Tramp ABŞ-ın YUNESKO-nu tərk edəcəyini açıqladı

ABŞ-ın UNESCO-dan İkinci Çıxışı

Prezident Donald Trampın administrasiyası Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı (UNESCO) ilə əməkdaşlığını dayandıracağını elan edib. Bu qərarın əsas səbəbi təşkilatın Fələstin dövlətini tamhüquqlu üzv kimi qəbul etməsidir.

Çərşənbə axşamı açıqlanan bu qərar 2026-cı ilin dekabrında qüvvəyə minəcək. Dövlət Departamentinin sözçüsü Tammy Bruce, verdiyi bəyanatda UNESCO üzvlüyünün Amerika Birləşmiş Ştatlarının "milli maraqlarına" cavab vermədiyini bildirib və təşkilatın missiyasını "ayrılıqçı" adlandırıb.

Bruce, narazılıq doğuran bir neçə məqamı qeyd edib, o cümlədən Fələstinin UNESCO-da iştirakı və təşkilat daxilində iddia edilən "İsrail əleyhinə" əhval-ruhiyyə. Fələstin 2011-ci ildən UNESCO-nun üzvüdür, lakin ABŞ onu suveren dövlət kimi tanımır. Bruce, "Fələstin dövlətini" üzv kimi qəbul etməyin "son dərəcə problemli, ABŞ siyasətinə zidd" olduğunu və "təşkilat daxilində İsrail əleyhinə ritorikanın yayılmasına" səbəb olduğunu bildirib.

Bruce həmçinin UNESCO-nun BMT-nin Davamlı İnkişaf Məqsədlərinə sadiqliyini pisləyib. Bu məqsədlərə yoxsulluğun azaldılması, gender bərabərliyinin artırılması və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə daxildir. O, bu məqsədlərin "qlobalist, ideoloji gündəmin" sübutu olduğunu söyləyib.

"Amerika Əvvəl" Siyasəti və Beynəlxalq Təşkilatlar

Bu, Prezident Trampın ABŞ-ı UNESCO-dan ikinci dəfə çıxarmasıdır. 2018-ci ildə, ilk səlahiyyət müddətində də ABŞ bu təşkilatı tərk etmişdi. O zaman da, indi də Tramp administrasiyası motivasiya kimi İsrailə qarşı iddia edilən qərəzi göstərmişdi.

2023-cü ildə, o zamankı prezident Co Baydenin rəhbərliyi altında Amerika Birləşmiş Ştatları UNESCO-ya yenidən qoşulmuşdu. Lakin yanvar ayında ikinci dəfə vəzifəyə gəldikdən sonra Tramp Bayden dövrünün təşəbbüslərini geri çəkməyə və ABŞ-ın bir sıra beynəlxalq təşkilatlara dəstəyini məhdudlaşdırmağa çalışır.

O, artıq Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına (ÜST) dəstəyini dayandırıb və fevralda BMT İnsan Hüquqları Şurasını "insan hüquqları pozucularını" qorumaqda ittiham edərək onun maliyyələşdirilməsini kəsən bir sərəncam imzalayıb.

Həmin sərəncam UNESCO üzvlüyünün 90 gün ərzində nəzərdən keçirilməsini elan edirdi, təşkilatın "anti-Semitizm və ya İsrail əleyhinə əhval-ruhiyyə" ilə məşğul olub-olmadığına xüsusi diqqət yetirilirdi.

Prezident Tramp ikinci səlahiyyət müddətində "Amerika Əvvəl" gündəmini davam etdirir. Ağ Evin sözçüsü Anna Kelli UNESCO-dan son çıxışı bu məqsədə nail olmaq kimi qiymətləndirib. Kelli sosial mediada yazıb: "Prezident Tramp UNESCO-dan — oyanışçı, bölücü mədəni və sosial səbəbləri dəstəkləyən təşkilatdan — çıxmağa qərar verib. Prezident həmişə Amerikanı birinci yerə qoyacaq. Bütün beynəlxalq təşkilatlardakı üzvlüyümüz milli maraqlarımıza uyğun olmalıdır."

Beynəlxalq Reaksiyalar və Mübahisələr

İsrailin xarici işlər naziri Gideon Saar, sosial mediada Vaşinqtonun UNESCO-dan çıxma qərarının ölkəsinə beynəlxalq səviyyədə haqsız davranıldığının daha bir göstəricisi olduğunu bildirib.

Saar yazıb: "Bu, BMT sistemində ədaləti və İsrailin ədalətli rəftar hüququnu təşviq etmək üçün zəruri bir addımdır, bu hüquq bu arenadakı siyasiləşmə səbəbindən tez-tez tapdalanıb. İsrailin hədəf alınması və üzv dövlətlər tərəfindən siyasiləşdirmə həm bu, həm də bütün peşəkar BMT qurumlarında sonlanmalıdır." O, ABŞ-a "mənəvi dəstək və liderlik" üçün təşəkkür edib və BMT-ni "fundamental islahatlar" aparmağa çağırıb.

Lakin UNESCO öz üzvlərindən heç birinə haqsız davrandığına dair ittihamı rədd edib. UNESCO-nun baş direktoru Audrey Azoulay deyib: "UNESCO-nun məqsədi dünyanın bütün millətlərini qəbul etməkdir və Amerika Birləşmiş Ştatları həmişə xoş qarşılanır və qarşılanacaq."

O əlavə edib ki, ABŞ hökumətinin çıxmaq qərarı gözlənilməz deyil, lakin Trampın qərarı UNESCO-nun ölkədəki digər təşkilatlarla əlaqəsini dayandırmayacaq. Azoulay deyib: "Biz özəl sektorda, akademik dairələrdə və qeyri-kommersiya təşkilatlarında bütün amerikalı tərəfdaşlarımızla əl-ələ işləməyə davam edəcəyik və ABŞ administrasiyası və Konqresi ilə siyasi dialoqumuzu davam etdirəcəyik." O, təşkilatın büdcəsinin yalnız təxminən 8 faizinin bu dövlətdən asılı olduğunu təxmin edib. İşçi ixtisarları gözlənilmir.

ABŞ-İsrail Münasibətləri və Qəzza Müharibəsi

ABŞ on illərdir ki, İsrailin əsas diplomatik müdafiəçisi kimi çıxış edir və Yaxın Şərqdəki müttəfiqinə qarşı tənqidi hesab etdiyi beynəlxalq qurumlara təzyiq göstərir.

Lakin 2023-cü ilin oktyabrında İsrailin Qəzzada müharibəsi başlayandan bəri bu ölkə öz dəstəyinə görə artan nəzarətlə üzləşib. Bu müharibə 59 mindən çox fələstinlinin həyatına son qoyub və BMT ekspertləri İsrailin taktikalarını "soyqırımla uyğun" adlandırıb.

İsrailin Qəzzaya vacib təchizatların davamlı blokadası BMT rəhbərləri arasında aclıq qorxusu yaradıb. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının baş direktoru Tedros Adhanom Ghebreyesus may ayında deyib: "Qəzzada insanların artıq acından öldüyünü, xəstələndiyini və öldüyünü bilmək üçün aclıq elanı gözləməyə ehtiyac yoxdur, halbuki ərzaq və dərmanlar sərhəddən dəqiqələr məsafədədir."

Çərşənbə axşamı 24 saat ərzində Fələstin səhiyyə rəsmiləri arasında bir körpə də olmaqla 15 nəfərin aclıqdan öldüyünü təxmin ediblər.

Lakin ABŞ davam edən humanitar narahatlıqlara baxmayaraq, İsrailin Qəzzadakı hərbi kampaniyasına dəstəyində dəyişməz qalıb. Keçən ay Tramp administrasiyası İsrail və ABŞ qüvvələri tərəfindən mümkün pozuntuları araşdıran Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi hakimlərinə qarşı sanksiyalar tətbiq etdiyini elan edib. ABŞ həmçinin iyul ayında BMT-nin işğal olunmuş Fələstin əraziləri üzrə xüsusi məruzəçisi Françeska Albanesiyə sanksiya tətbiq edib.

24 saat