Məlumatlara görə, Vans Donald Tramp və Vladimir Putin arasında potensial bir görüş öncəsi təmaslar qurub.
Diplomatik Təmaslar və Görüş Hazırlıqları
Bildirilir ki, ABŞ-ın Alyaska ştatında Donald Tramp və Vladimir Putinin avqustun 15-də
Ukrayna mövzusunda baş tutacaq görüşü ərəfəsində Vans İngiltərədə olub. Bir rəsminin sözlərinə görə, o, bu görüşdə müzakirə ediləcək məsələlərdə "ortaq zəmin müəyyən etmək məqsədilə" Ukraynalı və Avropalı yüksək səviyyəli rəsmilərlə əlaqələr qurub. Səlahiyyətli şəxslər qeyd ediblər ki, Putinin Donald Trampın Yaxın Şərq üzrə xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkoffla avqustun 6-da Ukrayna ilə bağlı keçirdiyi görüşdən sonra Donald Tramp Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski və bəzi Avropalı liderlərlə telefon
danışıqları aparıb.
Rusiya Tərəfinin Tələbləri
Vitkoffun, Donald Trampın söhbət etdiyi şəxslərə Putinin, Ukraynanın Luqansk və Donetsk bölgələrini, eləcə də Krımı təslim etməyi qəbul edəcəyi təqdirdə müharibəni bitirməyə razı olduğunu iddia etdiyi bildirilib. Bu məlumat, siyasi
danışıqların əsas məzmununu təşkil edib. Bu şərtlər, münaqişənin həlli üçün Rusiya tərəfindən irəli sürülən başlıca təklif kimi qiymətləndirilib.
Ukraynanın Konstitusional Həssaslığı
Ukraynalı bir rəsmi, Volodimir Zelenskinin Putinin tələblərini qəbul etməsi halında belə, ölkə Konstitusiyasına görə öz ərazilərindən imtina edə bilməyəcəyini vurğulayıb. Bu səbəbdən, belə bir qərarın qəbulu üçün ümumxalq referendumu keçirməyin zəruri olacağı qeyd edilib. Bu addım, hər hansı bir ərazi güzəştinin hüquqi legitimliyini təmin etmək üçün mühüm sayılır.
diplomatik
24 saat
Oxucu Şərhləri
Bu müddətdə baş verən iqtisadi və sosial tendensiyalar nəzərə alındıqda, xüsusilə qlobal iqtisadiyyatda yaranan qeyri-müəyyənlik və enerji təhlükəsizliyi məsələləri, belə görüşlərin daha da vacibləşdiyini göstərir. Bu cür danışıqlar, həm də güclərin enerji resurslarına və ya bazar payına nəzarət etmək cəhdlərinin bir hissəsi ola bilər. Alyaskada potensial görüşün planlaşdırılması, həmçinin coğrafi baxımdan da əhəmiyyətlidir, çünki bu, iki ölkənin hər ikisi üçün strateji bir məkan ola bilər.
Beləliklə, bu cür diplomatik səylər, yalnız müəyyən bir mövzunu həll etmək məqsədi daşımır, eyni zamanda qlobal iqtisadi və siyasi güc balansının yenidən formalaşması ilə bağlı daha geniş bir tendensiyanın ifadəsi ola bilər. Gələcəkdə, bu cür görüşlərin nəticələrinin uzunmüddətli geosiyasi və iqtisadi tendensiyaları necə dəyişdirəcəyi maraqlı bir sual olaraq qalır.
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: Trampın bu görüş üçün göstərdiyi səylər, onun öz daxili siyasətindəki mövqeyini gücləndirmək, yaxud gələcək prezidentlik şanslarını artırmaq üçün bir manevr ola bilərmi? Yəni, Ukrayna məsələsi bu strategiyada əsas məqam deyil, daha çox Trampın öz karyerası üçün bir vasitə kimi istifadə olunur? Digər tərəfdən, bu görüşün ABŞ-ın Ukrayna siyasətində hansısa bir dəyişiklik yaratması ehtimalı nə qədərdir, yoxsa bu, sadəcə simvolik bir addım olaraq qalacaq?
Məsələn, soyuq müharibə dövründə ABŞ və SSRİ-nin müxtəlif regionlardakı münaqişələri öz gündəmlərinə uyğunlaşdırmaq üçün etdikləri diplomatik gedişlər xatırlanır. Bu, bəzən o regionlardakı kiçik dövlətlərin maraqlarının arxa plana keçməsinə və ya böyük güclərin maraqlarına xidmət etməsinə səbəb olurdu. Alyaskada keçiriləcək görüş ərəfəsində "ortaq zəmin müəyyən etmək" məqsədi də, Ukrayna məsələsinin əsasən böyük güclərin strategiyalarına uyğunlaşdırılma cəhdi kimi görünür.
Keçmişdəki hadisələrdən çıxarılan ən böyük dərslərdən biri, tərəflərin danışıqlarda güclü mövqedən çıxış etmək üçün strategiyalar hazırlamasıdır. Bu strategiyalar, hətta üçüncü bir dövlətin (bu halda Ukraynanın) maraqlarını bir müddət kənara qoymağı da ehtiva edə bilər. Hazırkı vəziyyətdə fərq, Ukraynanın öz suverenliyini daha sərt müdafiə etməsi və beynəlxalq arenada öz maraqlarını daha fəal şəkildə təqdim etməsi ola bilər. Bu, keçmişdəki oxşar ssenarilərdən fərqli olaraq, Ukraynanın danışıqların mərkəzində daha aktiv rol oynaya biləcəyi ehtimalını yaradır. Bu cür yanaşmanın Ukrayna üçün nə dərəcədə uğurlu olacağı isə zamanla bəlli olacaq.
Belə diplomatik səylərin, regional sabitlikdən daha çox, qlobal güc mübarizəsi kontekstində, məsələn, beynəlxalq ticarət yollarına nəzarət və ya yeni iqtisadi təsir dairələri yaratmaq cəhdləri ilə necə əlaqələndirildiyini düşünmək maraqlıdır.
Gələcəkdə belə görüşlərin davamlı sülhə aparan bir mexanizm olaraq qalması üçün, hansı əsaslı dəyişikliklərə ehtiyac duyulacaq?
Bununla belə, gəlin məsələnin digər bir tərəfini də nəzərə alaq. Belə bir görüşün, xüsusilə Ukrayna müharibəsinin davam etdiyi bir dövrdə, Trampın daxili siyasi reytinqlərini artırmaq üçün bir vasitə olaraq istifadə edilə biləcəyi də istisna deyil. Digər tərəfdən, Putinin də öz strategiyası çərçivəsində belə bir görüşdən fayda götürmək istəyi ola bilər. Bu məqamda, hər iki tərəfin motivasiyalarının nə qədər şübhəli ola biləcəyi və görüşün əsl nəticələrinin nədən ibarət olacağı sualı yaranır. Bu diplomatik səylər nəticəsində Ukrayna ilə bağlı birtərəfli xeyirxahlıqdan başqa, əslində hər iki liderin öz maraqlarına xidmət edən qərarların qəbul edilməsi mümkündürmü?
Görüşlərin "ortaq zəmin" axtarışında nə dərəcədə səmərəli olduğu və bu "zəmin"in qlobal sabitlik və ya qeyri-sabitlik üçün uzunmüddətli nəticələri nələri təşkil edəcək?
Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: bu cür "ortaq zəmin müəyyən etmək" səyləri, əslində, müəyyən bir "təsir dairəsi" strategiyasının tərkib hissəsi ola bilər. Yəni, Ukrayna məsələsinə dair danışıqlarda ABŞ-ın öz mövqeyini gücləndirmək və ya digər tərəfi öz xeyrinə çevirmək üçün bir vasitə kimi istifadə edilməsi ehtimalı da mövcuddur. Bu, Ukraynanın suverenliyini bir növ "şahmat taxtası" üzərində bir fiqur kimi görməyə gətirib çıxara bilərmi? Həmçinin, "ortaq zəmin" dedikdə, konkret olaraq hansı məsələlərdə razılıq əldə olunması nəzərdə tutulur? Bu məqamlar, həqiqətən də, görüşün mahiyyətini və sonrakı nəticələrini anlamaq üçün əsaslıdır.
Şərh Yaz