Sisteminin Təfərrüatları

Sistemi təşkil edən iki ulduz tezliklə birləşəcək. Onların spiral hərəkəti nəzəri proqnozlarla üst-üstə düşür ki, bu da gələcəkdə daha təkmilləşdirilmiş müşahidələrin tədqiqatçılara bu sistemdən cazibə qüvvəsi haqqında biliklərimizi sınaqdan keçirmək üçün istifadə etməyə imkan verəcəyini göstərir. Komanda bu barədə oktyabr ayında "Astronomy & Astrophysics" jurnalında dərc üçün təqdim edilən bir araşdırmada yazıb.

Bu, çox qədim bir sistemdir. Ulduzlardan biri ağ cırtdan, yəni günəşəbənzər ulduzun ağ-isti qalıq nüvəsidir. Digəri isə subcırtdan ulduz adlanan, ömrünün sonuna yaxın kiçik bir ulduzdur. İki ulduz bir-birinə o qədər yaxındır ki, orbitalarını cəmi 40 dəqiqədən az müddətdə tamamlayırlar. Əslində, onlar artıq bir-birinə toxunmağa başlayıblar. Onların qarşılıqlı cazibə qüvvəsi o qədər güclüdür ki, onlar deformasiyaya uğrayıb, subcırtdan ulduzun materialı ağ cırtdan yoldaşına axır.

Qravitasiya Dalğaları və Orbitin Zəifləməsi

Ulduzlar kifayət qədər böyük və çox sürətlə hərəkət etdikləri üçün onlar qravitasiya dalğaları buraxırlar. Bu dalğalar ilk dəfə Albert Eynşteyn tərəfindən proqnozlaşdırılmış və 2015-ci ildə mövcudluğu təsdiqlənmiş, fəza-zaman toxumasında yaranan dalğalanmalardır. Qravitasiya dalğalarının bu emissiyası sistemdən enerji udur və iki ulduzu hər il bir-birinə daha da yaxınlaşdırır.

Almaniyanın Hamburq Rəsədxanasındakı Oskar Lühninq teleskopu və İspaniyadakı CAHA Rəsədxanasından əldə edilən məlumatları birləşdirərək, astronomlar orbital dövrü mümkün qədər dəqiq ölçmək üçün yorucu bir kampaniya aparıblar. Onlar orbitin yavaş-yavaş zəiflədiyini aşkar ediblər; hər keçən saniyə orbital dövr təxminən iki trilyonuncu saniyə qədər kiçilir.

Bu, cazibə qüvvəsi haqqında mövcud nəzəri anlayışımıza əsaslanan hesablamalarla uzlaşır. Lakin elm adamları bir əsrdən artıqdır ki, Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsindən kənara çıxmağa can atırlar, buna görə də onu sınaqdan keçirmək üçün hər bir fürsət dərhal maraq doğurur.

Gələcək Müşahidələr və Son Qovuşma

Astronomlar aşkar ediblər ki, gələcəkdə istifadəyə veriləcək Lazer İnterferometr Fəza Antenası (LISA) adlanan Avropa Kosmos Agentliyinin qravitasiya dalğaları rəsədxanası bu sistemdən yayılan qravitasiya dalğalarını birbaşa ölçə biləcək. Avropa Kosmos Agentliyi LISA-nı 2030-cu illərdə fəaliyyətə buraxmağı planlaşdırır və bu ulduz cütlüyü növbəti onillikdə hələ də mövcud olacaq.

Ulduzlar nəhayət birləşdikdə, gözlə görünə biləcək qədər parlaq ola biləcək bir supernova səviyyəli partlayış yaradacaqlar. Bu möhtəşəm atəşfəşanlığı izləməzdən əvvəl, cazibə qüvvəsini sınaqdan keçirməli olacağıq.

24 saat