Trampdən ABŞ-da yanacaq sərfiyyatı standartlarına dəyişiklik

ABŞ prezidenti Donald Trampın yanacaq standartlarını sərt şəkildə azaltması, ölkənin iqlimlə bağlı öhdəliklərindən geri çəkilməsi kimi qiymətləndirilir. Bu qərar, Çin və Hindistan kimi sürətlə inkişaf edən yaşıl iqtisadiyyatlara qarşı ABŞ-ın mövqeyini daha da fərqləndirir. Ekspertlər bu addımın qlobal dekarbonizasiya yükünün əhəmiyyətli bir hissəsini digər ölkələrin üzərinə atdığını vurğulayırlar.

Yanacaq Səmərəliliyi Standartlarının Azaldılması

Ağ Evdə "Ford" və "Stellantis" şirkətlərinin rəhbərləri ilə görüşən Donald Tramp, Obama və Bayden administrasiyalarının dövründəki ABŞ-ın iqlimlə bağlı öhdəliklərini "yaşıl yeni fırıldaq" adlandıraraq, Korporativ Orta Yanacaq Səmərəliliyi (CAFE) hədəflərini 2031-ci ilə qədər 50.4 mil/qallondan (mpg) cəmi 34.5 mpg-ə endirib. Bu, 2022-ci ildəki səviyyələrə qayıdış deməkdir.

Bu geri dönüş, əvvəlki "Daha Təhlükəsiz Sərfəli Yanacaq Səmərəli (SAFE) Nəqliyyat Vasitələri Qaydası"na əsaslanır. Həmin qayda artıq Obama dövründəki illik təxminən 5% səmərəlilik artımını 1.5% kimi daha yumşaq bir tələblə əvəz etmişdi.

Neft Asılılığının Artması

Analitiklər xəbərdarlıq edirlər ki, bu tənzimləmə geri çəkilməsi ABŞ-ı növbəti onillik ərzində daha böyük neft asılılığına məhkum edir. Bu, Amerika sürücülərinin milyardlarla əlavə barrel neft istehlak etməsinə və yüz milyonlarla ton qarşısı alına bilən karbon qazı emissiyasına səbəb olacaq. Bu, Asiyada davam edən sürətli təmiz enerji keçidlərinə ziddir. Belə ki, inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlar elektrikli nəqliyyat vasitələrinin istehsalı, istifadəsi və bərpa olunan enerji tətbiqində ABŞ-ı geridə qoyur.

Tramp bu geri dönüşü işçilər və istehlakçılar üçün bir qələbə kimi təqdim edərək, əvvəlki standartları "ağır yük" və bahalı adlandırıb. Qlobal EV yarışında geri qalan avtomobil istehsalçıları tərəfindən dəstəklənən administrasiya, sərt qaydaların şirkətləri bahalı texnologiyaları inteqrasiya etməyə məcbur etdiyini və yeni avtomobillərin qiymətlərini artırdığını iddia edir. Ağ Ev bildirib ki, uyğunluğu asanlaşdırmaqla avtomobil istehsalçıları daha ucuz, yeni və təhlükəsiz yanacaqla işləyən nəqliyyat vasitələrini təklif edə biləcəklər.

Çin və Hindistanın Narahatlığı

Çin və Hindistan üçün ABŞ-ın bu qərarı həm geosiyasi geriləmə, həm də məyusluq mənbəyidir. Birlikdə dünya əhalisinin təxminən üçdə birinə ev sahibliyi edən bu iki ölkə, Paris Sazişi çərçivəsində gözləntiləri aşaraq bərpa olunan enerjinin genişləndirilməsi və elektrikli nəqliyyatda böyük irəliləyişlərə nail olublar.

Çin hələ də dünyanın mübahisəsiz EV lideridir. Ölkə 2024-cü ildə 11 milyondan çox elektrikli nəqliyyat vasitəsi satıb – bu, 40% artım deməkdir. 2025-ci il üçün proqnozlar göstərir ki, EV satışları ilk dəfə daxili yanma mühərriklərini üstələyəcək. Ölkə təkcə 2024-cü ildə 510 giqavat bərpa olunan enerji gücü əlavə edib, külək və günəş enerjisi istehsalı 2025-ci ilin ortalarına olan məlumata görə 2,073 teravat-saata yüksəlib. Çin 2024-cü ildə təmiz enerjiyə 625 milyard dollar sərmayə qoyub – bu, qlobal məbləğin 31%-ni təşkil edir və 2030-cu il üçün bərpa olunan enerji hədəflərinə altı il əvvəl nail olub.

Hindistan isə bərpa olunan enerjini Çindən daha sürətli sürətlə genişləndirir. İllik təmiz enerji artımı 16% olan Yeni Dehli, 2030-cu ilə qədər bərpa olunan enerji gücünü təxminən 360–380 GW-a çatdıracaq. Ötən il 17 GW günəş enerjisi gücü əlavə edən ölkə, 500 GW qeyri-üzvi yanacaq hədəfinə doğru irəliləyir. EV satışları 2024-cü ildə iki milyon ədədi keçib. Bu, əsasən iki təkərli nəqliyyat vasitələri hesabına baş verib. Bu da Yeni Dehli kimi şəhərlərdə çirklənmənin azaldılmasına kömək edir.

Qlobal Reaksiya və Nəticələr

Qlobal miqyasda ABŞ-ın bu geri dönüşü iqlimə güzəşt kimi qiymətləndirilir – qısamüddətli daxili xərclərə qənaət uzunmüddətli planet sabitliyindən üstün tutulur. Hətta ABŞ daxilində də bir sıra ştatlar bu addımı tənqid edib. Vaşinqton ştatının senatoru Maria Kantuell bunu "uzaqgörən olmayan" addım adlandıraraq, çirklənmənin pisləşəcəyi, ictimai səhiyyənin zəifləyəcəyi və təmiz texnologiya sənayesində iş artımının dayanacağı barədə xəbərdarlıq edib.

Analitiklər bildirirlər ki, bu geri dönüş aydın geosiyasi siqnal göndərir: daxili iqlim tədbirlərinə müqavimət göstərməklə Vaşinqton, qlobal emissiyaların azaldılması məsuliyyətinin qeyri-mütənasib hissəsini artıq iqlimlə əlaqəli fəlakətlərin ağırlığını daşıyan inkişaf etməkdə olan ölkələrin üzərinə atır. İqtisadi artımı ciddi çirklənmə problemləri ilə tarazlaşdıran ölkələr üçün ABŞ-ın mövqeyi dünyanın ən böyük tarixi emitenti tərəfindən strateji imtina kimi qiymətləndirilir – bu, kritik bir anda qlobal iqlim boşluğunu genişləndirmək riski daşıyır.

24 saat