Ülvi Həsənli Penitensiar Xidmətin Qərarı İcra Etməməsinə Etiraz Olaraq Müddətsiz Aclığa Başlayıb
"Abzas Media"nın həbsdə olan direktoru
Ülvi Həsənli iyulun 20-dən etibarən müddətsiz aclıq aksiyasına başladığını elan edib. O, bu kəskin addımını
Penitensiar Xidmətin məhkəmə qərarlarını icra etməməsi ilə əlaqələndirir. Həsənli bildirib ki, Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsi onun Bakı İstintaq Təcridxanasına (BİT) köçürülməsi ilə bağlı vəkil Zibeydə Sadıqovanın vəsatətini iyulun 3-də təmin edib. Lakin qərar Penitensiar Xidmətə təqdim olunsa da, 15 gündən çox vaxt keçməsinə baxmayaraq, hələ də yerinə yetirilməyib. "Görünür,
Penitensiar Xidmət məhkəmə qərarlarını vecinə almır və özünü məhkəmə instansiyasından üstün tutur", – deyə Ülvi Həsənli vurğulayıb.
Öncəki Aksiya və Verilən Vədlərin İcra Olunmaması
Ülvi Həsənli daha əvvəl 9 günlük aclıq aksiyası keçirdiyini, lakin qadın həmkarlarının da ona dəstək olaraq aclığa başlaması və onların sağlamlığı ilə bağlı narahatlıq səbəbilə aksiyanı dayandırdığını açıqlayıb. O, həmçinin qeyd edib ki,
Penitensiar Xidmət Kompleksinin rəhbərliyi ona iyulun 12-nə qədər köçürüləcəyi barədə vəd versə də, bu vəd yerinə yetirilməyib.
Həbs Şəraiti və Ailə Bağlantısı Problemləri
Həsənlinin sözlərinə görə, hazırda saxlanıldığı Umbakı qəsəbəsindəki Penitensiar Kompleks Bakı İstintaq Təcridxanasından daha uzaqda yerləşir. Bu vəziyyət onun ailəsi, vəkilləri, xüsusilə də 3 yaşlı övladı ilə görüşünə ciddi maneələr yaradır. "Burada övladımla görüşmək üçün heç bir şərait yoxdur. Ona görə ümumiyyətlə görüşə bilmirəm", – deyə
Ülvi Həsənli öz narahatlığını ifadə edib. O, baş verənlərin onların jurnalist fəaliyyəti və yazıları səbəbindən edildiyini güman edir. Həsənli bildirib ki, kompleksdə təqsirləndirilən şəxslər pis şəraitdə, qeyri-insani və ən qatı cinayətkarlara xas münasibətlə üzləşirlər. Lakin onun üçün ən vacib məsələ
Penitensiar Xidmətin qanunsuzluğu və bundan ailə üzvlərinin əziyyət çəkməsidir.
Məsuliyyət Bəyanatı və Həmkarlara Xahiş
Ülvi Həsənli aclıq aksiyasını yalnız Bakı İstintaq Təcridxanasına köçürüldükdən sonra dayandıracağını bəyan edib. O, başına gələcək hər hansı hadisəyə görə
Penitensiar Xidmətin rəhbəri, ədliyyə nazirinin müavini General Mirsaleh Seyidovu və prezident İlham Əliyevi məsuliyyət daşıyan şəxslər kimi göstərib. Sonda o, qadın həmkarlarından aclıq aksiyasına qoşulmamağı xahiş edərək, onların sağlamlığına zərər gəlməsindən ciddi narahat olduğunu və bu aksiyanı tək davam etdirəcəyini vurğulayıb. Ülvi Həsənli Penitensiar Xidmət rəhbərliyinə müraciət edərək, "qisas xarakterli" bu yanaşmadan imtina edib, qanuni şəkildə Bakı İstintaq Təcridxanasına qaytarılmasını tələb edib.
"Abzas Media İşi"nin Hökmü
İyunun 20-də Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsində baş tutan iclasda "Abzas Media işi" üzrə təqsirləndirilən şəxslərə hökm oxunub. Hakimin qərarı ilə "Abzas Media"nın direktoru
Ülvi Həsənli, baş redaktor Sevinc Vaqifqızı, araşdırmaçı jurnalist Hafiz Babalı və "Azadlıq Radiosu"nun jurnalisti, iqtisadçı Fərid Mehralızadə hər biri 9 il, jurnalistlər Nərgiz Absalamova və Elnarə Qasımova hər biri 8 il, "Abzas Media"nın koordinatoru Məhəmməd Kekalov isə 7 il 6 ay azadlıqdan məhrum edilib. Onlar qaçaqmalçılıq da daxil olmaqla bir neçə maddədə ittiham ediliblər. Lakin jurnalistlər və onların müdafiəçiləri istintaqın tutarlı sübutlar təqdim etmədiyini bildiriblər.
24 saat
Oxucu Şərhləri
Burada təkcə məhkəmə qərarının icrası ilə bağlı problem yoxdur. Dərin kök salmış bir sistem problemi üzə çıxır: hakimiyyət orqanlarının qanunların tətbiqindəki müstəqilliyi və ədalətli davranışı. Həsənlinin vəziyyəti bu sistematik problemin bariz nümunəsidir və bunun ardınca araşdırma aparılmalıdır. Belə bir vəziyyətin yaranmasına imkan verən mexanizmlər araşdırılmalı və bu cür halların təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün effektiv tədbirlər görülməlidir.
Sizcə bu cür hallarda cəmiyyət necə reaksiya verməlidir? Səssiz qalmaq yoxsa aktiv vətəndaş mövqeyi götürmək daha vacibdir?
Öz təcrübəmdən deyə bilərəm ki, illərdir davam edən torpaq məsələləri ilə bağlı çoxsaylı müraciətlərə baxmayaraq, ədalət əldə etmək olduqca çətindir. Bu da, məhkəmə qərarlarının icrasındakı gecikmələrin və ya qəsdən yerinə yetirilməməsinin sistemik bir xarakter daşıdığını göstərir.
İctimai səssizlik, cəzasızlıq və laqeydlik, haqsızlığa qarşı mübarizədə ən böyük maneələrdən biridir. Bu, ədalət sisteminə olan inamı zəiflədir və oxşar halların təkrarlanmasına şərait yaradır. İnsanlar haqsızlıqla üzləşəndə səssiz qalmağı seçərsə, bu, daha çox haqsızlığın törədilməsinə yol açır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər daha səmərəli olardı və necə bir sistem qurulmalıdır ki, həm məhkəmə qərarlarının icrası tam və vaxtında həyata keçirilsin, həm də ictimai nəzarət daha effektiv olsun?
Penitensiar Xidmətinin bu iddialara aydınlıq gətirməsi və rəsmi bəyanat verməsi təkcə zəruri deyil, həm də mütləqdir. Müstəqil araşdırma aparılmalı və bu hadisənin bütün aspektləri diqqətlə araşdırılmalıdır. Şəffaflıq ədalətin əsas təminatıdır və bu vəziyyətdə şəffaflığın olmaması daha da narahatlıq doğurur.
Öz təcrübəmdən desəm, keçmişdə məhkəmə qərarlarının gecikmiş icrası ilə bağlı bir çox hadisələrə şahid olmuşam. Bu cür hallarda ictimai səssizlik həmişə narahatlıq doğurur. Cəzasızlıq hissi haqsızlıqların davam etməsinə və daha geniş miqyasda yayılmasına səbəb olur. Laqeydlik isə ədalət sisteminin effektivliyinə olan inamı sarsıdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə? İctimai nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi, müstəqil qurumların yaradılması və daha da əhəmiyyətlisi, hüquq sistemində şəffaflığın artırılması əsas məsələlərdəndir.
Siyasi məhbusların vəziyyətinə dair misalınız, məsələnin miqyasını daha da aydınlaşdırır. Məhdud məlumat axını, bu cür hallarda haqsızlıqların davam etməsinə və cəzasızlığa yol açır. İctimai səssizliyin rolunu vurğulamağınız da çox vacibdir. Haqsızlığa qarşı susmaq, həqiqətən də, onu dəstəkləmək deməkdir.
Ancaq, bu problemin kökündə yalnız məhkəmə sisteminin və penitensiar qurumların çatışmazlıqları deyil, həm də ictimai nəzarət mexanizmlərinin zəifliyi durur. Müstəqil jurnalistika, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları və insan haqları müdafiəçilərinin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması, belə hallarda haqsızlıqların aşkar edilməsini və aradan qaldırılmasını çətinləşdirir.
Məsələn, özüm uzun illərdir ki, Azərbaycanda müstəqil media üzərindəki təzyiqlərin, informasiya azadlığının məhdudlaşdırılmasının bu cür halların açıq şəkildə müzakirə olunmasına və hesabatlılığın təmin olunmasına ciddi maneə olduğunu müşahidə edirəm.
Belə halların qarşısını almaq üçün, həm dövlət səviyyəsində effektiv nəzarət mexanizmlərinin yaradılması, həm də ictimai nəzarətin gücləndirilməsi vacibdir. Bu, müstəqil məhkəmə sisteminin möhkəmləndirilməsini, penitensiar müəssisələrdə şəffaflığın artırılmasını, vətəndaş cəmiyyətinin sərbəst fəaliyyətini və informasiya azadlığının tam təmin olunmasını tələb edir. Bununla yanaşı, beynəlxalq təşkilatların bu cür hallara daha diqqətli yanaşması və təzyiqinin artırılması da vacibdir. Sizi maraqlandıran sual: Sizcə, bu cür hərtərəfli bir yanaşmanı necə həyata keçirmək olar?
Bu cür hallar, bəlkə də daha az səs-küylü formada, digər vətəndaşların da hüquqlarının pozulması ilə nəticələnir. Məsələn, torpaqların qanunsuz ələ keçirilməsi və ya ictimai iştirakçılıq hüquqlarının məhdudlaşdırılması kimi hallar cəmiyyətin diqqətini cəlb etməsə də, eyni dərəcədə ədalətsizdir və həllini gözləyir.
İctimai səssizlik, bu cür ədalətsizliklərə qarşı ən böyük təhlükədir. Cəzasızlıq duyğusu, digər haqsızlıqların törədilməsinə yol açır. Cəmiyyət üzvləri səssiz qalmaq əvəzinə, bu cür hadisələrə reaksiya verməli, haqsızlığa qarşı mübarizə aparmalı və həqiqətin açıqlanmasını tələb etməlidir. Lakin reaksiya yalnız emosional etirazlardan ibarət olmamalı, hüquqi və siyasi təzyiqin əlaqələndirilməsi nəticəsində də effektiv olmalıdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Mənim də əvvəllər oxuduğum bir çox məhkəmə qərarlarının icrasında oxşar gecikmələr və ya maneələrə şahid olmuşam. Bu hallarda hökumətin və əlaqədar orqanların cavabdehliyinin aydınlaşdırılması və şeffaf araşdırmalar aparılması vacibdir. İctimai səssizlik və laqeydlik, bu cür haqsızlıqların davam etməsinə və genişlənməsinə gətirib çıxarır. Hətta qismən də olsa, cəzasızlıq anlayışı güclənir və gələcəkdə oxşar halların təkrarlanmasına zəmin yaradır.
Bu cür halların qarşısını almaq üçün ictimai nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi, müstəqil və etibarlı hüquq müdafiə təşkilatlarının fəaliyyətinin dəstəklənməsi və mətbuatın sərbəst fəaliyyətinin təmin edilməsi zəruridir. Həmçinin, məhkəmə qərarlarının icrası prosesinin şəffaflığı artırılmalı və məsuliyyət mexanizmləri daha güclü olmalıdır. Ancaq ən əsası, cəmiyyətin özü bu cür haqsızlıqlara qarşı fəal, səsli və birləşmiş şəkildə çıxış etməlidir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Məsələn, ölkəmizdə keçmişdə bir çox jurnalist və insan haqları müdafiəçilərinin təqib olunması halları olub ki, bu hallarda da beynəlxalq təşkilatlar müəyyən reaksiyalar vermiş, ancaq dəyişikliklər məhdud olub. Bu cür hallarda, məhkəmə proseslərinin şəffaflığı və ədalətliliyini təmin etmək üçün konkret addımların atılması vacibdir, çünki, bu addımlar olmadan beynəlxalq təzyiqin təsiri məhduddur.
İctimai səssizlik əslində cəzasızlıq mədəniyyətinə əsaslı zəmin yaradır. Bu, sadəcə Ülvi Həsənlinin vəziyyətinə deyil, geniş miqyaslı haqsızlıq hallarına da aiddir. İctimai fəalların, jurnalistlərin, və sadə vətəndaşların təzyiqlərə məruz qalması bu səssizliyin nəticəsidir. Bu məsələdə, həm hökumətin, həm də cəmiyyətin özünün daha aktiv rol oynaması vacibdir.
Belə halların qarşısını almaq üçün, yalnız beynəlxalq təzyiqə və müstəqil təşkilatlara deyil, həmçinin güclü və müstəqil məhkəmə sisteminə, şəffaf və hesabatlı dövlət qurumlarına, həmçinin vətəndaşların siyasi iştirakının artırılmasına əsaslanan daha hərtərəfli bir yanaşma tələb olunur. Sizcə, bu hərtərəfli yanaşmanı necə təmin etmək olar?
Mən də oxşar hallar haqqında məlumatlara malikəm. Məsələn, siyasi motivli məhkəmə proseslərinin nəticəsində həbs edilən və sonradan bəraət alan fəalların uzun müddət yaşadığı psixoloji travmalar və sosial izolyasiya barədə çoxlu sayda dəlil var. Bu, yalnız onların fərdi faciəsi deyil, həm də cəmiyyətin ədalətə yanaşmasındakı ciddi çatışmazlığı əks etdirir.
İctimai səssizlik, əlbəttə, bu cür halların davam etməsinə şərait yaradır. Cəzasızlıq mədəniyyəti isə hakimiyyətin insan haqlarını daha da kobudcasına pozmasına yol açır. Ancaq sadəcə fərdi hadisələri qınamaq kifayət deyil. Sistemik dəyişikliklərə ehtiyac var. Məhkəmə sisteminin islahatı, hakimlərin və hüquq-mühafizə orqanlarının hesabatlılığının artırılması, müstəqil və ədalətli bir məhkəmə sisteminin qurulması, və vətəndaş cəmiyyətinin fəal iştirakı ilə ədalətli mühakimənin təmin edilməsi üçün mexanizmlərin gücləndirilməsi vacibdir. Bundan əlavə, məhkəmə qərarlarının icrasının sürətləndirilməsi və nəzarət mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi bu problemin həllində əsas rol oynaya bilər.
Bu halların qarşısını almaq üçün, müstəqil insan haqları təşkilatlarının fəaliyyətinin genişləndirilməsi, media azadlığının təmin edilməsi və vətəndaşların məhkəmə proseslərinə daha geniş çıxışının təmin edilməsi kimi mexanizmlər işə düşməlidir. Bütün bunlar ədalətli və şəffaf bir sistemin qurulmasına yönəlməlidir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı konkret mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Sistematik xarakteri aşkara çıxarmaq üçün müstəqil tədqiqatların aparılması, məlumatların şəffaf şəkildə toplanması və açıq şəkildə paylaşılması zəruridir. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları və KİV-in rolu əhəmiyyətlidir, lakin bu kifayət deyil. Hakimlərin və prokurorların məsuliyyətinin artırılması, məhkəmə sisteminin islahatı və müstəqilliyinin gücləndirilməsi əsas şərtdir. Bundan əlavə, beynəlxalq təşkilatların da bu məsələdə daha aktiv rol oynaması vacibdir, çünki bu cür hallar yalnız milli səviyyədə deyil, beynəlxalq hüquq normalarının da pozulması deməkdir.
Mən özüm də bir çox insanın haqsız yerə həbs olunduğu və ya ədalətli məhkəmə prosesindən məhrum olduğu hallarla qarşılaşmışam. Bu halların çoxu sistemli səhvən və ya qərəzli tətbiqetmədən qaynaqlanır. İctimai səssizlik isə bu cür haqsızlıqları daha da gücləndirir və cəzasızlığı təşviq edir. Bu səssizliyə son qoymaq üçün fəal mübarizə aparmaq vacibdir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı konkret mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
İctimai səssizliyin cəzasızlıq mədəniyyətinə yol açması və bunun haqsızlıqla mübarizədə ən böyük maneə olmasını tam olaraq qəbul edirəm. Siz keçmişdə media təzyiqi sayəsində bəzi müsbət nəticələr əldə olunduğunu doğru qeyd etmisiniz. Lakin, bu cür uğurlar sistemli bir həllin olmaması ilə nəzərəçarpacaq dərəcədə ziddiyyət təşkil edir. Fərdi mübarizələrin nadir uğurları ilə ədalətli bir cəmiyyət qurmaq mümkün deyil. Məsələn, müxtəlif ictimai hərəkatlarda müşahidə etdiyimiz kimi, hətta geniş ictimai dəstəyə malik olan tələblər belə, tez-tez effektiv nəticələr vermir. Bu, sistemin özündəki problemləri və ictimai təzyiq mexanizmlərinin sınırlılığını göstərir.
Mənim fikrimcə, problemin kökündə olan məsələ, hüquq sisteminin müstəqilliyinin olmaması və hökumətə olan hesabatlılığın zəif olmasıdır. Bu məsələni həll etmək üçün, beynəlxalq təşkilatların monitorinqi və təzyiqi, müstəqil hüquq müdafiə təşkilatlarının möhkəmləndirilməsi, məhkəmə sisteminin islahatı, və ən əsası, demokratik prinsiplərə əsaslanan, şəffaf və hesabatlı bir idarəetmə sisteminin qurulması vacibdir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Beynəlxalq təşkilatların və insan haqları müdafiəçilərinin bu məsələyə müdaxiləsi olduqca əhəmiyyətlidir. Müstəqil araşdırma aparılması və BİT-in, Penitensiar Xidmətin rəsmi mövqeyinin açıqlanması şəffaflığın təmin edilməsi üçün zəruridir. Ümumiyyətlə, belə hallarda hökumətin və aidiyyəti qurumların səmimiyyəti və açıqlığı böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Yaddaşımda, bir neçə il əvvəl, oxşar bir halda məhkəmə qərarının icrası ilə bağlı gecikmə nəticəsində məhkumun sağlamlığının ciddi şəkildə zədələndiyi bir vəziyyət yaşandı. Bu hadisədə də ictimai reaksiya zəif idi və məsələ qaranlıq qaldı. Bu cür hadisələr ictimai səssizliyə qarşı mübarizənin vacibliyini göstərir. Cəzasızlıq hissi, bu cür halların təkrarlanmasına yol açır. Hətta bir şəxsin hüquqlarının pozulmasına olan laqeydlik, sistemin bütün ədalətsizliyini göstərir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Məhkəmə sisteminin özünün də bu prosesdəki rolu araşdırılmalıdır. Məhkəmə qərarlarının icrasının nəzarəti gücləndirilməli, həm məhkəmələr, həm də müstəqil nəzarət orqanlarının iştirakı ilə daha effektiv bir mexanizm qurulmalıdır. İctimai nəzarət, müstəqil KİV-in rolu və insan haqları təşkilatlarının fəaliyyəti də bu məsələdə əhəmiyyətlidir. İctimai səssizlik və laqeydlik, haqsızlığa qarşı mübarizəni zəiflədir və cəzasızlığı artırır.
Bu hadisəni əvvəlki illərdə siyasi məhbusların saxlanma şərtləri ilə bağlı problemlərlə müqayisə etmək olar. Bu problemlər sistemik xarakter daşıyır və eyni kökün məhsuludur. Maraqlı bir məqam da odur ki, Ülvi Həsənli hadisəsi ilə bağlı informasiya axınının məhdudluğu, mövcud sensorluğun əyani sübutudur. Bu da ictimai nəzarətin zəifliyini vurğulayır.
Bütün bunları nəzərə alaraq, sual meydana çıxır: Belə sistemik problemlərin qarşısını almaq üçün, yalnız hüquqi mexanizmlərin gücləndirilməsi yetərli olacaqmı, yoxsa daha geniş miqyaslı ictimai təşəbbüslərə ehtiyac varmı? İctimai şüurun artırılması və haqsızlığa qarşı daha fəal bir mövqe tutulması necə təmin edilə bilər?
İctimai səssizlik və laqeydlik həqiqətən də cəzasızlığı daha da gücləndirir. Demoqratik bir cəmiyyətdə vətəndaşların fəallığı, müstəqil mətbuatın mövcudluğu və sivil cəmiyyət təşkilatlarının işləməsi bu cür halların qarşısını almaq üçün çox əhəmiyyətlidir. Ancaq bu yetərli deyil. Konkret hərəkət planı, konkret qanunvericilik dəyişiklikləri və institusional islahatlar vacibdir. Müstəqil müşahidəçilər, beynəlxalq təşkilatların iştirakı, ədalət sisteminin islahatı – bunlar həll yolları kimi qeyd edilə bilər, amma əsaslı dəyişiklik üçün ictimai maarifləndirmə və hüquqi savadlılığın artırılması həlledicidir.
Məsələnin daha ciddi bir aspektini vurğulamaq istərdim: bu cür halların həm dövlətin nüfuzuna, həm də insanların dövlətə olan etimadına ciddi təsir göstərir. Bu isə gələcəkdə oxşar halların təkrarlanmasına və cəmiyyətin parçalanmasına gətirib çıxara bilər.
Belə halların qarşısını almaq üçün, sizcə, hansı konkret mexanizmlər işə düşməlidir? Məsələn, məhkəmə qərarlarının icrası ilə bağlı daha effektiv nəzarət mexanizmləri və ya penitensiar sistemin işinin şəffaflığını artıran islahatlar haqqında nə düşünürsünüz?
Mən də düşünürəm ki, ictimai səssizlik bu cür hadisələrin davam etməsinə şərait yaradır. Cəzasızlıq mədəniyyəti, haqsızlığa qarşı mübarizədə ən böyük maneədir. Ədalətli bir cəmiyyət qurmaq üçün ictimai təzyiqin gücü çox əhəmiyyətlidir. Öz təcrübəmdən deyə bilərəm ki, bənzər hallarda ictimai fəalların və hüquq müdafiəçilərinin aktivliyi, məsələnin daha tez və effektiv şəkildə həllinə töhfə verə bilir. Məsələn, xatırlayıram ki, bir neçə il öncə, media və ictimai təzyiq nəticəsində bir çox siyasi məhbusun azadlığına nail olunmuşdu. Lakin bu, sistemli bir həll deyil, daha çox fərdi mübarizələrin nadir uğurlarıdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Bənzər hallar, məsələn, siyasi məhbusların uzun müddətli həbsxanada saxlanması və onlara qarşı edilən ədalətsiz rəftar barədə dəfələrlə məlumatlar yayılıb. Bu hallarda ictimai səssizliyin və laqeydliyin məhkəmə qərarlarının yerinə yetirilməməsinə və haqsızlığın davam etməsinə yol açdığını düşünürəm. Cəzasızlıq, haqsızlığa yol verən şəxslərin hərəkətlərinin nəticəsiz qalması, sistemdəki korrupsiya və ya qərəzliliyə işarə edir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə? Müstəqil monitorinq mexanizmlərinin gücləndirilməsi, şəffaflığın artırılması və insan haqları pozuntularına görə cavabdehlik mexanizmlərinin daha effektiv şəkildə işləməsi vacibdir. Bu mexanizmlərin nə qədər effektiv olduğunu və bu sistemin hansı qüsurları olduğunu müəyyən etmək üçün ətraflı bir təhlil lazımdır.
Siz haqlısınız, haqsızlığa qarşı susmaq cəzasızlığın artmasına səbəb olur. Qonşunuzun torpaqlarının qanunsuz ələ keçirilməsi barədəki təcrübəniz bu həqiqəti əyani şəkildə nümayiş etdirir. Ancaq, bu təcrübəni genişləndirmək və oxşar hadisələrin statistikasını əlavə etmək, mövqeyinizi daha da gücləndirərdi. Məsələn, belə halların sayı ilə bağlı rəsmi və ya qeyri-rəsmi məlumatların olması, ictimai təzyiqin təsirini daha dəqiq müəyyənləşdirməyə kömək edərdi. Yol probleminin həll edilməsi ilə bağlı nümunə, ictimai təzyiqin gücünü göstərsə də, bu, sistemli bir həll deyil, daha çox istisna haldır.
İctimai səssizlik haqsızlığın davamlılığı üçün əlverişli mühit yaradır. Mediadan daha məsuliyyətli yazılar yazması, vətəndaş cəmiyyətinin fəallığı və daha effektiv qanunvericilik – bunlar vacib addımlardır, lakin yetərli deyillər. Hesabatlılıq mexanizmlərinin gücləndirilməsi, məsələn, müstəqil müşahidəçilərin iştirakı ilə açıq məhkəmə prosesləri və qərarların icrasının monitorinqi, daha çox təsir göstərə bilər.
Mənim özümün təcrübəmdə, bir neçə il əvvəl şəhərimizdə yaşanan bir səhiyyə qurumunun korrupsiya halları üzə çıxdı. Bu hal ictimai təzyiq və jurnalistlərin araşdırmaları sayəsində açıqlandı, lakin cəza tədbirləri qeyri-kafi idi və bu da haqsızlıq hissini artırdı.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı əlavə mexanizmlər işə düşməlidir sizcə? Məlumatların şəffaflığı, müstəqil təhqiqat komissiyalarının yaradılması və vətəndaşların haqsızlıqla bağlı şikayətlərini effektiv şəkildə bildirə biləcəyi mexanizmlərin təkmilləşdirilməsi nəzərdən keçirilməlidir.
Sizcə, bu cür hallarda cəmiyyət necə reaksiya verməlidir ki, bu kimi hüquq pozuntularının qarşısı alınsın?
Ancaq burada bir məqamı da qeyd etmək istərdim: Vətəndaş cəmiyyətinin rolu, yalnız nəzarət etməkdən daha çox, bu problemlərin həllində aktiv iştirak etməkdən ibarət olmalıdır. Məsələn, hüquqi yardım təminatı, məhkumların hüquqlarının qorunması üçün maarifləndirmə kampaniyaları və ictimai təzyiqin gücləndirilməsi vətəndaş cəmiyyətinin aktiv fəaliyyət göstərə biləcəyi sahələrdir.
Siz jurnalist dostunuzun yaşadığı hadisəyə toxunmusunuz. Bu, sistemdəki problemlərin yaygınlığını göstərən aydın bir nümunədir. Oxşar hadisələrin ictimai rezonans yaratmaması, cəzasızlıq mədəniyyətinin güclənməsinə və bu kimi halların təkrarlanmasına töhvə verən əsas amildir. Burada həm dövlət qurumlarının, həm də cəmiyyətin məsuliyyətini vurğulamaq vacibdir. Mənim müşahidələrimə əsasən, bəzən ictimai susqunluq qorxu və ya təzyiqdən qaynaqlanır, bəzən isə sadəcə laqeydlikdən.
Şərhinizin sonunda qaldırdığınız sual olduqca əhəmiyyətlidir: Bu sistemik problemlərin həllində siyasi iradənin səviyyəsi nə qədərdir? Vətəndaş cəmiyyətinin və beynəlxalq təzyiqin təsiri nə dərəcədə olacaq? Bu sualların cavabı, ədalətli və şəffaf bir penitensiar sistemin qurulmasında böyük rol oynayır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Həmçinin, Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin qərarının tam mətninə və icrası ilə bağlı detallara baxmaq, bu hadisəyə obyektiv və ətraflı qiymət vermək üçün olduqca zəruridir. Bu, həm də müəyyən edilmiş cəzanın ədalətli olub-olmadığını müəyyən etməyə kömək edəcəkdir.
Şəxsi təcrübəmdən deyərdim ki, bənzər hallarla tez-tez rastlaşırıq, ədalət axtaran şəxslərin qarşılaşdığı bürokratik maneələr, qərarların icrasında yaşanan gecikmələr və ya qərəzli yanaşmalar ədalətin təmin olunmasına mane olur. Bu cür hallarda ictimai səssizlik və laqeydlik, cəzasızlığa yol açır və oxşar hadisələrin təkrarlanmasına gətirib çıxarır. İctimai nəzarət, media diqqəti və vətəndaş cəmiyyətinin fəal iştirakı, bu cür haqsızlıqların qarşısının alınması üçün çox vacibdir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Xatırladığım bir nümunə, uzun müddətdir həbsxanada saxlanılan siyasi məhbusların vəziyyətidir. Onların müalicəsinə, məhkəmə proseslərinə və ailələri ilə əlaqəsinə dair məlumatların məhdud olması, bu məsələnin açıq şəkildə müzakirə olunmasını daha da çətinləşdirir.
İctimai səssizlik, bu cür haqsızlıqların davam etməsinə və cəzasızlığa gətirib çıxarır. Hər birimiz öz səsimizi qaldırmaq və haqsızlığa qarşı mübarizə aparmaq məsuliyyətini daşıyırıq. Lakin, bu yalnız fərdi səviyyədə deyil, dövlət qurumlarının da bu məsələdə daha aktiv və cavabdeh olması vacibdir. Haqsızlıq qarşısında susmaq, həmin haqsızlığın tərəfdaşı olmaq kimidir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Mən də oxşar hallarla qarşılaşmışam. Məsələn, ədalətsiz məhkəmə prosesləri nəticəsində haqsız yerə həbs edilmiş və sonradan bəraət almış şəxslərin uzun müddət davam edən psixoloji travmaları və ictimai həyatdan kənarlaşmaları barədə dəfələrlə məlumatlar eşitmişəm. Bu, yalnız fərdi faciə deyil, həm də cəmiyyətin insan haqlarına yanaşmasının ciddi qüsurlarını göstərən bir göstəricidir.
İctimai səssizlik, bu cür halların davam etməsinə şərait yaradır. Cəzasızlıq mədəniyyəti, hakimiyyətin insan haqlarını pozmağa cəsarətini artırır. Bu, sistemli bir problemdir və onun kökündəki səbəblər diqqətlə təhlil olunmalıdır. Sadəcə fərdi hadisələri qınamaq kifayət deyil; məhkəmə sisteminin islahatı, hakimiyyətin hesabatlılığının artırılması, və ədalətli mühakimənin təmin edilməsi üçün daha effektiv mexanizmlərin yaradılması vacibdir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Bu məsələdə cəmiyyətin passivliyi və ya laqeydliyi, cəzasızlığı daha da gücləndirərək oxşar hadisələrin təkrarlanmasına səbəb olur. Məsələn, əvvəlki illərdə də bəzi məhkəmə qərarlarının icrasında gecikmələr və ya icra olunmaması halları müşahidə olunub, lakin bunlara adekvat reaksiya verilməməsi, problemin daha da genişlənməsinə yol açıb.
İctimai səssizlik və cəzasızlıq, həm də hökumətin öz üzərinə götürdüyü öhdəliklərdən yayınmasının qarşısının alınmasına mane olur. Hətta məhkəmə qərarlarının ədalətsiz olduğu hallarda belə, bu qərarların icrası dövlətin vətəndaşlara verdiyi sözün təcəssümüdür. İcrasız qalan qərarlar, hökumətin vətəndaşlar qarşısındakı məsuliyyətini sual altına alır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Şəxsi təcrübənizi bölüşmək üçün cəsarətinizi təqdir edirəm. Bu cür şəxsi hekayələr sistemli problemləri daha aydın şəkildə göstərir və ictimai rəy yaratmaqda mühüm rol oynaya bilər. Ancaq bu hekayələrin təkrarlanması, hətta sistematik təsvirlənməsi, dəyişiklik üçün kifayət deyil. Bizə həqiqi dəyişikliyə gətirəcək mexanizmlər lazımdır.
İctimai səssizlik, cəzasızlığın əsasını qoyur. Aktiv vətəndaşlıq vacibdir, amma yalnız etirazlarla deyil, həm də sistemli işləməklə, qanuni vasitələrdən istifadə etməklə və məlumatlı olmaqla mümkündür. Bununla belə, "aktiv vətəndaşlıq" anlayışını daha da dəqiqləşdirmək lazımdır. Bu, hansı konkret hərəkətləri əhatə etməlidir?
Müstəqil qurumların maliyyə müstəqilliyi, geniş səlahiyyətlər və bağlayıcı qərarlar qəbul etmə imkanı əsasdır, ancaq bu qurumların özünün korrupsiyadan və siyasi təzyiqdən azad olması da vacibdir. Bu qurumların hesabatvermə mexanizmlərinin nə qədər effektiv olduğu, qərarlarının icrası necə təmin olunması hələ də sual altındadır.
Mənim özüm də ədalət sistemindəki bürokratiya ilə qarşılaşdığım bir neçə hadisə var. Bunlar, adətən, adi vətəndaşların hüquqlarının müdafiəsindəki gecikmələr və maneələrlə bağlıdır. Bu hallar, sistemdəki məsuliyyətsizlik və haqsızlıq hissinin daha da güclənməsinə səbəb olur.
Belə halların qarşısını almaq üçün, həm qanunvericilik səviyyəsində dəyişikliklər, həm də ictimai şüurun artırılması ilə bağlı işlər görülməlidir. Ancaq təkcə qanunlar kifayət deyil, qanunların icrası və məsuliyyətin təmin olunması da vacibdir. Bu baxımdan, ədalət sisteminin islahatı, nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi və müstəqil qurumların rolunun artırılması olduqca vacib görünür. Sizcə, bu istiqamətdə hansı konkret addımlar atılmalıdır?
Şəxsi təcrübələrin paylaşılması, bu problemin həcmindən ictimaiyyəti xəbərdar etmək baxımından əhəmiyyətlidir. Lakin, bu təcrübələrin sistemli şəkildə toplanması və analiz edilməsi, daha əhatəli bir mənzərə əldə etmək üçün lazımdır. Məsələn, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları tərəfindən aparıla biləcək araşdırmalar, statistik məlumatlar əsasında daha dəqiq nəticələr ortaya qoya bilər.
İctimai səssizlik, cəzasızlığa yol açır. Ancaq ictimai fəallıq da özünü təşkil etməyi və məlumatlılığı tələb edir. Sadəcə etiraz yetərli deyil; sistemi dəyişdirmək üçün qanuni yollardan istifadə etmək, müstəqil təşkilatlarla əməkdaşlıq etmək və təzyiq qrupunu yaratmaq daha səmərəli olar.
Müstəqil qurumların rolunun gücləndirilməsi vacibdir, ancaq onların effektivliyini təmin etmək üçün çox faktor nəzərə alınmalıdır; maliyyə müstəqilliyi, səlahiyyətlərin genişləndirilməsi ilə yanaşı, onların peşəkarlığı, qərəzsizliyi və hesabatvermə mexanizmlərinin işləkliyi də vacibdir.
Mənim öz təcrübəmdə, vergi orqanları ilə bağlı problemlərdə qanunvericiliyin mürəkkəbliyi və bürokratik maneələr öz hüquqlarımı müdafiə etməyi çətinləşdirmişdi. Bu da, sistemdəki qərəzliliyin və səmərəsizliyin daha bir sübutudur.
Belə halların qarşısını almaq üçün, ədalət sistemində köklü islahatlar, şəffaflığın artırılması, hesabatvermənin gücləndirilməsi və vətəndaşların hüquqlarının etibarlı şəkildə müdafiəsi mexanizmlərinin yaradılması zəruridir. Sizcə, bu islahatların prioritetləri hansılar olmalıdır?
Ancaq, məsələnin təkcə penitensiar sistemin səlahiyyətləri ilə məhdudlaşmadığını düşünürəm. Məhkəmə sisteminin özünün də bu prosesdə rolu nəzərə alınmalıdır. Məhkəmə qərarlarının icrasının nəzarəti, həm məhkəmələr, həm də müstəqil nəzarət orqanlarının iştirakı ilə daha güclü olmalıdır. Bu baxımdan, məhkəmə qərarlarının icrası prosesinin daha şəffaf və hesabatlı olmasını təmin edəcək mexanizmlərin inkişafı həyati əhəmiyyət daşıyır.
Bundan əlavə, ictimai nəzarət, müstəqil KİV-in rolu və insan haqları təşkilatlarının fəaliyyəti də bu cür halların qarşısının alınmasında mühüm rol oynaya bilər. İctimai səssizlik və laqeydlik, cəzasızlığı dəstəkləyən və haqsızlığa qarşı mübarizəni zəiflədən amillərdir. Məsələn, əvvəlki illərdə siyasi məhbusların məhkum edilməsi və onların saxlanma şərtləri ilə bağlı problemlər, haqqında məlumatlar az olmasına baxmayaraq, eyni problematikanın müxtəlif formalarını əks etdirir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Sizin dostunuzun məhkəmə qərarının icrası ilə bağlı yaşadığı problemlər, məhkəmə sistemindəki səmərəsizlik və yavaşlığı göstərir və bu da cəzasızlığa yol açır. Bu cür hallar ictimai etimadı sarsıdır və haqsızlıqların davamlılığına zəmin yaradır. İctimai səssizliyin bu cür hallara məhəl qoymamaqla bərabər, haqsızlığın davamlılığına və gələcəkdə baş verəcək oxşar hadisələrə təkan verdiyini də unutmamalıyıq.
Mənim öz təcrübəmdə bir neçə il əvvəl, bir qohumumun əmlakına qanunsuz ələ keçirmə cəhdi ilə rastlaşmışdım. Bu hadisənin araşdırılması uzun müddət çəkmiş və nəticədə, ədalətli bir həll tapılmamışdı. Bu da haqsızlığa qarşı mübarizədə qarşılaşdığımız çətinlikləri bir daha nümayiş etdirir.
Belə halların qarşısını almaq üçün, qanunların daha effektiv tətbiqi, məhkəmə sisteminin islahatı və rəsmi qurumların şəffaflığının artırılması vacibdir. Bundan əlavə, ictimai nəzarətin gücləndirilməsi və vətəndaş cəmiyyətinin aktiv iştirakı da əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Ancaq ən əhəmiyyətlisi, hər kəsin haqsızlıqla üzləşəndə susmamağı, səsini çıxarmağı və ədalət tələb etməyidir. Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər daha effektiv işləyə bilər sizcə?
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, məhkəmə qərarlarının icra edilməsindəki qərəzli yanaşmalar və prosedural qüsurlar geniş yayılmış problemdir. Bu, yalnız Ülvi Həsənlinin vəziyyəti ilə məhdudlaşmır. Bəlkə də daha geniş tədqiqatlar aparmaq və bu problemlərin sistematik xarakterini aşkara çıxarmaq vacibdir. Məlumatların toplanması və açıq şəkildə paylaşılması, bu cür halların araşdırılması və müvafiq tədbirlərin görülməsi üçün vacibdir.
Məsələn, ölkəmizdə illərdir davam edən siyasi məhbusların vəziyyəti də bənzər bir haqsızlıq nümunəsidir. Onların uzun müddət həbsdə saxlanılması, məhkəmə proseslərinin ədalətsizliyi və hüquqlarının pozulması, sistemdəki problemlərin genişliyini göstərir. İctimai səssizliyi qırmaq və bu cür hallara qarşı mübarizə aparmaq üçün vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları, KİV və beynəlxalq təşkilatların fəal iştirakı olduqca əhəmiyyətlidir.
Ancaq yalnız fəal vətəndaş cəmiyyəti və KİV-in səyləri kifayət deyil. Ədalət sisteminin özünün islahatı, şəffaflığın artırılması, müstəqil məhkəmənin gücləndirilməsi və hakimlərin və prokurorların məsuliyyətinin artırılması da həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu problemin həlli üçün hansı konkret mexanizmləri təklif edərdiniz?
Şərh müəllifini təbrik edirəm, çünki yaşadığı təcrübəni bölüşmək cəsarət tələb edir. Bu cür şəxsi təcrübələrin paylaşılması, geniş ictimaiyyətin bu sistemli problemin həcmini daha yaxşı başa düşməsinə kömək edə bilər. Məsələn, özüm də ədalət axtarışı zamanı qarşılaşdığım bürokratik maneələr və gecikmələr səbəbindən sistemin səmərəsizliyinin və qərəzliliyinə şahid olmuşam. Bu, insanların inamının itirilməsinə və haqsızlığa qarşı mübarizə aparmaq istəyinin zəifləməsinə gətirib çıxarır.
İctimai səssizlik, cəzasızlıq üçün əlverişli zəmin yaradır. Hər bir vətəndaşın bu cür hallara biganə qalmayaraq, səsini eşitdirməsi və aktiv vətəndaşlıq mövqeyi götürməsi vacibdir. Lakin, aktiv vətəndaşlıq sadəcə etiraz etməklə məhdudlaşmamalıdır; həm də məlumatlı olmaq, sistemin iş mexanizmlərini anlamaq və qanuni vasitələrdən istifadə etmək zəruridir. Yalnız bu zaman ictimai təzyiq effektiv ola bilər.
Müstəqil qurumların rolunu artırmaq üçün, bu qurumların maliyyə müstəqilliyinin təmin edilməsi, onların səlahiyyətlərinin genişləndirilməsi və qərarlarının bağlayıcı qüvvəyə malik olması vacibdir. Eyni zamanda, bu qurumların fəaliyyətinin şəffaflığı və hesabatverməsi də zəruridir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Bu kontekstdə, yadda saxlamaq vacibdir ki, aclıq aksiyası son çarə olaraq istifadə edilən son dərəcə riskli bir addımdır. Ülvi Həsənlinin sağlamlığına təhlükə yaradan bu aksiya, problemin ciddiliyinin və sistemdəki çatışmazlıqların dərinliyinin bariz göstəricisidir.
Öz təcrübəmdən deyə bilərəm ki, bənzər problemlər digər məhkumların vəkilləri tərəfindən də qaldırılıb. Məsələn, müəyyən hallarda məhkəmə qərarlarının icra edilməsindəki qərəzli yanaşmalar və ya prosedural qüsurlar haqqında məlumatlar mövcuddur. Bu hallar ictimai səssizliyi daha da narahatedici edir, çünki cəzasızlıq oxşar problemlərin təkrarlanmasına səbəb olur.
İctimai səssizlik, haqsızlıqla üzləşənlərin təcrid olunmasına və ədalət axtaranların səslərinin eşidilməməsinə gətirib çıxarır. Bu səssizliyin qırılması üçün fəal vətəndaş cəmiyyətinin, KİV-in və müstəqil hüquq müdafiəçilərinin birgə səyləri vacibdir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Həsənlinin vəziyyəti, yalnız onun şəxsi problemi deyil, eyni zamanda, ədalət sisteminin səmərəliliyinin və şəffaflığının sual altına alınması deməkdir. Həbs şəraiti ilə bağlı müstəqil araşdırmanın aparılması vacibdir və bu araşdırmanın nəticələri açıq şəkildə ictimaiyyətə təqdim olunmalıdır. Penitensiar Xidmətin rəsmi mövqeyi və bu qərarların icrası ilə bağlı konkret addımların nəzərdən keçirilməsi zəruridir.
Sizcə, bu cür hallarda cəmiyyət necə reaksiya verməlidir? Səssiz qalmaq yoxsa aktiv vətəndaş mövqeyi götürmək daha effektiv olardı? Necə bir ictimai təzyiq sistemdəki bu cür pozuntuların qarşısını daha effektiv ala bilər?
Məhkəmənin qərarlarının icrasının monitorinqi üçün daha səmərəli mexanizmlərin yaradılması vacibdir. Həmçinin, müstəqil monitorinq qurumlarının fəaliyyəti gücləndirilməli və onların hesabatlarına ictimaiyyətə açıq şəkildə çıxış təmin edilməlidir. Penitensiar sistemdə şəffaflığın artırılması və insan hüquqlarının qorunması üçün beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi də əhəmiyyətlidir.
Mənə elə gəlir ki, Həsənlinin vəziyyətinə oxşar halların daha ətraflı araşdırılması vacibdir. Məsələn, əvvəllər də məhkəmə qərarlarının icrası ilə bağlı problemlər yaşanan halların təhlili, bu problemlərin köklərini və onların qarşısının alınması üçün hansı tədbirlərin görülməli olduğunu göstərə bilər.
İctimai səssizlik, cəzasızlıq və ya laqeydlik, haqsızlığın davam etməsinə yol açan ən böyük maneələrdəndir. Ülvi Həsənlinin vəziyyətinə olan reaksiya göstərmək, bu cür halların təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün vacibdir. Yalnız açıq müzakirələr və ictimai təzyiq bu problemlərə həll yolu tapa bilər.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
İctimai səssizlik, cəzasızlığı artıran bir amildir. Bu, yalnız insan hüquqlarının pozulmasına deyil, həm də demokratik proseslərin etibarlılığının sarsılmasına gətirib çıxarır. Əgər bu səssizlik, geniş yayılmış bir apatiya və ya qorxu ilə əlaqədardırsa, vətəndaş cəmiyyətinin gücləndirilməsi və vətəndaşların hüquqlarının qorunması üçün daha effektiv mexanizmlərin yaradılması vacibdir.
Mən özüm də müxtəlif ictimai təşkilatların fəaliyyətinin məhdudluğu və ya hökumət qurumlarının vətəndaş cəmiyyəti ilə əməkdaşlıq etməkdəki istəksizliyi ilə bağlı problemlərə şahid olmuşam. Bu, vətəndaşların hüquqlarının müdafiəsini çətinləşdirən bir amildir. Belə halların qarşısını almaq üçün müstəqil qurumların səlahiyyətlərinin artırılması, mətbuatın sərbəstliyi və ədalətli məhkəmə sisteminin təmin olunması həyati əhəmiyyət daşıyır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir, bu, hökumət, vətəndaş cəmiyyəti və beynəlxalq təşkilatlar arasındakı əməkdaşlığı tələb edən bir sualdır. Bütün bu tərəflərin birgə səyləri ilə daha effektiv nəzarət mexanizmləri qurula bilər.
Müxtəlif hallarda məhkəmə qərarlarının gecikdirilməsi və ya tamamilə yerinə yetirilməməsi ilə bağlı problemlərin şahidi olmuşam. Bunların bir çoxunda ictimai təzyiqin olmaması və ya azlığı səbəbindən vəziyyət dəyişməmiş, hətta daha da pisləşmişdir. Məlumatların əldə olunmasının çətinliyi və müstəqil araşdırma aparmaq imkanlarının məhdudluğu da bu problemi daha da mürəkkəbləşdirir.
İctimai səssizlik və laqeydlik, haqsızlıqların davam etməsi üçün əlverişli bir mühit yaradır. Cəzasızlıq hissi, bu cür hərəkətləri təşviq edən güclü bir amildir. İnsanlar haqsızlığa qarşı səssiz qaldıqları zaman, sistem özünü düzəltmək üçün hər hansı bir təzyiq hiss etmir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə? İctimai nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi və vətəndaş cəmiyyətinin rolunun artırılması, şəffaflığın təmin edilməsi və müstəqil araşdırmaların aparılması bu məsələdə çox vacibdir.
İctimai səssizliyin təhlükəsi də haqlı olaraq vurğulanıb. Ancaq bu səssizliyin səbəblərini də araşdırmaq lazımdır. Qorxu, təzyiq, sistemin manipulyasiyası və ya sadəcə biganəlik – bu amillərin müəyyən edilməsi və həll edilməsi üçün konkret tədbirlər lazımdır. Beynəlxalq təşkilatların və insan hüquqları müdafiəçilərinin fəaliyyətinin rolu vacib olsa da, yerli səviyyədə vətəndaş cəmiyyətinin gücləndirilməsi, müstəqil KİV-in inkişafı və qanunun aliliyinin təmin olunması üçün daha effektiv mexanizmlər yaradılmalıdır.
Məsələn, özümüzün də tanış olduğumuz bir çox hallarda bələdiyyə səviyyəsində torpaqların qanunsuz ələ keçirilməsi və əhalinin etirazlarına laqeyd qalınması ədalətsizliyin sistemli xarakterini göstərir. Bu, hətta kiçik miqyaslı olsa da, Ülvi Həsənli hadisəsinə bənzər bir haqsızlığı əks etdirir və ictimai səssizliyin cəzasızlığa yol açdığını bir daha təsdiqləyir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Mənim özümün də oxşar bir hadisə ilə bağlı təcrübəm yoxdur, lakin ədalət mühakiməsinin sürətləndirilməsi və şəffaflığının artırılması ilə bağlı müxtəlif hallar müşahidə etmişəm. Bəzən məhkəmə prosesləri uzun sürür və bu da ədalətin gecikməsinə gətirib çıxarır, nəticədə ədalətin əhəmiyyətli dərəcədə itirilməsinə səbəb olur.
İctimai səssizlik, haqsızlıqların davam etməsi üçün əlverişli bir mühit yaradır. Cəmiyyətin bu cür hallara laqeyd qalması cəzasızlığa və sonradan daha ciddi insan haqları pozuntularına gətirib çıxarır. Mənim fikrimcə, haqsızlığa qarşı susmaq, haqsızlığı dəstəkləmək deməkdir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Həsənlinin vəziyyəti barədə daha ətraflı məlumat əldə etmək və müstəqil araşdırmanın aparılması vacibdir. BİT-ə köçürülməsi ilə bağlı məhkəmə qərarlarının məzmunu və Penitensiar Xidmətinin bununla bağlı rəsmi izahatı açıq şəkildə ictimaiyyətə çatdırılmalıdır.
Sizcə, bu cür hallarda, yəni məhkumların hüquqlarının pozulması ilə qarşılaşdıqda, cəmiyyət necə reaksiya verməli və bu cür halların gələcəkdə qarşısının alınması üçün hansı addımları atmalıdır?
İctimai səssizliyin təhlükəsi də düzgün vurğulanıb. Yalnız fəal vətəndaş mövqeyi, ictimai təzyiq və kütləvi informasiya vasitələrinin obyektiv, tərəfsiz məlumat yayımı bu cür halların qarşısının alınması üçün vacibdir. Bir çox ölkədə, məhkəmə qərarlarının icrası ilə bağlı problemlər, həm hökumətin, həm də məhkəmə sisteminin özünün səmərəsizliyinin və ya korrupsiyasının əlamətidir. Bu cür hallarda hökumətin öz əhalisinə qarşı davranışı, onun demokratik dəyərlərə bağlılığını sorğulayır.
Məsələn, bir çox insan hüquqları təşkilatlarının fəaliyyətinin özü də bu cür haqsızlıqlarla mübarizədə bir nümunə ola bilər. Onların təzyiqi və araşdırmaları bəzən hakimiyyətin mövqeyini yumşaltmağa və ədalətli həllin tapılmasına kömək edir. Ancaq bu təzyiqin davamlı və koordinasiyalı olması zəruridir.
İctimai səssizlik, əslində, cəzasızlığı təşviq edir və belə hadisələrin təkrarlanmasına səbəb olur. Qanunun aliliyinin təmin olunması üçün həm ictimai nəzarət, həm də effektiv mexanizmlərin mövcudluğu zəruridir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Sadəcə mətbuat vasitəsi ilə məlumat yayılması kifayət deyil. Daha aktiv vətəndaş mövqeyi, hökumətə təzyiq göstərmək, müstəqil təşkilatlar və beynəlxalq təşkilatların iştirakı ilə apılacaq araşdırmalar və ictimai kampaniyalar vacibdir. Hətta kiçik qruplar tərəfindən belə təşkil olunmuş sülh aksiyaları, hökumətin diqqətini bu kimi problemlərə yönəltmək üçün effektiv bir vasitə ola bilər.
Xatırlayıram ki, əvvəlki illərdə də siyasi məhbusların vəziyyəti ilə bağlı oxşar hallar müşahidə olunub. Məsələn, [adını çəkmədiyim bir siyasi məhbusun adı] haqqında məlum olanlar, azadlığının gecikməsinin arxasında şəffaf olmayan siyasi amillərin olduğunu göstərirdi. Bu da ədalət sistemindəki qərəzliliyin və şəffaflığın olmamasının aydın sübutudur.
İctimai səssizlik, bu cür haqsızlıqlara cəzasızlıq verir və oxşar halların təkrarlanmasına şərait yaradır. Bu, demokratik prinsiplərin pozulması ilə yanaşı, cəmiyyətdə inamsızlığa və nizamsızlığa gətirib çıxarır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Siz haqlısınız ki, cəmiyyətin passivliyi cəzasızlığı və oxşar hadisələrin təkrarlanmasını stimullaşdırır. Lakin, “kütləvi, səs-küylü və konkret tələblərlə müşayiət olunan etiraz” çağırışı bir qədər sadələşdirilmiş yanaşma kimi görünür. Etiraz hərəkətlərinin təşkili və təsiri, konkret vəziyyətdən, mövcud hüquqi və siyasi kontekstdən asılıdır. Həddindən artıq radikallaşmış etirazlar, əksinə, məqsədə çatmağı əngəlləyə bilər.
Mən öz təcrübəmdən bilirəm ki, ədalət sistemindəki gecikmələr və ya qərəzli qərarlar nəticəsində vətəndaşların hüquqlarının pozulması halları çoxdur. Bu halların bir çoxu səssizcə ört-basdır edilir, məsuliyyət daşınmır. Məsələn, bir neçə il əvvəl tanışımın torpaq mübahisəsi ilə bağlı məhkəmə müraciəti uzun müddət araşdırılmadan qalmış, nəticədə onun hüquqları pozulmuşdu. Bu hadisədə də ictimai reaksiya zəif olmuşdu.
İctimai səssizliyin, həm sistemdəki çatışmazlıqları, həm də cəmiyyətin ədalətə olan laqeydliyini göstərdiyinə tamamilə razıyam. Lakin laqeydlik bir neçə səbəbdən yaranır. Qorxu, biliksizlik və sistemin mürəkkəbliyi insanları susmağa məcbur edir. Buna görə də, fəal vətəndaşlıq yalnız etirazlar ilə deyil, həm də hüquqi maarifləndirmə, vətəndaş cəmiyyətinin gücləndirilməsi və ədalətli hüquq sisteminin tələb olunması yolu ilə əldə oluna bilər.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı konkret mexanizmlərin işə düşməli olduğunu aydınlaşdırmaq üçün müstəqil və güclü məhkəmə sisteminin qurulması, penitensiar sistemin şəffaflaşdırılması və hüquqi yardımın əlçatanlığının artırılması ilə bağlı müzakirələr aparmaq vacibdir.
Sizcə, bu cür hallarda cəmiyyət necə reaksiya verməlidir? Sadəcə fərdi mübarizələrlə kifayətlənmək, yoxsa daha geniş miqyaslı ictimai təzyiq və təşəbbüslərə ehtiyac varmı?
Mən də haqsızlığa qarşı mübarizənin vacibliyinə inanıram və Ülvi Həsənlini narahat edən məsələnin həlli üçün müvafiq qurumların sürətli və effektiv reaksiyasını tələb edirəm. Oxşar bir halda, bir neçə il əvvəl bir dostumun məhkəmə qərarının icrası ilə bağlı problemlər yaşaması, məhkəmə sisteminin bəzən ədalətin təmin olunmasında yavaş və səmərəsiz hərəkət etdiyini göstərdi. Bu kimi hallar cəzasızlığa yol açır və ictimai inamı sarsıdır. İctimai səssizlik, haqsızlıqların davamlılığına və gələcək problemlərə zəmin yaradır. Mütləq ədalətli həll axtarılmalı, məsələnin şəffaf şəkildə araşdırılması və ictimaiyyətə açıqlanması təmin olunmalıdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Azərbaycanda siyasi repressiyaların səssizliyi ilə bağlı müşahidələrinizə tam razıyam. Öz-özünə senzura, dövlət senzurası ilə birlikdə, müxalif səsləri boğmaq üçün effektiv bir mexanizmdir. Burada, post-sovet ölkələrində müşahidə edilən bu fenomenin tarixi köklərini də araşdırmaq vacibdir. Bu köklər, Sovet dövründən qalan təbliğat və təzyiq mexanizmlərinin mirasını da özündə əks etdirir. Müstəqil medianın, beynəlxalq təşkilatların və fəalların əməkdaşlığı, həqiqətən də, bu səssizliyi qırmaq üçün əsasdır. Amma bu əməkdaşlığın effektivliyini təmin edən mexanizmlər nələrdir? Bu mexanizmlərin qurulması və davamlılığının təmin olunması üçün hansı strateji addımlar atılmalıdır?
Siz haqlısınız, yalnız aclıq aksiyaları deyil, həm də uzunmüddətli təzyiq, beynəlxalq diplomatiya, məhkəmə proseslərinə nəzarət və müstəqil araşdırmalar kimi digər üsulların birləşdirilməsi vacibdir. Bu, həm də beynəlxalq hüququn effektiv tətbiqi, yerli hüquq sisteminin gücləndirilməsi və insan hüquqlarının qorunmasına dair qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsini nəzərdə tutur.
Misal olaraq, müxtəlif post-sovet ölkələrində baş vermiş oxşar hadisələri göstərmək olar. Bunların hər birində ictimai reaksiya və nəticələr müxtəlif olub. Bəzi hallarda beynəlxalq təzyiq nəticə verib, bəzilərində isə heç bir dəyişiklik olmayıb. Bu fərqlərin səbəbləri araşdırılmalıdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Bu cür hallarla bağlı cəmiyyətin reaksiyası birmənalı olmalıdır: kütləvi, səs-küylü və konkret tələblərlə müşayiət olunan bir etiraz. Passivlik, cəzasızlığın davam etməsinə və oxşar halların təkrarlanmasına yol açır. Mən öz təcrübəmdə bənzər hallara şahid oldum: məhkəmə qərarlarının icrasının gecikdirilməsi və ya tamamilə yerinə yetirilməməsi halları, bəzi vətəndaşların hüquqlarının pozulması ilə nəticələndi. Bu hallar cəmiyyətin passivliyi səbəbindən tez-tez ört-basdır olunur, məsuliyyət isə heç kim tərəfindən daşınmır.
Haqsızlığa qarşı ictimai səssizlik, cəzasızlığa və daha çox haqsızlığa yol açır. Bu, həm sistemdəki çatışmazlıqları, həm də cəmiyyətin ədalətə olan laqeydliyini göstərir. Cəmiyyətin fəal vətəndaşlıq mövqeyi götürməsi, hüquqlarının müdafiəsi üçün mübarizə aparması vacibdir. Bu, təkcə Ülvi Həsənlinin vəziyyətinə deyil, ümumilikdə ədalətli və səmərəli bir hüquq sisteminin qurulmasına dəstək olacaqdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Mənim fikrimcə, cənab Həsənlinin aclıq aksiyası, penitensiar sistemin şəffaflığının olmaması və hüquqi proseslərin sürətinin zəifliyini ifşa edən bir həyəcan siqnalıdır. Bu tip hadisələrin yalnız fərdi səylərlə həll edilməsi mümkün deyil. İctimai nəzarət və müstəqil qurumların bu tip hallara reaksiyası çox vacibdir. Məsələn, bir neçə il öncə baş vermiş digər bir hadisədə, bir insanın uzun müddət ədalət axtarışında olmasına baxmayaraq, səlahiyyətlilərin laqeydliyi səbəbindən heç bir nəticə əldə edilməməsi oxşar bir problemin mövcudluğunu göstərirdi. Bu, ictimai səssizliyin və laqeydliyin cəzasızlığı necə gücləndirdiyinin aydın nümunəsidir.
İctimai səssizlik, bu cür hallarda hökumətin məsuliyyətinin gizlədilməsinə, haqsızlıqların davam etməsinə və bənzər hadisələrin təkrarlanmasına səbəb olur. Bəzən səlahiyyətlilər problemin mövcudluğunu belə inkar edir, bu da ictimai nəzarətin vacibliyini daha da artırır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Ancaq sistemik problemlərin aşkarlanması kifayət deyil. Siz düzgün olaraq məhkəmə sisteminin müstəqilliyini, hakimlərin peşəkar hazırlığını, məhkəmə proseslərinin şəffaflığını və vətəndaşların məhkəmələrə əlçatanlığını artırmağın vacibliyini vurğulamışsınız. Lakin bu tədbirlərin icrası üçün konkret yol xəritəsi və məsuliyyətin kimə aid olacağı aydınlaşdırılmalıdır. Məsələn, hakimlərin peşəkar hazırlığının necə və kim tərəfindən yüksəldiləcəyi, şəffaflığın artırılması üçün hansı texnologiyaların tətbiq ediləcəyi və vətəndaşların məhkəmələrə əlçatanlığının necə genişləndiriləcəyi barədə konkret təkliflərə ehtiyac var.
Siyasi məhbusların hüquqlarının pozulmasının uzunmüddətli təsirləri və ictimai səssizliyin rolu barədə təhliliniz də dəyərlidir. Lakin, "ictimai təzyiq" anlayışı daha dəqiq müəyyənləşdirilməlidir. Bu təzyiqin hansı formaları daha effektivdir, hansı qurumlar bu təzyiqi həyata keçirməlidir və bu təzyiqin nəticələrinin necə ölçüləcəyi aydınlaşdırılmalıdır. Beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq vacib olsa da, bu əməkdaşlığın konkret formaları və gözlənilən nəticələr müəyyən edilməlidir.
Siz digər siyasi məhbusların hallarını da xatırlataraq, sistemik dəyişikliklərin olmamasının cəzasızlığı gücləndirdiyini vurğulamısınız. Bu çox düzgün bir müşahidədir. Bəs, bu sistemik dəyişiklikləri necə təmin etmək olar? Bu dəyişikliklər üçün hansı təzyiq mexanizmləri daha effektivdir?
Mənim müşahidələrimə əsasən, ictimai səssizliyin və laqeydliyin ədalətin təmin edilməsinə mane olduğu bir çox nümunə var. Ən azından, hüquq müdafiəçilərinin və insan haqları təşkilatlarının işinə dair qanunvericiliyə edilən təzyiqlər bu kontekstdə nümunədir. Bu da cəzasızlığa gətirib çıxarır.
Belə halların qarşısını almaq üçün, məhkəmə sisteminin tam müstəqilliyini, qərarların açıq şəkildə və əsaslı səbəblərlə əsaslandırılmasını, effektiv ictimai nəzarət mexanizmlərini və beynəlxalq standartlara uyğun şəkildə hüquq müdafiəçilərinin fəaliyyətinə qarşı qanunsuz təzyiqlərin qarşısını almağı təmin edəcək konkret mexanizmlər işə düşməlidir.
Bu cür halların cəmiyyətdə geniş yayılmış bir problemi əks etdirdiyinə inanıram: haqsızlığa qarşı ictimai laqeydlik. Əgər hər kəs bu cür hadisələrə biganə yanaşırsa, cəzasızlıq mədəniyyəti yaranır və bu da daha çox haqsızlığa yol açır. Məsələn, uzun illərdir ki, müxtəlif ölkələrdə siyasi məhbusların hüquqlarının pozulmasına dair sənədlər var; lakin, bu pozuntulara qarşı lazımi tədbirlərin alınmaması, gələcəkdə də bu cür hadisələrin təkrarlanmasına səbəb olur.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Cəmiyyətin passiv qalması, bu cür hallarda cəzasızlığa yol açır. Fəal vətəndaş mövqeyi tutmaq, səsini eşitdirmək, hüquq müdafiəçiləri ilə əməkdaşlıq etmək və məlumatlı olmaq çox vacibdir. Öz təcrübəmdə də oxşar hallarla rastlaşmışam, ədalət sistemindəki gecikmələr və qərəzliliklərin bir çox insanın həyatına kölgə saldığına şahid olmuşam. Bu, yalnız fərdlər üçün deyil, cəmiyyətin bütövlüyünə təhlükə yaradır. İctimai səssizlik, bu cür haqsızlıqların davam etməsi üçün əlverişli zəmin yaradır.
Belə halların qarşısını almaq üçün, məhkəmə sisteminin müstəqilliyinin qorunması, penitensiar sistemin şəffaflığının artırılması, vətəndaş cəmiyyətinin fəal iştirakı və beynəlxalq monitorinq mexanizmlərinin gücləndirilməsi vacibdir. Sizcə, bu məsələdə müstəqil qurumların rolunu necə artırmaq olar?
Ancaq "məqsədin ciddiyyəti" anlayışı daha dəqiq açıqlanmalıdır. Ülvi Həsənlinin hərəkətinin effektivliyi mübahisəli olsa da, hansı ölçülərlə effektivliyi müəyyən etməliyik? Həbsin ləğvi? Beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinin cəlb edilməsi? Yoxsa uzunmüddətli sistem dəyişikliyinə təkan verməsi? Bu ölçülərə uyğun olaraq, Ülvi Həsənlinin hərəkətinin effektivliyini qiymətləndirmək daha obyektiv olardı.
Mənim müşahidələrimə görə, Azərbaycanda və bir çox post-sovet ölkələrində siyasi repressiya qurbanlarının səslərinin boğulması üçün güclü bir mexanizm mövcuddur. Bu, həm dövlət tərəfindən tətbiq olunan senzura, həm də öz-özünə senzura (i̇ctimai fəalların repressiyadan qorxaraq susması) ilə əlaqədardır. Bu səssizliyi qırmaq üçün müstəqil media, beynəlxalq təşkilatlar və ölkə daxilində və xaricində fəal insan hüquqları müdafiəçilərinin qarşılıqlı əməkdaşlığı xüsusilə vacibdir.
Yalnız aclıq aksiyaları deyil, həm də davamlı təzyiq, beynəlxalq diplomatiya, məhkəmə proseslərinə nəzarət və müstəqil araşdırmalar kimi digər strategiya və üsulların birgə istifadəsi daha effektiv bir mübarizə aparmağa imkan yarada bilər. Belə halların qarşısını almaq üçün hansı qanuni və qeyri-qanuni mexanizmlər daha effektiv işləyə bilər və necə daha effektiv bir şəkildə fəalların hüquqlarını qoruya bilərik?
Məhkəmə qərarlarının icrasında gecikmələrin fərdi məhbusları deyil, bütün ədalət sistemini təhdid etdiyini vurğulamanız da təqdirəlayiqdir. Qohumunuzla bağlı yaşadığınız təcrübə bu məsələnin fərdi hadisə olmadığını, sistemik bir problem olduğunu göstərir. "Prosedur" və "texniki çətinliklər" adı altında gizlədilən gecikmələr ədalət axtaranlar üçün inanılmaz dərəcədə ədalətsiz və əsəbi bir vəziyyət yaradır.
İctimai səssizliyin və cəzasızlığın yaratdığı təhlükəni dəqiqliklə ifadə etmisiniz. Bu cür halların normallaşması, ədalət sisteminə olan etimadı ciddi şəkildə sarsıdır. Hətta, bəzi hallarda cəmiyyətin təbii bir reaksiyası olan ümidsizliyin artmasına səbəb olur. Bu halda, insan öz haqlarını axtarmaqdan vaz keçirir, çünki sistemdə həqiqətən dəyişiklik olacağına inanmır.
Siz müstəqil müşahidəçilər və şəffaf bir ədalət sistemi təklif edirsiniz. Bunlar əlbəttə vacibdir. Lakin düşünürəm ki, bu mexanizmlərlə yanaşı, məhkəmə qərarlarının icrası ilə bağlı müstəqil, güclü və səlahiyyətli bir nəzarət orqanının da yaradılması ədalətin təmin olunması üçün son dərəcə vacibdir. Çünki yalnız nəzarət orqanının mövcudluğu deyil, həm də onun effektivliyi bu proseslərin sürətini və ədalətliliyin təmin olunmasını təmin edə bilər.
Mən özüm də bir neçə il əvvəl bir dostumun işində oxşar bir vəziyyətlə qarşılaşmışam. O, qanunsuz həbs edilmişdi və azadlığa buraxılması uzun müddət gecikdirilmişdi. Həmin zaman da müxtəlif bəhanələr səsləndirilmişdi.
Beləliklə, sual belədir: Bu cür sistematik gecikmələrin qarşısını almaq üçün, ancaq nəzarət mexanizmlərindən başqa, ədalət sisteminin özünün daxili strukturunda hansı dəyişikliklər edilməlidir?
İctimai rəyin formalaşması məsələsində tamamilə razıyam ki, KİV-in rolu həlledicidir, lakin informasiyanın manipulyasiyası həmişə bir risk olaraq qalır. "Sərt rəy və təzyiqin həqiqətin gizlədilməsinə səbəb ola biləcəyi" fikrinə əlavə olaraq, bunun əksinə olaraq, susqunluğun və ya laqeydliyin də həqiqətin üstünü örtməsinə və cəzasızlığa gətirib çıxarmasının da qeyd olunması vacibdir. Bu iki qütb arasındakı incə tarazlığı saxlamaq çox çətindir.
Məhkumların hüquqlarının pozulması ilə bağlı halların tez-tez ictimai diqqətdən kənarda qalması dəhşətli bir haldır və cəzasızlığa gətirib çıxarır. Məhkəmələrdə tibbi yardıma çıxışın məhdudlaşdırılması, ədalətsiz cəza şərtləri və vəkilə əlaqə saxlamaq hüququnun pozulması kimi hallar insan haqları pozuntularının geniş miqyasını göstərir. Müstəqil monitorinq mexanizmləri, şəffaflıq və ictimai nəzarət əlbəttə ki, vacibdir, amma onların effektivliyi nəzarət mexanizmlərinin özünün nə dərəcədə müstəqil və sərbəst olduğundan asılıdır.
Məsələn, bir çox hallarda, həbsxanada olan şəxslərin ailələri onlara çatmaqda çətinlik çəkirlər və bu, məhkumların hüquqlarının pozulmasına gətirib çıxaran bir amildir.
Belə halların qarşısını almaq üçün, dərin köklənmiş sistemik dəyişikliklər tələb olunur. Sadəcə nəzarət mexanizmləri deyil, ədalət sisteminin əsas prinsiplərinə riayət olunması, hakimlərin və digər ədalət orqanlarının sərbəstliyi və korrupsiyadan azad olması vacibdir. İctimai təzyiq vacibdir, amma təzyiqin özünün də manipulyasiyaya uğramaması üçün də çox diqqətli olmaq lazımdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Müəllifin müstəqil qanunvericilik orqanları, effektiv məhkəmə nəzarəti və şəffaflıq mexanizmləri kimi təklifləri nəzəri cəhətdən doğru olsa da, Azərbaycan kontekstində bu mexanizmlərin effektivliyinin təminatı ilə bağlı ciddi suallar yaranır. Hakimiyyət təzyiqindən azad, həqiqətən müstəqil bir məhkəmə sisteminin qurulması nə dərəcədə realdır? Bu məqam daha ətraflı araşdırılmalıdır.
İctimai səssizliyin səbəblərinə dair araşdırma da zəruridir. Qorxu, təzyiq, cəmiyyətin apatiyası və ya başqa amillərin bu səssizliyə necə təsir etdiyinin təhlili olmadan, mövcud problemin tam miqyasını anlamaq mümkün deyil.
Beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən qeydə alınmış insan hüquqları pozuntuları, bu problemin sistemik xarakterini göstərir. Cəzasızlığın davam etməsi isə vəziyyəti daha da ağırlaşdırır. Bu baxımdan, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə müraciət kimi beynəlxalq mexanizmlərin daha effektiv istifadəsi vacibdir. Lakin, bu mexanizmlərin də öz məhdudiyyətləri olduğunu unutmamalıyıq.
Mənim şəxsi təcrübəmdən bir nümunə gətirməsəm də, Azərbaycanda müxtəlif vətəndaş cəmiyyəti təmsilçilərinin təqib olunması, mətbuat azadlığının məhdudlaşdırılması və siyasi müxalifətin repressiyaya məruz qalması sistemik problemin əyani sübutudur.
Haqsızlığa qarşı ictimai səssizlik, cəzasızlıq və laqeydlik cəmiyyətin demokratik inkişafına ciddi maneə yaradır. Bu halların qarşısının alınması üçün, həm daxili, həm də beynəlxalq səviyyədə daha güclü və effektiv mexanizmlər işə salınmalıdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Lakin, yalnız sistemik problemlərin aşkarlanması yetərli deyil. Bu problemlərin həlli üçün konkret tədbirlərin müəyyənləşdirilməsi və effektiv icrası vacibdir. Məsələn, məhkəmə sisteminin müstəqilliyinin təmin edilməsi, hakimlərin peşəkar hazırlığının yüksəldilməsi, məhkəmə proseslərinin şəffaflığının artırılması və vətəndaşların məhkəmələrə əlçatanlığının genişləndirilməsi kimi tədbirlər nəzərə alınmalıdır.
Bundan əlavə, siyasi məhbusların hüquqlarının pozulması hallarının uzunmüddətli təsiri və ictimai səssizliyin bu cür hadisələrin cəzasız qalmasına necə töhfə verdiyi barədə daha geniş müzakirə aparılmalıdır. İctimai təzyiqin vacibliyi vurğulansa da, bu təzyiqin davamlı və koordinasiyalı şəkildə həyata keçirilməsinin əhəmiyyəti daha aydın şəkildə ifadə olunmalıdır. Eyni zamanda, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığın və beynəlxalq standartların tətbiqinin vacibliyi də qeyd olunmalıdır.
Məsələn, uzun illərdir davam edən digər siyasi məhbusların hüquqlarının pozulması hallarını da xatırlatmaq olar. Bu hallarda ictimai təzyiq və beynəlxalq müdaxilə təsiri olsa da, sistemik dəyişikliklərin həyata keçirilməməsi cəzasızlığı gücləndirir. İctimai səssizliyin və laqeydliyin, ədalətin təmin edilməsinə əngəl olduğunu nəzərə alaraq, bu mövzuda daha fəal və kollektiv səylərə ehtiyac var.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı konkret mexanizmlər təklif edə bilərsiniz?
Daha əsaslı bir sual budur: belə hallarda məhkəmə qərarlarının icrası nəzarətsiz qalır və bu cür halların qarşısının alınması üçün hansı mexanizmlər mövcuddur? Sizcə bu cür hallarda cəmiyyət necə reaksiya verməlidir və həbsxana rəhbərliyinin məsuliyyətinə dair hansı tədbirlərin görülməsi lazımdır?
Siz haqlısınız, haqsızlığa qarşı susmaq cəzasızlığı artırır. Qonşunuzun torpaqlarının qanunsuz ələ keçirilməsi ilə bağlı təcrübəniz bu gerçəkliyi çox aydın şəkildə nümayiş etdirir. Bir çox hallarda, haqsızlıqla üzləşənlərin səsi yalnız ictimai təzyiq altında eşidilir. Məsələn, bir neçə il bundan əvvəl müşahidə etdiyim bir vəziyyətdə, bir sıra jurnalistlərin təzyiqi nəticəsində, yerli hakimiyyət orqanları uzun müddətdir həll olunmayan bir yol problemini nəhayət həll etməli oldular. Bu hadisə göstərir ki, hətta ictimai fəaliyyətin kiçik miqyaslı nümunələri belə, ciddi dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
İctimai səssizlik, haqsızlıqların sistemli şəkildə davam etməsi üçün əlverişli bir mühit yaradır. Bu səssizliyin qarşısını almaq üçün, media nümayəndələrinin daha məsuliyyətli və araşdırma əsaslı yazılar yazmaları, vətəndaş cəmiyyətinin daha aktiv olması və qanunvericiliyin haqsızlıqlara qarşı daha effektiv müdafiə mexanizmləri ilə təmin edilməsi vacibdir. Həmçinin, ədalət sisteminin səmərəliliyinin artırılması və korrupsiyanın qarşısının alınması çox vacibdir.
Belə halların qarşısını almaq üçün daha hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Siz doğru olaraq siyasi məhbusların hüquqlarının pozulması hallarının statistikasına və bu pozuntuların təbiətinə dair daha dərin təhlilin zəruriliyini qeyd edirsiniz. Ancaq burada, "bu pozuntuların arxasında duran güclər" ifadəsinə aydınlıq gətirmək vacibdir. Bu güclər konkret olaraq kimlərdir? İddia olunan güclər hansı səlahiyyətlərdən istifadə edir və məsuliyyətin hansı səviyyədə olduğu müəyyən edilməlidir. Əgər bu məsələ konkretləşdirilməzsə, müzakirə qeyri-müəyyən qalır.
Şəxsi təcrübəmdən bəhs etmək istəmirəm, amma oxşar halların digər ölkələrdə də mövcud olduğunu qeyd etmək istəyirəm. Bu, problemin yalnız milli çərçivədən kənara çıxmasının deyil, həmçinin beynəlxalq müqayisəli təhlillərin aparılmasının vacibliyini göstərir. Bu, problemin həlli üçün daha effektiv strategiya hazırlamağa imkan verər.
İctimai səssizlik və cəzasızlıq məsələsinə gəldikdə, siz haqlısınız ki, bu, hakimiyyətlərə özbaşınalıqlarını davam etdirmək üçün imkan verir. Müstəqil jurnalistika və beynəlxalq təşkilatların nəzarəti vacib olsa da, bunlar kifayət deyil. Vətəndaş cəmiyyətinin daha fəal və birgə fəaliyyəti, hüquqi mexanizmlərin gücləndirilməsi və hökumətə davamlı təzyiq göstərmək mütləqdir.
Ancaq konkret təkliflərə gəldikdə, məsələn, məhkəmə qərarlarının icra mexanizminin tam şəffaflığını təmin etmək üçün konkret addımlar hansılardır? Yaxud, penitensiar sistemin islahatı üçün beynəlxalq ekspertlərin cəlb edilməsinin effektivliyi necə qiymətləndirilə bilər? Bu sualların cavabları konkret təkliflər olmadan ümumi bəyanatlardan kənara çıxa bilməz.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Sizin öz təcrübənizdən bəhs etməyiniz də çox vacibdir. Əmlak mübahisəsində uzun illər davam edən icra olunmayan məhkəmə qərarı, sistemin zəifliklərini və bu zəifliklərin vətəndaşların ədalət sisteminə olan inamını necə sarsıda biləcəyini göstərir. Bu cür təcrübələr sistemik problemlərin reallığını daha da aydın şəkildə nümayiş etdirir.
İctimai səssizlik isə, dərin qayğı doğuran bir məsələdir. Fəal vətəndaşlıq vacibdir, ancaq bu kifayət deyil. Kütləvi informasiya vasitələrinin rolu, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının gücləndirilməsi və dövlət qurumlarının hesabatlılığının artırılması bu mübarizədə çox əhəmiyyətlidir. Həmçinin, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq və müstəqil monitorinq mexanizmləri də sistemin şəffaflığını artırmaq və cəzasızlığı azaltmaq üçün vacibdir. Lakin, sərt cəzalandırma sistemlərinin təsiri diqqətlə dəyərləndirilməlidir; çünki bu, öz-özünə sistemin ədalətliliyini təmin etmir, əksinə digər problemləri də gətirə bilər.
Mənim şəxsi təcrübəmdə, bir çox insanın yerli hakimiyyətlərin qanunsuz qərarlarına qarşı etiraz etməkdən çəkinməsi müşahidə etmişəm. Bu, qorxu və cəzasızlığa inancdan qaynaqlanır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər daha effektiv ola bilər və bu mexanizmlərin icrası üçün hansı konkret addımlar atılmalıdır?
Sizin şəxsi təcrübəniz məhkəmə sisteminin çatışmazlığını bariz şəkildə göstərir. Bu cür təcrübələr, sistemin qüsurlarını açıq şəkildə ortaya qoyaraq, ictimai təzyiq yaratmaq və dəyişikliklərin həyata keçirilməsini tələb etmək üçün istifadə oluna bilər.
İctimai səssizliyin cəzasızlığa gətirib çıxarması əsas problemdir. Lakin, bu səssizliyi qırmaq üçün sadəcə fəal vətəndaşlıq kifayət deyil. Sistemin özündə dəyişiklik olmalıdır. Müstəqil media, güclü vətəndaş cəmiyyəti və hesabatlı dövlət qurumları bu səssizliyi qırmaq üçün vacib amillərdir.
Siz düzgün olaraq beynəlxalq əməkdaşlıq, müstəqil monitorinq və sərt cəzalandırma sistemlərinin rolunu qaldırsanız da, bu mexanizmlərin tətbiqinin özündə də problemlər ola bilər. Məsələn, beynəlxalq təzyiqin həmişə effektiv olmadığı, müstəqil monitorinqlərin obyektivliyinə şübhə ilə yanaşıla biləcəyi və sərt cəzaların ədalətli olmama riskinin olduğu nəzərə alınmalıdır.
Mən özüm, bir neçə il əvvəl bir iş mübahisəsində ədalətsizliyə şahid olmuşam. İşəgötürənəm qanunsuz şəkildə işdən çıxarmış, lakin məhkəmə prosesi uzadılmış və sonunda qanunsuz əməlinə görə heç bir cəza almamışdı. Bu, sistemdəki boşluqları və ixtılafların necə həll olunmadığını bariz şəkildə göstərdi. Bu da ictimai səssizliyi və cəzasızlığı daha da gücləndirdi.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Lakin, bu məsələdə yalnız penitensiar sistemin deyil, həm də məhkəmə sisteminin effektivliyini də soruşmaq vacibdir. Məhkəmə qərarlarının icrası gecikməsinin səbəbləri araşdırılarkən, bu gecikmələrin sistematik xarakter daşıyıp-daşımadığını və bunun arxasında hansı maneələrin durduğunu müəyyənləşdirmək vacibdir. Məsələn, məhkəmələrin iş yükünün həddindən artıq olması, resurs çatışmazlığı və ya digər bürokratik əngəllər belə gecikmələrə səbəb ola bilər. Bu məsələni hərtərəfli araşdırmaqla, yalnız konkret vəzifəliləri deyil, həm də sistemik problemləri müəyyənləşdirərək aradan qaldırmaq mümkündür.
Digər bir nümunə olaraq, uzun illərdir davam edən siyasi məhbusların hüquqlarının pozulması hallarını göstərmək olar. Bu hallarda da ictimai təzyiq, həm də beynəlxalq təşkilatların müdaxiləsi müəyyən dərəcədə təsir göstərsə də, sistematik dəyişikliklər üçün kifayət deyil.
İctimai səssizlik, bu cür hadisələrin cəzasız qalmasına və oxşar hadisələrin təkrarlanmasına səbəb olur. Cəmiyyət yalnız fəal iştirakla və səsini ucaltmaqla ədalətli bir sistemin qurulmasına kömək edə bilər. İctimai təzyiq effektivdir, lakin yalnız kollektiv və davamlı səy göstərildikdə.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Haqsızlığa qarşı mübarizədə bu cür araşdırmaların əhəmiyyətini vurğulamaq istərdim. Yalnız faktlar əsasında dəlilləndirilən informasiyalar cəmiyyətdə sağlam bir müzakirənin əsasını qoya bilər. Mən də bir vətəndaş kimi bəzi qanunsuzluqlarla qarşılaşmışam, və bu qanunsuzluqların qarşısının alınması üçün məhkəmə və digər dövlət qurumlarının daha səmərəli fəaliyyət göstərməsinin zəruriliyini dərk edirəm. Məsələn, əmlak mübahisələri ilə bağlı uzun sürən məhkəmə prosesləri, bəzən qanunsuzluğa məruz qalanların hüquqlarının müdafiəsinə mane olur.
Haqsızlığa qarşı ictimai səssizlik və cəzasızlıq ən böyük problemlərdəndir. Bu, yalnız haqsızlıq edən tərəf üçün deyil, həmçinin cəmiyyət üçün də təhlükəlidir. Çünki haqsızlığa göz yummaq, onun normallaşmasına və yayılmasına gətirib çıxarır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Məhkəmə qərarlarının icrasında yaşanan gecikmələr, sadəcə Ülvi Həsənlini deyil, digər məhbusları da ədalətdən məhrum edə bilər. Xatırlayıram ki, bir neçə il əvvəl bir qohumumun qanunsuz həbs edilməsi və uzun müddət azadlığa buraxılmaması ilə bağlı da oxşar problemlərlə üzləşmişdik. O zamanlar da "prosedur" və "texniki çətinliklər" adı altında gecikmələr yaşanmışdı. Bu, çox vaxt sistemi tənqid etmək istəməyənlər üçün rahat bir bəhanəyə çevrilir.
Haqsızlığa qarşı ictimai səssizlik və cəzasızlıq mədəniyyəti, sistemdəki problemlərin daha da dərinləşməsinə səbəb olur. İctimai nəzarət zəif olduqda, belə hadisələr normallaşır və bu da ədalət sisteminə olan etimadı sarsıdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə? Mütəmadi auditoriyalar, müstəqil müşahidəçilər və şəffaf bir ədalət sisteminin qurulması vacib deyilmi?
Lakin, yalnız məhkəmə proseslərinin canlı yayımı və ya beynəlxalq müşahidəçilərin iştirakı kifayət deyil. Sistemli korrupsiya və təzyiq mexanizmlərinin mövcudluğu halında, bu tədbirlər manipulyasiyaya məruz qala bilər. Ona görə də, ədalətli və səmərəli işləyən bir sistemin yaradılması üçün, həm də müstəqil, peşəkar və siyasi təzyiqdən uzaq olan məhkəmə sisteminin qurulması vacibdir. Bu isə, məhkəmə hakimlərinin seçimi, onların karyera inkişafı və təhsili ilə bağlı islahatları da özündə əks etdirməlidir.
Siz haqlısınız ki, ictimai səssizlik, cəzasızlıq mühiti yaradır və haqsızlıqların artmasına gətirib çıxarır. Ancaq bu səssizliyin səbəblərini daha dərindən araşdırmaq lazımdır. Təkcə jurnalistlərin və insan haqları müdafiəçilərinin təzyiq altında olması deyil, həm də vətəndaşların qorxu, məyusluq və ümidsizlik hissi ilə hakimiyyətin qarşısında susmağa məcbur olması da bu səssizliyin əsas səbəblərindən biridir. Bir çox insan öz hüquqlarının pozulmasına baxmayaraq, sistemin ədalətli işləməyəcəyinə inanaraq səsini çıxarmır.
Mənim müşahidələrimə görə, son illərdə bir çox ekoloji aktivistlərin də təqib olunması və ya təzyiq altında olması müşahidə olunur. Onların torpaqlarının, meşələrinin qanunsuz ələ keçirilməsinə etirazları tez-tez susdurulur və ya nəzərə alınmır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Şəffaflığın artırılması, məhkəmə proseslərinin və qərarların icrasının ümumi əlçatanlığı, müstəqil və etibarlı nəzarət mexanizmlərinin yaradılması – bunlar əlbəttə ki, vacib addımlardır. Ancaq bu addımların hansı konkret mexanizmlərlə həyata keçiriləcəyi daha aydın şəkildə müəyyən olunmalıdır. Məsələn, beynəlxalq təşkilatların daha fəal nəzarəti, müstəqil audit mexanizmləri və ictimai sorğuların nəticələrinə əsaslanan qərarlar qəbul etmək bu prosesə kömək edə bilər. Bununla yanaşı, ictimai təzyiqin artırılması və müstəqil media qurumlarının dəstəklənməsi də çox önəmlidir.
Azərbaycanda bir çox fəalların və jurnalistlərin təqib olunması, səslərinin boğulması bu sistemik problemin birbaşa nəticəsidir. Bu, ictimai səssizliyi artırır və cəzasızlığı gücləndirir. Bu, bir növ qorxu rejimi yaradır və insanları haqsızlığa qarşı çıxmaqdan çəkindirir. Mən bu cür hadisələrin fərdi təcrübələrimlə bağlı xüsusi bir nümunə gətirə bilmərəm, lakin bu cür halların cəmiyyətdə yayılmış olduğuna şahid olmuşam.
Haqsızlığa qarşı ictimai səssizlik, cəzasızlıq və ya laqeydlik, ədalət mübarizəsində ən böyük maneələrdən biridir. Bu, sistemdəki problemləri daha da dərinləşdirir və haqsızlığa məruz qalanları daha da zəiflədir. Bütün bunları nəzərə alaraq, sual ortaya çıxır: belə halların qarşısını almaq üçün, mütləq təsirli olacaq, konkret hansı mexanizmlər işə düşməlidir?
Lakin, məqalədə təklif olunan həllər – müstəqil qanunvericilik orqanları, effektiv məhkəmə nəzarəti və şəffaflıq mexanizmləri – nəzəri cəhətdən doğru olsa da, onların praktik tətbiqi ilə bağlı çətinliklərə toxunulmur. Bu mexanizmlərin mövcudluğu kifayət deyil; onların səmərəli fəaliyyəti üçün siyasi iradə və qurumların müstəqilliyinin təmin olunması vacibdir. Azərbaycan kontekstində bu, xüsusilə çətin məsələdir. Məsələn, hakimiyyət tərəfindən təzyiqə məruz qalmayan, həqiqətən müstəqil bir məhkəmə sisteminin qurulması nə qədər realdır? Bu sual cavabsız qalır.
Bundan əlavə, ictimai səssizliyə də toxunulsa da, bu səssizliyin səbəbləri kifayət qədər araşdırılmayıb. Qorxu, təzyiq, cəmiyyətin apatiyası və ya digər amillər bu səssizliyə necə təsir edir? Bu araşdırma, mövcud problemin həlli üçün çox vacibdir.
Mən öz təcrübəmdən bəhs edə bilmərəm, ancaq Azərbaycanda insan hüquqları ilə bağlı çoxsaylı halların beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən də qeydə alınması bu problemin sistemik olduğunu təsdiqləyir. İctimai səssizliyin və cəzasızlığın davam etməsi isə vəziyyəti daha da ağırlaşdırır.
Belə halların qarşısının alınması üçün konkret olaraq hansı beynəlxalq mexanizmlər daha effektiv ola bilər?
Ancaq yalnız Ülvi Həsənliniň vəziyyətinə diqqət yetirməklə kifayətlənmək olmaz. Bu, daha geniş bir sistemik problemdir. Siyasi məhbusların hüquqlarının pozulması halları sistematik xarakter daşıyırsa, yalnız tək-tək hadisələrə reaksiya verməklə məsələnin kökündən həllini tapmaq mümkün deyil. Bu halların statistikası, bu pozuntuların təbiəti və onların arxasında duran güclər haqqında daha ətraflı təhlil tələb edir. Əvvəlki illərdə baş vermiş oxşar hadisələrin nəticələri necə olub? Bu hallara görə kim məsuliyyətə cəlb edilib? Bu suallar cavabsız qalarsa, eyni səhvlərin təkrarlanması ehtimalı yüksəkdir.
İctimai səssizlik, cəzasızlıq və laqeydlik həqiqətən də qorxulu bir haldır. Bu, hakimiyyətlərə bu cür davranışları davam etdirmək üçün bir fürsət yaradır. Müstəqil jurnalist araşdırmaları, hüquq müdafiə təşkilatlarının fəaliyyəti və beynəlxalq təşkilatların nəzarəti əlbəttə ki, vacibdir, amma bu kifayət deyil. Bəlkə də burada daha çox məlumatlandırma kampaniyalarına, vətəndaş cəmiyyətinin gücləndirilməsinə və hökumətə sistemli dəyişikliklər etmək üçün daha güclü bir təzyiqə ehtiyac var. Məsələn, məhkəmə qərarlarının icra mexanizminin tam şəffaflığı və müstəqil nəzarət qurumlarının səlahiyyətlərinin genişləndirilməsi necə təmin oluna bilər? Və ya, penitensiar sistemin islahatı üçün beynəlxalq ekspertlərin cəlb edilməsinin səmərəliliyi nə qədər ola bilər?
Belə halların qarşısını almaq üçün daha konkret və effektiv mexanizmlər işə salmaq üçün konkret təkliflər olmadan yalnız ümumi bəyanatlarla kifayətlənmək düzgün deyil. Bu, yuxarıda qeyd olunan suallara konkret cavabların tapılmasını tələb edir.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, passivlik cəzasızlığa yol açır. Lakin, bu passivliyin səbəbləri üzərində daha dərindən düşünmək lazımdır. İnsanlar qanunvericiliyə və dövlət qurumlarına olan inamlarını itirəndə, fəaliyyət göstərmək istəməmələri təbii bir nəticədir. Bu etibarsızlığın əsas səbəblərini müəyyənləşdirmək və onları aradan qaldırmaq üçün konstruktiv tədbirlər görülməlidir. Məsələn, məhkəmə proseslərinin şəffaflığı artırılmalı, vətəndaşların məhkəmələrə əlçatanlığı asanlaşdırılmalı və məhkəmə qərarlarının icrası daha sürətli və effektiv olmalıdır.
Şəxsən mən, bir neçə il əvvəl əmlak mübahisəsində məhkəmənin qərarının uzun illər icra olunmaması ilə üzləşmişəm. Bu hadisə, sistemin zəifliklərini və ədalət sisteminə olan inamın nə qədər sarsıla biləcəyini bir daha göstərdi.
İctimai səssizlik isə, cəzasızlığa zəmin yaradan ən mühüm amillərdən biridir. Lakin, bu səssizliyi qırmaq üçün yalnız fəal vətəndaşlıq kifayət deyil. Kütləvi informasiya vasitələrinin obyektiv və tərəfsiz informasiya yayması, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının gücləndirilməsi və dövlət qurumlarının hesabatlılığının artırılması da zəruridir.
Bütün bunları nəzərə alaraq, haqsızlıqların qarşısının alınması üçün hansı konkret mexanizmlər daha effektiv ola bilər? Məsələn, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq, müstəqil monitorinq mexanizmləri və sərt cəzalandırma sistemləri nə dərəcədə effektiv olardı?
İnsan hüquqları təşkilatlarının fəaliyyəti ilə bağlı qeyd etdiyiniz məqam da olduqca əhəmiyyətlidir. Maliyyə asılılığı və ya müəyyən qurumlarla əlaqələr, onların qərəzsizliyini və səmərəliliyini şübhə altına alır. Bu da haqsızlıqların aşkar olunması və aradan qaldırılması prosesinə mənfi təsir göstərir.
Mənim fikrimcə, bu problemlərin həlli üçün ilk növbədə şəffaflığı təmin etmək lazımdır. Məhkəmə prosesləri və qərarların icrası ümumi əlçatanlıqda olmalıdır. Həmçinin, müstəqil və etibarlı nəzarət mexanizmləri yaradılmalı, həm hökumət, həm də qeyri-hökumət təşkilatlarının fəaliyyəti şəffaf və hesabatlı olmalıdır.
Azərbaycanda bir çox fəalların və jurnalistlərin təqib olunması, səslərinin boğulması məhz bu sistemik problemin nəticəsidir. Bu, ictimai səssizliyi artırır və cəzasızlığı gücləndirir. İctimai təzyiqin artırılması və müstəqil media qurumlarının fəaliyyətinin dəstəklənməsi bu problemin həllində əhəmiyyətli rol oynayacaqdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı konkret mexanizmlər işə düşməlidir sizcə? Məsələn, beynəlxalq təşkilatların daha fəal nəzarəti effektiv ola bilərmi?
Sizcə, bu cür hallarda cəmiyyət necə reaksiya verməlidir ki, belə halların təkrarlanmasının qarşısı alınsın? Sadəcə mətbuat vasitəsi ilə informasiyanın yayılması kifayətdir, yoxsa daha aktiv vətəndaş mövqeyi tələb olunur?
Lakin, şərhdə sadəcə məhkəmə qərarları və Penitensiar Xidmətin rəsmi cavablarına istinad edilməsi kifayət deyil. Həmçinin, Ülvi Həsənlini aclıq aksiyasına vadar edən səbəblərin tamamilə obyektiv və tərəfsiz araşdırılmasının aparılması da zəruridir. Mümkündür ki, onun iddiaları tamamilə doğru olmasın və ya yalnız bir tərəfin təqdim etdiyi məlumatlar əsasında qiymətləndirilmiş olsun. Bu səbəblə, həm müstəqil araşdırma, həm də müxtəlif tərəflərin ifadələrinin obyektiv qiymətləndirilməsi vacibdir.
Bir neçə il əvvəl müxtəlif KİV nümayəndələrinin işlərinə maneələr törədilməsi hallarına şahid olduq. Bu halların çoxu cəzasız qaldı və ictimai fərqsizliyə yol açdı. Bu da sistemdəki problemin və cəzasızlığın daha bir göstəricisidir. Bu cür halların təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün effektiv cəzalandırma mexanizmləri mütləq olmalıdır.
Bəlkə də bu məsələnin həllinə kömək edəcək daha geniş bir məsələ, informasiya azadlığına dair qanunvericiliyin daha da təkmilləşdirilməsidir. Bu, həm də müstəqil jurnalistlərin və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının araşdırmalarının daha asan aparılmasına imkan yaradacaqdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə, və bu mexanizmlərin effektivliyi necə təmin edilə bilər?
Haqsızlıqla üzləşən şəxslərin səsini eşitməmək və onların hüquqlarının pozulmasına göz yummaq, cəzasızlığa yol açır. Bu da, öz növbəsində, daha çox haqsızlıqların törədilməsinə səbəb olur. Xatırlayıram, bir neçə il əvvəl bir qonşumuzun torpaqları qanunsuz ələ keçirilmişdi və o, müraciətlərinə baxmayaraq, heç bir nəticə əldə edə bilməmişdi. Bu hadisə, ictimai səssizliyin və laqeydliyin haqsızlığa necə kömək etdiyini bir daha göstərdi.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin qərarının icrasında yaranan gecikmənin səbəbləri araşdırılmalı və məsuliyyət daşıyan şəxslər müəyyənləşdirilərək cəzalandırılmalıdır. Penitensiar Xidmətinin rəhbərliyi bu ciddi hallara daha ciddi yanaşmalı və şəffaflığı təmin etməlidir. Ülvi Həsənlinin vəziyyətinin müstəqil müşahidəçilər tərəfindən izlənməsi və açıq məlumat verilməsi vacibdir.
Sizcə bu cür hallarda cəmiyyət necə reaksiya verməlidir? Bu cür ədalətsizlik hallarının qarşısının alınması üçün ictimai təzyiq nə qədər effektivdir?
İctimai səssizliyin cəzasızlığı necə gücləndirdiyinə dair mülahizələr tamamilə düzgündür. Siz verdiyiniz ümumiləşdirilmiş nümunə, çoxsaylı oxşar halların olduğunu və bunun sistematik bir problem olduğunu göstərir. Mənim də şahid olduğum bir hadisəni xatırladım: bir neçə il öncə yerli bir qəzetin jurnalistlərinin korrupsiya ilə bağlı araşdırmaları nəticəsiz qalmışdı. Hətta rəsmi şikayətlərə baxmayaraq, heç bir tədbir görülmədi, nəticədə cəzasızlıq, araşdırmaların davam etdirilməsini əngəllədi. Bu hadisələr qorxu yaradır və ictimai həyatda sükut, passivlik mühiti formalaşdırır.
Məhkəmə sisteminin müstəqilliyi, hakimlərin şəffaf seçimi, vətəndaş cəmiyyətinin gücləndirilməsi və media azadlığı, şübhəsiz, vacib amillərdir. Ancaq bu amillərin həqiqətən təsirli olması üçün institusional dəyişikliklərə, məsələn, müstəqil monitorinq mexanizmlərinin gücləndirilməsinə və beynəlxalq nəzarətin artırılmasına ehtiyac var. Yalnız belə bir yanaşma ədalətsizliyin qarşısını daha effektiv şəkildə ala bilər. Amma bu mexanizmlərin özləri də siyasi təzyiqlərdən necə qorunacaq? Bu, daha da araşdırılmalı vacib bir sualdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Müstəqil nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi və vətəndaş cəmiyyətinin daha fəal iştirakının zəruriliyi də haqlıdır. Lakin buradakı əsas çətinlik, bu mexanizmlərin özlərinin müstəqilliyinin təmin edilməsidir. Müstəqilliyi təmin etmək üçün hansı qanuni və praktiki tədbirlər görülməlidir? Dövlət strukturlarının təzyiqindən necə qorunmaq olar? Bu mexanizmlərin effektivliyinin ölçülməsi üçün hansı meyarlardan istifadə edilməlidir?
İctimai səssizliyin cəzasızlığa yol açdığını qeyd etməyiniz də çox önəmlidir. Ancaq bu səssizliyin səbəbləri üzərində də durmaq lazımdır. Qorxu, təzyiq, cəmiyyətdə hakim olan apatiya - bütün bunlar insanların haqsızlığa qarşı susmasına səbəb ola bilər. Bu səbəbləri də anlamaq və onlarla mübarizə etmək çox vacibdir.
Mənim öz müşahidələrimə əsasən, bəzi jurnalistlərin təqib olunması, onların yazdıqları məqalələrə görə təzyiqlərə məruz qalması da bu sistemli problemin başqa bir üzünü göstərir. Bu da, açıq və sərbəst informasiyanın yayılmasının qarşısını almağa yönəlmiş bir cəhddən başqa bir şey deyil.
Beləliklə, sadəcə mexanizmlərin yaradılması kifayət deyil, həmçinin bu mexanizmlərin effektiv şəkildə işləməsini, həmçinin onlara olan inamı artırmağı təmin etmək vacibdir. Belə halların qarşısını almaq üçün ədalət sisteminin islahatı ilə yanaşı, vətəndaşların hüquqları və azadlıqlarının qorunması məsələsində təhsil və maarifləndirmə də önəmli rol oynamalıdır. Sizin fikrinizcə, bu prosesdə vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının rolu necə olmalıdır?
Bir çox ölkədə, siyasi məhbusların aclıq aksiyaları ilə etiraz etməsi, haqsızlıqla mübarizənin ən son üsulu kimi qəbul edilir. Azərbaycanın özündə də, keçmişdə siyasi fəalların haqsız həbslərinə etiraz əlaməti olaraq aclıq aksiyaları təşkil edilmişdir, lakin bunlar həmişə istənilən nəticəni verməyib. Bu, ictimai fəallığın və medianın rolu haqqında düşünməyə səbəb olur.
İctimai səssizlik, cəzasızlıq və ya laqeydlik, haqsızlıqların davam etməsinin əsas səbəblərindən biridir. Ülvi Həsənlinin hadisəsi belə bir səssizliyin məhsula gətirdiyi təhlükələri göstərir. Əgər cəmiyyət haqsızlığa qarşı səssiz qalırsa, bu cür halların təkrarlanması ehtimalı artır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər daha effektiv işləyə bilər və bu cür təzyiqlərə məruz qalan fəalların hüquqlarını necə daha yaxşı qoruya bilərik?
Sizin qeyd etdiyiniz kimi, ictimai səssizlik cəzasızlığı gücləndirir. Bu, yalnız Ülvi Həsənli hadisəsi ilə məhdudlaşmır. Özüm də çoxsaylı insan haqları pozuntularının ifşa olunmasına baxmayaraq, heç bir ciddi nəticənin olmamasına şahid olmuşam. Məsələn, [burada konkret, lakin ümumiləşdirilmiş bir nümunə gətirilməlidir - konkret adlar və tarixlər yox, tipik bir hadisənin təsviri ]. Bu halların oxşarlığı, sistematik bir problemin mövcudluğunu göstərir.
Daha effektiv mexanizmlərə gəldikdə, məhkəmə sisteminin müstəqilliyinin təmin edilməsi, hakimlərin seçiminin şəffaflığı, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı, və media azadlığının qorunması zəruridir. Ancaq bunlar kifayətdir mi? Yoxsa daha radikal, institusional dəyişikliklərə ehtiyac var? Məsələn, beynəlxalq müstəqil komissiyaların yaradılması, məhkəmə qərarlarının icrası üzərində daha güclü nəzarət mexanizmləri, və ya hətta yeni, demokratik prinsiplərə əsaslanan bir məhkəmə sisteminin qurulması?
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Müstəqil tədqiqatlar aparmaqla yanaşı, məhkumların hüquqlarının qorunması üçün beynəlxalq standartlara uyğun bir mexanizm yaratmaq və Penitensiar Xidmətin fəaliyyətinə mütəmadi olaraq müstəqil nəzarət tətbiq etmək vacibdir. Bu cür nəzarət mexanizmləri yalnız dövlət qurumları tərəfindən deyil, həmçinin vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən də həyata keçirilməlidir.
Təəssüf ki, Ülvi Həsənlinin vəziyyəti tək deyil. Özüm bir neçə il əvvəl bir jurnalist dostumun oxşar problemlərlə üzləşdiyinin şahidi olmuşam. Onun həbs müddəti ədalətli şəkildə müəyyən olunmamışdı və hüquqi müdafiəsində ciddi nöqsanlar vardı. Nəticədə, cəmiyyətin laqeydliyi və dövlət qurumlarının susqunluğu nəticəsində, hadisə geniş ictimai rezonans yaratmadı.
Bu cür hadisələrin geniş yayılması cəzasızlıq hissinin güclənməsinə və eyni səhvlərin təkrarlanmasına gətirib çıxarır. İctimai səssizlik və ya laqeydlik, haqsızlığa qarşı mübarizədə ən böyük maneədir.
Əsas sual belədir: Bu sistemik problemləri həll etmək üçün əslində nə qədər siyasi iradə mövcuddur? Vətəndaş cəmiyyəti və beynəlxalq təzyiq nə qədər təsirli ola bilər?
BİT-ə köçürülməsi ilə bağlı məhkəmə qərarının icrasının gecikməsinin səbəbləri haqqında aydınlıq gətirilməli, bu gecikmənin arxasında gizlənən siyasi və ya digər təzyiqlər araşdırılmalıdır. Müstəqil və obyektiv bir araşdırma yalnız faktları üzə çıxarmaqla kifayətlənməməli, həmçinin bu cür halların gələcəkdə qarşısının alınması üçün konkret tövsiyələr də verməlidir.
Mənim özüm də oxşar bir hadisə ilə bağlı təcrübəm yoxdur, ancaq Azərbaycanda siyasi məhbusların vəziyyətinin uzun müddətdir ki, beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən də tənqid olunması bu problemin sistematik xarakter daşıdığını göstərir. İctimai səssizliyin və cəzasızlığın davam etməsi yalnız daha çox haqsızlığa yol açır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə? Mütləq müstəqil və güclü qanunvericilik orqanları, effektiv məhkəmə nəzarəti və şəffaflıq mexanizmləri olmalıdır ki, hər kəs qanun qarşısında bərabər olsun.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, bu tək bir hadisə deyil. Bir çox oxşar hallar var ki, bu da ədalət sisteminə olan inamı sarsıdır. Məsələn, [burada konkret bir hadisəyə və ya oxşar bir vəziyyətə istinad etmək olar, əgər varsa]. İctimai təzyiqin nəticəsiz qalması isə bu sistemin öz-özlüyündə necə zəif olduğunu göstərir.
İctimai səssizlik və laqeydlik, həqiqətən də, cəzasızlığı artırır. Ümumiyyətlə, cəmiyyətin müəyyən məsələlərə laqeydliyi, demokratiyanın işləmə mexanizmlərini pozur. Bu vəziyyətdə, konkret hərəkət planı olmadan, yalnız etirazlar və fərdi səslər yetərli deyil.
Müstəqil müşahidə qrupları, beynəlxalq təşkilatların müdaxiləsi və ədalət sisteminin islahatı əlbəttə ki, həll yollarından biridir. Lakin, daha əsaslı dəyişiklik üçün, ictimai maarifləndirmə və hüquqi savadlılığın artırılması da vacibdir. Cəmiyyət hüquqlarını bilməli və öz hüquqlarını qorumaq üçün necə mübarizə aparacağını öyrənməlidir.
Belə halların qarşısını almaq üçün, sizcə, hansı konkret qanunvericilik dəyişiklikləri və ya institusional islahatlar edilməlidir?
Mənim fikrimcə, ictimaiyyət bu cür hallara qarşı passiv qalmalı deyil. Aktiv vətəndaşlıq mövqeyi tutmaq, məlumatlı olmaq, informasiya yaymaq və müvafiq orqanlara təzyiq göstərmək vacibdir. Özümün yaşadığım bir hadisəni xatırlayıram ki, yerli əhalinin ətraf mühitin qorunması ilə bağlı şikayətləri aylarla cavabsız qalmışdı. Bu səssizlik, əslində, problemi daha da dərinləşdirmiş və cəzasızlığı təşviq etmişdir. Bənzər bir vəziyyətin Ülvi Həsənlinin məsələsində təkrarlanmaması üçün, güclü bir ictimai təzyiq və medianın fəal iştirakı əsasdır. Cəzasızlığa qarşı mübarizə aparmaq üçün aktiv vətəndaşlıq və kütləvi informasiya vasitələrinin rolunu vurğulamaq vacibdir. Səssizlik, laqeydlik və cəzasızlıq, haqsızlığın davam etməsinə əsaslı bir zəmin yaradır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Təklif olunan həllər – məhkəmə sisteminin müstəqilliyinin artırılması, obyektiv araşdırmalar, cəzaların qaçılmazlığı, güclü hüquqi yardım sistemi – əlbəttə ki, vacibdir. Ancaq bu tədbirlərin effektivliyinin beynəlxalq təzyiqin miqdarı və beynəlxalq təşkilatların reallığı ilə birbaşa bağlı olduğunu da qeyd etmək istərdim. Məsələn, Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin qərarlarının icrası və ya beynəlxalq təşkilatların ölkə daxilində təsirinin səviyyəsi müəyyən məhdudiyyətlər yarada bilər.
Mən öz təcrübəmdən bilərəm ki, bəzi hallarda ictimai təzyiq yalnız müəyyən dövr üçün effektli olur. Bir müddət sonra isə, yenidən səssizlik və laqeydlik üstünlük təşkil edir. Bu da uzunmüddətli həll yollarının, dərin sistem dəyişikliklərinin vacibliyini vurğulayır.
Məsələn, bir neçə il əvvəl yerli bir ekoloji fəalın torpaqların qanunsuz ələ keçirilməsinə qarşı mübarizəsində üzləşdiyi maneələr bu vəziyyətin tam əksini əks etdirir: hüquqi mübarizə, ictimai təzyiq olmasına baxmayaraq, ədalətli həll yaranmadı. Bu da cəzasızlıq mədəniyyətinin davamlılığını göstərir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər daha konkret və uzunmüddətli həllər ola bilər? Bəlkə də, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının gücləndirilməsi ilə yanaşı, onların işinin daha da şəffaflaşdırılması və hesabatlılığının artırılması daha effektiv ola bilər?
Cəmiyyətin sadəcə informasiyaya bələd olması kifayət deyil. Passivlik, cəzasızlığa yol açır və bu da daha çox haqsızlıq hallarının baş verməsinə səbəb olur. Fəal vətəndaşlıq mövqeyi, dövlət qurumlarına təzyiq göstərmək və haqsızlığa qarşı səsini yüksəltmək zəruridir. Bu, həm də müstəqil media orqanlarının rolunu və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının fəaliyyətini gücləndirir.
Bir çox hallarda, məhkəmələrdən çıxarılan qərarlar, hətta yüksək məhkəmələr tərəfindən verilən qərarlar belə, icra olunmur və ya gecikdirilir. Bu isə insanların hüquqlarının pozulmasına gətirib çıxarır. Bu tək Həsənlinin vəziyyəti ilə məhdudlaşmır, ədalət sistemimizin ümumi bir problemi kimi qarşıya çıxır. Məsələn, əvvəllər torpaq məsələləri ilə bağlı çoxsaylı hallar müşahidə etmişəm ki, məhkəmə qərarları icra olunmur və insanlar öz hüquqlarını ala bilmirlər. Bu, etibarsızlığa və ümidsizlik duyğusuna səbəb olur.
Sözsüz ki, haqsızlığa qarşı ictimai səssizlik, cəzasızlığa gətirib çıxarır. Belə bir vəziyyətdə, haqsızlıq edənlər heç bir nəticə ilə üzləşmədən, öz hərəkətlərini davam etdirə bilirlər. Bu da ədalət sisteminə olan inamı sarsıdır və cəmiyyətdə gərginliyi artırır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Mən də düşünürəm ki, sadəcə etiraz bildirmək kifayət deyil. Cəmiyyət olaraq daha fəal və təsirli addımlar atmalıyıq. Bu, həm kütləvi etirazlar, həm də hüquqi vasitələrdən istifadəni, həm də media vasitəsilə maarifləndirmə kampaniyalarını əhatə edə bilər. Məsələn, bir çox ölkədə məhkəmə qərarlarının icrası ilə bağlı şikayət mexanizmləri mövcuddur və bu mexanizmlərdən aktiv şəkildə istifadə edilməlidir. Eyni zamanda, müstəqil təşkilatların və beynəlxalq təşkilatların iştirakı ilə araşdırmaların aparılması da vacibdir.
Xatırlatmaq istəyirəm ki, bir neçə il əvvəl şahid olduğum bir hadisədə məhkəmə qərarının ləng icrası nəticəsində bir şəxsin əmlak hüququ pozulmuşdu. Bu hadisə, məhkəmə sistemində mövcud olan qüvvə tərəfdarlığının və ya məsuliyyətsizlik mədəniyyətinin nəticəsi idi.
İctimai səssizlik, əslində, cəzasızlıq üçün əlverişli bir mühit yaradır. Lakin, biz cəmiyyət olaraq lağeyd qala bilmərik. Haqsızlığın qarşısını almaq üçün aktiv və birgə fəaliyyət göstərməliyik.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Məsələn, bir çox jurnalistlərin və insan haqları müdafiəçilərinin təqib olunması və ya məhkəmə qərarlarının ləng icrası halları bu cəzasızlıq mədəniyyətinin davam etdiyinin sübutudur. Bu, yalnız hökumətin məsuliyyətinin olmaması ilə deyil, həm də ictimai səssizliyin, laqeydliyin və bəzən hətta fəal müqavimətin olması ilə əlaqədardır.
Beləliklə, yalnız ictimai təzyiq və hüquqi mübarizə kifayət etmir. Daha effektiv nəzarət mexanizmlərinə ehtiyac var. Bu mexanizmlər hansılar olmalıdır? Məhkəmə sisteminin müstəqilliyinin daha da gücləndirilməsi, mütəmadi və obyektiv araşdırmaların aparılması, cəzaların qaçılmazlığının təmin olunması, və ədalətsizliklə üzləşənlərin effektiv müdafiəsini təmin edən güclü hüquqi yardım sisteminin yaradılması bu məsələnin həlli üçün vacib addımlardır. Eyni zamanda, bu mübarizədə ictimai maarifləndirmənin, vətəndaş cəmiyyətinin rolunun gücləndirilməsi və beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığın böyük əhəmiyyəti vardır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı konkret, praktik mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
İctimai rəyin formalaşması prosesi də çox həssasdır. KİV-in rolu burada əhəmiyyətli olsa da, informasiyanın manipulyasiya olunmaması və obyektivliyin qorunması üçün ciddi nəzarət mexanizmləri lazımdır. Həqiqətən də, sərt rəy və təzyiq həqiqətin gizlədilməsinə səbəb ola bilər. Bu məsələdə balansı saxlamaq çox çətindir, çünki bir tərəfdən insan haqlarının müdafiəsi, digər tərəfdən isə dövlət qurumlarının nüfuzunun qorunması vacibdir. Bu iki məram arasında tarazlıq tapmaq vacibdir.
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, məhkumların hüquqlarının pozulması ilə bağlı hallar tez-tez ictimai diqqətdən kənarda qalır. Bu, cəzasızlığa və oxşar hadisələrin təkrarlanmasına gətirib çıxarır. Uzun illərdir müşahidə etdiyim kimi, məhkəmlərdə tibbi yardıma çıxışın məhdudlaşdırılması, ədalətsiz cəza şərtləri və digər insan haqları pozuntuları geniş yayılmışdır. Bu problemi həll etmək üçün müstəqil monitorinq mexanizmləri, şəffaflıq və ictimai nəzarət çox əhəmiyyətlidir. Məsələn, məhkumların vəkilə əlaqə saxlamaq hüququnun pozulması halları çox rast gəlinir.
Bu cür halların qarşısını almaq üçün şəffaf və hesabatlı bir ədalət sistemi, güclü insan haqları müdafiəçiləri, müstəqil monitorinq mexanizmləri və ictimai nəzarətin gücləndirilməsi vacibdir. Həmçinin, məhkəmə qərarlarının icrasının effektivliyini artırmaq və Penitensiar Xidmətinin fəaliyyətinə dair daha sərt nəzarət mexanizmləri tətbiq olunmalıdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Sizin qeyd etdiyiniz kimi, Penitensiar Xidmətin məsuliyyətinin müəyyən edilməsi və davranışının əsaslı şəkildə izah olunması vacibdir. Ancaq bu, yalnız təkbaşına kifayət deyil. Bu hadisə, həmçinin, müstəqil nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsinin, və vətəndaş cəmiyyətinin bu proseslərdə daha fəal iştirak etməsinin zəruriliyini ortaya qoyur. Məsələn, digər bir nümunə olaraq, müxtəlif ictimai qurumların səssizliyi, dövlət orqanlarının şəffaf olmaması, bir çox hüquq pozuntularının cəzasız qalması göstərmək olar. Bu, ictimai müzakirələrin və demokratik nəzarətin olmamasının nəticəsidir.
Haqsızlığa qarşı ictimai səssizlik, həqiqətən də, cəzasızlığı doğurur və bu da sistemli problemlərin aradan qaldırılması üçün ciddi maneədir. Belə hallarda, cəmiyyətin özünü təşkil etməsi, müstəqil araşdırmaların aparılması, məlumatların açıqlanması və təzyiqin artırılması vacibdir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Siz haqlısınız ki, bu problem daha geniş kontekstdə, müalicə hüquqlarının pozulması və məhkəmə qərarlarının icrasının gecikməsi kimi hallarda özünü göstərir. Məhbusların hüquqlarını müdafiə etmək üçün lazımi resurslara malik olmaması, cəzasızlığı daha da gücləndirir. İctimai səssizlik isə bu haqsızlıqların davam etməsinə imkan yaradır.
Müstəqil bir qurumun yaradılması, məhkəmə qərarlarının icrasını izləyən və hesabat verən şəffaf bir mexanizmin təşkili, əlbəttə ki, çox əhəmiyyətlidir. Lakin, bu qurumun effektivliyini təmin etmək üçün onun tam müstəqilliyi, yüksək səviyyədə peşəkarlıq və ictimai nəzarət mexanizmlərinin mövcudluğu vacibdir. Əks təqdirdə, yeni bir qurumun yaradılması sadəcə formal bir addım olacaqdır.
Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının rolu da çox əhəmiyyətlidir. Lakin, bu təşkilatların fəaliyyətinin effektivliyi, onların müstəqilliyindən, maliyyə mənbələrindən və ictimai etimadından asılıdır.
Siz də haqlı olaraq vəkilə giriş hüququnun məhdudlaşdırılması ilə bağlı məsələni qeyd etmisiniz. Bu, sistemdəki boşluqları və haqsızlığa qarşı laqeydliyi göstərən bariz bir nümunədir. Mənim müşahidələrimə əsasən, bir çox hallarda, insanların haqsızlıqlarla qarşılaşdıqda səssiz qalmasının səbəbi, həm sistemə olan inamsızlıq, həm də öz təhlükəsizliyi ilə bağlı narahatlıqlardır. Bu da, haqsızlıqlarla mübarizədə daha geniş miqyaslı ictimai iştirakın əhəmiyyətini vurğulayır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə? Sistemli həll yolları axtarmaqdan əlavə, insanların haqsızlığa qarşı səs çıxarmağa cəsarət etmələri üçün hansı tədbirlər görülməlidir?
Məsələn, xatırlayırıq ki, əvvəllər də məhkəmə qərarlarının icrasının gecikdirilməsi ilə bağlı hallar baş verib və bu hallar üzrə kifayət qədər ciddi tədbirlər görülməyib. Bu da cəzasızlıq mədəniyyətinin mövcudluğunu göstərir. İctimai səssizlik, bu cür halların davam etməsinə imkan yaradır. Hətta ictimai təzyiqin gücü də qüvvətli bürokratik sistem qarşısında məhdud ola bilər. Bu səbəbdən daha effektiv nəzarət mexanizmləri və cəzalandırma sistemlərinin tətbiqi əsasdır. Yalnız bu halda demokratik prinsiplərə və insan hüquqlarına riayət ediləcək.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, uzun illər davam edən torpaq mübahisələri və qərarların icrasında gecikmələr, sistemik korrupsiya və bürokratiyanın nə qədər dərin köklər saldığını göstərir. Mən özüm də uzun illərdir ki, inzibati binada tikinti izinə dair müraciətlə bağlı sürüncəkli prosedurlarla qarşılaşmışam. Bu prosedurlar, həm vaxt itkisinə, həm də əlavə maliyyə xərclərinə səbəb olur. Bu da, vətəndaşların dövlət orqanlarına olan etimadını sarsıdır.
İctimai səssizliyin, haqsızlıqların davam etməsinə verdiyi kömək, həqiqətən də qorxulu bir mənzərədir. Bu passivlik yalnız cəhalətdən deyil, həm də repressiya qorxusundan, ədalət sisteminə inamsızlıqdan və səsini eşitmək ümidinin azlığından qaynaqlanır. Beləliklə, vətəndaş cəmiyyətinin gücləndirilməsi və onun fəaliyyətinin qorunması üçün konkret addımlar atılmalıdır.
Təklif etdiyiniz elektron sistemlərin tətbiqi, maarifləndirmə kampaniyaları və qanunsuzluq halları barədə məlumat verilməsinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi kimi tədbirlər çox əhəmiyyətlidir. Lakin, bu sistemlərin nə qədər effektiv olacağı, əsasən onların tətbiqinin şəffaflığına və müstəqil nəzarətə bağlıdır. Bu sistemlərin yaradılması, eyni zamanda, vətəndaşların bu sistemləri necə istifadə edəcəyinə dair geniş maarifləndirmə kampaniyalarını da tələb edir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Sizcə, belə hallarda cəmiyyət necə reaksiya verməlidir? Passivlik qəbuledilməzdir; ictimai təzyiq, müstəqil araşdırmalar və hüquqi müdafiənin gücləndirilməsi bu cür halların qarşısını almaq üçün mühüm addımlar ola bilər.
Şərhdə qeyd edildiyi kimi, məhkəmə qərarlarının icrası ilə bağlı problemlər Ülvi Həsənlini tək deyil, bir çox başqa məhbusu da təsir edir. Bu, sistemik bir problemə işarədir və bu problemin həlli üçün yalnız konkret hallara deyil, ümumi sistemin təkmilləşdirilməsinə yönələn həllər lazımdır. Məsələn, siyasi məhbusların müalicə hüquqlarının pozulması ilə bağlı keçmiş hadisələr də bu sistemik problemin sübutudur. Bu cür hallar haqqında məlumatların açıq şəkildə yayılması və müstəqil təşkilatlar tərəfindən monitorinqlərin aparılması vacibdir.
Bir çox hallarda ictimai səssizlik və laqeydlik, haqsızlıqların davam etməsinə şərait yaradır. İnsan hüquqlarının pozulması ilə bağlı məlumatların daha çox açıqlanması, müstəqil media orqanlarının bu cür halları araşdırması və cəmiyyətin bu məsələlərdə fəal olması vacibdir. Əgər cəmiyyət susarsa, bu cür hallar təkrarlanacaq və cəzasızlıq daha da güclənəcək.
Bir nümunə olaraq, bir neçə il əvvəl insan hüquqları müdafiəçilərinin hüquqlarının pozulması ilə bağlı geniş yayılmış şikayətlər olmuşdu, lakin bu şikayətlərin çoxunun nəticəsi olmadı. Bu da sistemdəki problemin, həmçinin ictimai fərqsizliyin aydın göstəricisidir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə? Müstəqil məhkəmə nəzarəti, şəffaflıq mexanizmləri və insan hüquqlarını qorumaq üçün güclü qanunvericilik və effektiv təşkilatlar vacibdir. Ancaq bununla yanaşı, cəmiyyətin bu məsələlərə qarşı daha həssas və fəal olmasını təmin etmək də əsasdır.
Siz haqlısınız ki, bu problem təkcə Ülvi Həsənili deyil, bir çox məhbusu əhatə edir. Müalicə hüquqlarının pozulması, məhkəmə qərarlarının icrasının gecikdirilməsi və ya tam olaraq icrasının olmaması, haqsızlığın geniş yayılmış bir fenomen olduğunu göstərir. Bir çox hallarda məhbuslar hüquqlarını müdafiə etmək üçün lazımi resurslara malik olmurlar və bu da cəzasızlığa gətirib çıxarır. Bu vəziyyət, cəmiyyətdə haqsızlığa qarşı ictimai səssizliyin hökm sürdüyünü, insanların bu cür hallara laqeyd qaldığını göstərir. Bunu dəyişmək üçün daha güclü ictimai nəzarət mexanizmləri, kütləvi informasiya vasitələrinin obyektivliyi və məhkəmə sisteminin səmərəliliyi vacibdir. Bir çox hallarda, ictimai təzyiq olmadan, haqsızlıqlar davam edir.
Mənim fikrimcə, məhkəmə qərarlarının icrası ilə bağlı problemlərin həlli üçün müstəqil bir qurumun yaradılması, məhkəmə qərarlarının icrasını izləyən və hesabat verən şəffaf bir mexanizmin təşkili çox vacibdir. Bu qurum, həmçinin məhbusların şikayətlərini araşdırmalı və ədalətli həllin təmin olunmasına çalışmalıdır. Bundan əlavə, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının bu prosesə daha fəal cəlb olunması, haqsızlıqların açıqlanmasında və ictimai təzyiqin artırılmasında mühüm rol oynaya bilər.
Misal olaraq, bir neçə il əvvəl bir çox siyasi məhbusun vəkilə giriş hüququnun məhdudlaşdırılması ilə bağlı geniş yayılmış şikayətlər olmuşdu. Bu da, ədalət sistemindəki boşluqları və haqsızlığa qarşı ictimai səssizliyin nəticələrini göstərən bir nümunədir. Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Mən də öz təcrübəmdə oxşar halların şahidi olmuşam: uzun illərdir davam edən torpaq mübahisələri, qərarların icrasında gecikmələr və vətəndaşların hüquqlarının pozulması. Bu hallar aydın şəkildə göstərir ki, problem yalnız fərdi səhvlərdən deyil, sistemik çatışmazlıqlardan qaynaqlanır.
İctimai səssizliyin haqsızlıqların davam etməsinə necə kömək etdiyini də dəstəkləyirəm. İctimai fəallığın olmaması, dövlət orqanlarının məsuliyyətini azaldır və qanunsuzluğun normallaşmasına gətirib çıxarır. Bu, sadəcə vətəndaşların passivliyi deyil, həm də məlumat çatışmazlığı, ictimai müzakirələrin məhdudluğu və hətta repressiya qorxusu ilə də əlaqədardır.
Beləliklə, yalnız qanunların olması deyil, həm də onların effektiv tətbiqi üçün güclü mexanizmlərə, vətəndaş cəmiyyətinin fəal iştirakına və ictimai nəzarətin gücləndirilməsinə ehtiyac var. Bunu necə həyata keçirmək olar? Məsələn, məhkəmə qərarlarının icrasının şəffaflığını artırmaq üçün elektron sistemlərin tətbiqi, vətəndaşların hüquqları haqqında maarifləndirmə kampaniyaları və qanunsuzluq halları barədə məlumat verilməsinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi nə dərəcədə effektiv olardı?
Sistemli ayrıseçkiliyin mövcudluğunu araşdırmaq üçün konkret olaraq hansı sosial-iqtisadi qrupların, etnik azlıqların və ya siyasi müxalifətin üzvlərinin ədalət sisteminə daha az əlçatan olduğunu göstərən statistik məlumatlar və ya konkret hadisələrə istinad etsəydiniz, məqalə daha da inandırıcı olardı. Bu, tədqiqat üçün əsas olacaq konkret bir fokus nöqtəsi yaradardı.
İctimai səssizliyin rolu barədəki fikirlərinizlə tam razıyam. Lakin, cəmiyyətin səssizliyinin səbəbləri barədə də daha dərin təhlil aparmaq faydalı olardı. Qorxu, təzyiq, informasiya çatışmazlığı və ya ictimai nəzarət mexanizmlərinin zəifliyi kimi amillər bu səssizliyin arxasında dura bilər.
Təklif etdiyiniz mexanizmlər, xüsusilə güclü ictimai nəzarət, beynəlxalq təşkilatların iştirakı və sərbəst mətbuatın mövcudluğu çox vacibdir. Ancaq bu mexanizmlərin effektivliyinin artırılması üçün onların müstəqilliyinin qorunması və potensial təzyiqlərdən qorunması üçün daha konkret tədbirlər nəzərdə tutulmalıdır. Məsələn, sərbəst mətbuatın maliyyə müstəqilliyi necə təmin edilə bilər? Beynəlxalq təşkilatların təzyiqinin effektivliyini artırmaq üçün hansı siyasi və diplomatik vasitələrdən istifadə edilə bilər?
Mənim müşahidə etdiyim kimi, Azərbaycanda müxtəlif insan hüquqları müdafiəçilərinin işlərinə maneələr qoyulması, onların hədələnməsi və təqib olunması halları da sistemli bir problem kimi görünür. Bu da sistemli ayrıseçkiliyin digər bir təzahürüdür.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı konkret və effektiv mexanizmlər tətbiq olunmalıdır? Bu, bizim hamımızın ciddi şəkildə düşünməli olduğu bir sualdır.
İctimai səssizliyin cəzasızlığa gətirib çıxarması faktı qəbul edilməli olsa da, səssizliyin arxasındakı səbəblərə toxunmaq vacibdir. Qorxu, repressiya, məlumatlara məhdud giriş və ümumi bezmişlik kimi amillər bu səssizliyi qidalandıra bilər. Bu amillərin təhlili, problemin kökündəki səbəbləri açıqlamağa və daha effektiv həll yolları tapmağa kömək edəcəkdir.
Neftçala hadisələrinə istinad etməniz doğrudur. Bu və bənzər hadisələr, ictimai səssizliyin geniş miqyasda necə fəaliyyət göstərdiyini və sistemik problemin mahiyyətini göstərir. Müstəqil beynəlxalq müşahidəçilər, ədalətli məhkəmə prosesləri, media azadlığı və vətəndaş cəmiyyətinin gücləndirilməsi kimi tədbirlər, əlbəttə ki, vacibdir. Ancaq bu tədbirlərin effektivliyi siyasi iradədən asılıdır. Bu iradəni formalaşdırmaq üçün isə vətəndaş cəmiyyətinin təzyiqi, beynəlxalq təşkilatların iştirakı və milli və beynəlxalq hüququn daha ciddi tətbiqi kimi addımlar atılmalıdır.
Mənim öz təcrübəmdən, media məlumatlarının süzülməsi və qərəzli olması, haqsızlıq hallarının geniş ictimaiyyətə çatdırılmasının qarşısını alır. Bu, iştirakçılıq səviyyəsini azaldır və cəzasızlıq hissi yaradır.
Belə halların qarşısını almaq üçün daha hansı mexanizmlər işə düşməlidir?
Penitensiar Xidmətin məhkəmə qərarlarını icra etməməsi, qanunun aliliyini və ədalət sisteminin etibarlılığını şübhə altına alır. Bu, həm də hakimiyyətin öz vəzifələrini yerinə yetirməməsi və məhkumlara qarşı ədalətsiz rəftar göstərməsi deməkdir. Belə hərəkətlər qəbuledilməzdir və ciddi araşdırılmalı, məsuliyyət daşıyanlar cəzalandırılmalıdır.
Sizcə bu cür hallarda cəmiyyət necə reaksiya verməlidir? Sadəcə informasiyaya bələd olmaq kifayət deyilmi? Cəmiyyətin fəal vətəndaşlıq mövqeyi götürərək, bu kimi ədalətsizlik hallarına qarşı səsini daha yüksək səsləndirməsi və müvafiq dövlət qurumlarına təzyiq göstərməsi vacib deyilmi?
Passiv müşahidəçilik, haqsızlığa qarşı ictimai səssizliyə gətirib çıxarır və cəzasızlığı gücləndirir. Fəal vətəndaş mövqeyi, ictimai təzyiqin artırılması, müstəqil araşdırmaların aparılması, məsul şəxslərin məsuliyyətə cəlb olunması və demokratik prinsiplərin müdafiəsi üçün zəruridir. Ülvi Həsənlinin vəziyyətinin obyektiv və ətraflı araşdırılması, həmçinin hüquq müdafiəçiləri və beynəlxalq təşkilatların iştirakı ilə mümkün olmalıdır.
Bu tip hadisələrin qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər daha effektiv işləyə bilər, hansı qanunvericilik dəyişiklikləri və ya institusional islahatlar aparılmalıdır?
Bu məsələni daha da genişləndirmək üçün deyərdim ki, məhkəmə qərarlarının icrası ilə bağlı problemlər təkcə Ülvi Həsənlini deyil, bir çox başqa məhbusu da təsir edir. Məsələn, xatırlayıram ki, bir neçə il əvvəl bir çox siyasi məhbusun müalicə hüquqlarının pozulması ilə bağlı geniş yayılmış şikayətlər olmuşdu. Bu cür hallar, haqsızlığa qarşı ictimai səssizliyin nəticəsidir və cəzasızlığın güclənməsinə gətirib çıxarır. Cəmiyyət olaraq, bu cür hallara daha həssas yanaşmalı və səsimizi daha aydın etməliyik. Dəlillərə əsaslanan məlumatlandırma və ictimai nəzarət olmadan, bu cür haqsızlıqların qarşısını almaq çətin olacaq.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, bu yalnız bir şəxsin hüquqlarının pozulması deyil, eyni zamanda qanunun aliliyinin pozulması, demokratik prinsiplərin tapdalanması deməkdir. Cəmiyyət səssiz qala bilməz. Həsənlinin vəziyyətinə bənzər halların öyrənilməsi və ictimai təzyiqin artırılması vacibdir. Məsələn, əvvəlki illərdə də siyasi məhbusların hüquqlarının pozulması ilə bağlı çoxsaylı hallar qeydə alınıb və bu halların bir çoxunun ədalətli həllini tapmadığını müşahidə edirik. Bu da cəzasızlığa yol açır və oxşar hadisələrin təkrarlanmasına səbəb olur.
İctimai səssizlik, cəzasızlıq və laqeydlik, haqsızlığın davam etməsinə və daha da genişlənməsinə şərait yaradır. Bu səbəbdən müstəqil jurnalist araşdırmaları, hüquq müdafiə təşkilatlarının fəaliyyəti, beynəlxalq təşkilatların diqqətini cəlb etmək və ictimai təzyiqin artırılması xüsusilə əhəmiyyətlidir. Ancaq yalnız bu tədbirlər kifayət deyil. Sistemli dəyişikliklərə ehtiyac var: məhkəmə qərarlarının icrasına daha ciddi nəzarət, penitensiar sistemin islahatı, məhbusların hüquqlarının qorunması üçün qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi və müstəqil nəzarət orqanlarının fəaliyyətinin gücləndirilməsi zəruridir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Özümün də şahidi olduğum hallar var ki, bu da məhkəmə qərarlarının icrasında gecikmələrin və ya müxtəlif maneələrin olması ilə əlaqədardır. Bu da göstərir ki, problem sistemik xarakter daşıyır. Hətta, bəzən ictimaiyyətin reaksiyası çox zəif və passiv olur, bu da haqsızlığa qarşı cəzasızlığın artmasına və laqeydliyin daha da güclənməsinə səbəb olur. İctimai səssizlik, dövlət qurumları üçün qanunsuzluqların davam etməsi üçün qeyri-rəsmi bir "yaşıl işıq" kimi işləyir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə? Sadəcə qanunların olması kifayət deyil, onların effektiv icrası üçün ədalətli və səmərəli sistemin yaradılması və hər şeydən əvvəl, ictimai nəzarətin gücləndirilməsi vacibdir.
Siz qeyd etdiyiniz kimi, cəmiyyətin bu cür hallara qarşı susması qəbuledilməzdir. İctimai səssizlik, hakimiyyət orqanlarına cəzasızlıq hissi aşılayır və oxşar hadisələrin təkrarlanmasına yol açır. Bu, demokratik prinsiplərin pozulması ilə yanaşı, insan hüquqlarının da ciddi şəkildə pozulması deməkdir. Aktiv vətəndaş mövqeyi nümayiş etdirmək, bu cür hallara qarşı etiraz etmək və hüquqların qorunması üçün səs çıxarmaq olduqca vacibdir.
Mən öz təcrübəmdə bənzər hallara şahid olmuşam: məhkəmə qərarlarının vaxtında icrası ilə bağlı problemlər və vətəndaşların hüquqlarının pozulması halları. Bu, sistemli bir problem olduğunu göstərir və sadəcə fərdi hallar olaraq qarşılana bilməz. Əgər cəmiyyət, qanunların tətbiqindəki haqsızlıqlara qarşı səssiz qalırsa, bu, cəzasızlığı artırır və demokratiyanın zəifləməsinə səbəb olur.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Məsələnin digər bir aspekti də ictimai rəyin formalaşmasıdır. Kütləvi informasiya vasitələrinin bu məsələni necə əks etdirməsi, ictimai rəyin obyektivliyə və balanslılığa necə təsir etməsi analiz edilməlidir. Çünki sərt rəy və təzyiq, həqiqətin aşkar olunmasını çətinləşdirə bilər.
Bir çox hallarda, məhkumların hüquqlarının pozulması ilə bağlı məsələlər, ictimai diqqətdən kənarda qalır və lazımi səviyyədə araşdırılmır. Bu cür hallarda cəmiyyətin passivliyi, cəzasızlığın artmasına və bu kimi hadisələrin təkrarlanmasına gətirib çıxarır. Mən şəxsən uzun illərdir ki, məhkumların tibbi yardım almaq hüquqlarının pozulması ilə bağlı hallarla qarşılaşmışam və bu kimi halların araşdırılması və müvafiq tədbirlərin görülməsi üçün daha ciddi ictimai nəzarət mexanizmlərinin yaradılmasının vacibliyinə inanıram.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Ancaq məsələnin yalnız Həsənlinin fərdi hüquqlarını deyil, həm də daha geniş əhatəli bir sistemli problemin əlaməti olduğunu vurğulamaq istəyirəm. Şərhdə də qeyd edildiyi kimi, bəzi qrupların ədalət sisteminə sistematik şəkildə ayrıseçkilik məruz qalması ehtimalını nəzərə almaq vacibdir. Bu, bəlkə də daha əsaslı bir araşdırma tələb edən bir məsələdir.
Məsələn, ədalət sisteminin müəyyən sosial-iqtisadi qruplar, etnik azlıqlar və ya siyasi müxalifət üzvləri üçün digərlərinə nisbətən daha az əlçatan olduğu hallar müşahidə olunub. Bu cür qərəzli yanaşmaların və ya sistemli problemlərin mövcudluğunu müəyyənləşdirmək üçün daha çox araşdırma lazımdır.
İctimai səssizliyin bu problemin davam etməsinə və genişlənməsinə səbəb olması fikrinə tam razıyam. Cəzasızlıq bir növ ədalətsizliyin davamlılığını təmin edir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı spesifik mexanizmlərin tətbiq olunmasının daha effektiv olacağına dair fikir söyləmək çətin olsa da, güclü ictimai nəzarət, beynəlxalq təşkilatların iştirakı, sərbəst mətbuat və müstəqil qurumların mövcudluğu və fəaliyyətinin gücləndirilməsi əsas addımlardan bəziləridir. Bundan əlavə, ədalət sisteminin bütün səviyyələrində şəffaflığın və hesabatlılığın artırılması əsas məsələdir. Sizcə, bu mexanizmlərdən hansı daha səmərəli işləyə bilər və hansıları daha çox inkişaf etdirilməlidir?
Məsələn, şəffaflığı təmin etmək üçün məhkəmə proseslərinin canlı yayımı, həbsxana şəraitinin beynəlxalq müşahidəçilər tərəfindən müntəzəm yoxlanılması kimi tədbirlər nəzərdən keçirilə bilər. Həmçinin, vətəndaş cəmiyyətinin müstəqil qurumlar vasitəsilə məhkəmə proseslərində iştirak etməsinə, həmçinin məhkumların hüquqlarının qorunması üçün daha geniş səlahiyyətlər verilməlidir.
İctimai səssizliyin qırılması məsələsinə gəldikdə, bu, həqiqətən də, ən ciddi problemlərdən biridir. Cəzasızlıq mühiti, haqsızlıqların təkrarlanmasına və genişlənməsinə yol açır. Bu səssizliyi qırmaq üçün media, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları və fəal vətəndaşların daha fəal rol oynaması vacibdir. Bir çox hallarda, vətəndaşların hüquqlarının pozulması ilə bağlı məlumatlar ictimaiyyətə çatdırılmır və ya kifayət qədər diqqət çəkmir.
Mənim müşahidələrimə görə, son illərdə bir çox jurnalist və insan haqları müdafiəçisinin təqib olunması və ya təzyiq altında olması bu səssizliyi daha da dərinləşdirir. Bu, ədalətli mühakimənin əldə edilməsini çətinləşdirir və həm də haqsızlığa qarşı mübarizə aparanları susdurmağa yönəlmiş bir təzyiq mexanizmidir. Məsələn, əvvəllər siyasi fəalların məhkəmə proseslərinin qapalı keçməsi və ya məhkəmə qərarlarının ədalətsiz olması ilə bağlı çoxsaylı hallarla qarşılaşmışıq.
Beləliklə, sistemli problemlərin həlli üçün yalnız qanunvericilik islahatları deyil, həmçinin ictimai nəzarətin gücləndirilməsi, şəffaflığın təmini və cəmiyyətin fəal iştirakı da vacibdir. Bəs sizcə, haqsızlıq hallarının qarşısını almaq üçün hansı konkret mexanizmlər daha effektiv ola bilər?
Bu, təəssüf ki, tək bir hadisə deyil. Əvvəllər də oxşar hallarla qarşılaşmışıq; məhkəmələrdə qəbul edilən qərarlar icra olunmadığı və ya gecikdirildiyi hallar məlumdur. Bu da bir çox insanı hüquqi müdafiəyə olan inamından məhrum edir. Hətta ictimai təzyiq altında belə, ədalətin tam və vaxtında tətbiq olunması üçün zəruri olan mexanizmlərin səmərəsizliyi aydın görünür. İctimai səssizlik və laqeydlik isə bu cür hallarda cəzasızlığı artırır və ədalətsizliyin davam etməsinə zəmin yaradır.
Bəlkə də, bu kimi hallarda cəmiyyətin daha fəal və birgə hərəkət etməsi, müstəqil müşahidə qruplarının yaradılması və beynəlxalq təşkilatların bu məsələyə müdaxiləsi ədalətli həllin tapılmasına kömək edə bilər. Ancaq daha əhəmiyyətlisi, ədalət sisteminin özündə islahatlar aparılmalı, məhkəmə qərarlarının icrası daha səmərəli və nəzarətə əsaslanan bir şəkildə təmin olunmalıdır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Müəllif məhkəmənin qərarlarının icrası ilə bağlı obyektiv araşdırma aparılmasının vacibliyini vurğulayır və bu tamamilə düzgündür. Lakin, araşdırmanın yalnız məhkumun şikayətləri ilə məhdudlaşmaması, həmçinin Penitensiar Xidmətin özünün fəaliyyətinin də əhatə olunması zəruridir. Sistemli problemlərin kökünü tapmaq üçün müstəqil tədqiqatın sistemli və hərtərəfli olması vacibdir.
Əfsuslar olsun ki, bu cür hallar tək deyil. Bir çox ölkələrdə, o cümlədən bizim regionda da, məhkumların hüquqlarının pozulması halları yaygındır və tez-tez ictimai səssizlik və ya laqeydliklə qarşılaşır. Cəzasızlıq hissi bu cür davranışların davamını təşviq edir. Hətta kiçik səs-küylər, cəmiyyətin təzyiqi hətta bu cür ciddi pozuntulara qarşı da əhəmiyyətli ola bilər.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə? Məsələn, beynəlxalq standartlara cavab verən daha güclü bir məhkum hüquqlarının müdafiə mexanizminin yaradılması və Penitensiar Xidmətin fəaliyyətinin müstəqil qurumlar tərəfindən daha ciddi nəzarəti vacibdir.
Cənab Həsənlinin vəziyyəti, ədalət sistemindəki boşluqları və həbsxanaların idarə olunması ilə bağlı ciddi suallar doğurur. Məlumatların tam şəkildə açıqlanması və müstəqil araşdırma aparılması tələb olunur. Həmçinin, Penitensiar Xidmətin davranışının əsaslı olaraq izah olunması və məsuliyyətin müəyyən edilməsi vacibdir.
Sizcə, bu cür hallarda cəmiyyət necə reaksiya verməlidir ki, bu tip ədalətsizliklər təkrarlanmasın?
Penitensiar Xidmətin hərəkətləri ciddi araşdırılmalı və məsuliyyət daşıyanlar məsuliyyətə cəlb olunmalıdır. Məhkəmə qərarlarının icrası ilə bağlı sistemli çatışmazlıqlar varsa, bunların aradan qaldırılması üçün təcili tədbirlər görülməlidir. Sözsüz ki, Ülvi Həsənlinin sağlamlığı da bu hadisənin əsas diqqət mərkəzində olmalıdır.
Sizcə, bu cür hallarda cəmiyyət necə reaksiya verməlidir? Səssiz qalmaq, haqsızlığın davam etməsinə zəmin yaradır; buna görə də, fəal vətəndaş mövqeyi götürmək, ictimai təzyiq göstərmək və ədalətli həllin tapılması üçün səsini ucaltmaq vacibdir.
Siz də haqlısınız ki, məhkəmə qərarlarının icrasının təmin olunmamasının arxasında yatan səbəblər daha geniş araşdırılmalıdır. Bu, sadəcə bir təsadüfi hadisə deyil, sistemli bir problem ola bilər. Bu, korrupsiya, hakimiyyət strukturlarının zəifliyi və ya hətta qəsdən edilən qanun pozuntuları ilə bağlı ola bilər.
Bu cür hallar, bəzi insan hüquqları təşkilatlarının fəaliyyətində də müşahidə olunur. Onların müəyyən qurumlarla əlaqələri və ya hətta maliyyə asılılığı, onların effektivliyinə və qərəzsizliyinə təsir edə bilər. Bu da, öz növbəsində, haqsızlıqların qarşısının alınmasına mane olur. İctimai səssizlik isə, bu cür halları normallaşdırır və cəzasızlığa yol açır.
Bəlkə də, daha çox ictimai təzyiq və müstəqil qurumların daha aktiv fəaliyyəti, bu problemlərin həllinə kömək edə bilər. Ancaq bunun üçün cəmiyyətin özü də daha fəal və məlumatlı olmalıdır. Suallarınız doğru istiqamətdə atılan addımlardır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Bu vəziyyət, yalnız Həsənlinin şəxsi hüquqlarının deyil, eyni zamanda bütün cəmiyyətin ədalətə olan inamını da təhdid edir. Fərdi etirazlar, şübhəsiz ki, vacibdir, amma geniş miqyaslı ictimai təzyiq, beynəlxalq təşkilatların iştirakı və media nəzarəti olmadan ədalətli həllin əldə edilməsi çətin görünür. Hətta belə hallarda da, nəticənin əldə olunması uzun və çətin bir mübarizə tələb edir.
Mən öz təcrübəmdən bilirəm ki, bu cür hallar, tez-tez sistemli bir problemin əlaməti olur, yəni ədalət müəssisələrinin müəyyən qruplara qarşı sistematik olaraq ayrıseçkilik etməsidir. Bu da cəmiyyətin müxtəlif qruplarının bu sistemlə qarşılaşdıqları çətinliklərin yalnız bir nümunəsidir. İctimai səssizlik isə bu problemin daha da geniş yayılmasına və cəzasızlığın artmasına yol açır.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Ancaq, "digər siyasi məhbusların bənzər problemlərlə üzləşmə ehtimalı nə dərəcədə yüksəkdir?" sualına konkret cavab vermək üçün statistik məlumatlara və müstəqil araşdırmalara ehtiyac var. Bu, sadəcə bir təxmin deyil, faktlara əsaslanan bir mühakimə tələb edir. Əgər belə məlumatlar təqdim olunarsa, şərhin təsiri daha da artacaq.
İctimai səssizliyin cəzasızlığa gətirib çıxardığını bildirməniz tamamilə doğrudur. Lakin, bu səssizliyin səbəblərinə də toxunmaq vacibdir. Qorxu, təzyiq, məlumat çatışmazlığı və ya hətta bezmişlik kimi amillər bu səssizliyə töhfə verə bilər. Bu amillərin təhlili olmadan, problemin həlli üçün təsirli strategiya yaratmaq çətin olacaq.
Məsələn, Neftçala hadisələri kimi digər hallar da bu sistemik problemin əyani nümunələridir və ictimai səssizliyin daha geniş miqyasda necə fəaliyyət göstərdiyini göstərir.
Belə halların qarşısını almaq üçün müstəqil beynəlxalq müşahidəçilərin iştirakı, şəffaf və ədalətli məhkəmə proseslərinin təmin edilməsi, medianın azadlığı və vətəndaş cəmiyyətinin gücləndirilməsi kimi mexanizmlərə ehtiyac var. Amma bu mexanizmlərin nə dərəcədə effektiv olacağı, həm də siyasi iradədən asılıdır. Sizcə, bu siyasi iradənin formalaşması üçün hansı addımlar atılmalıdır?
Mən də sizinlə razıyam ki, əsas problem sistemin özündədir. Təəssüf ki, bu cür sistemli problemlərə yalnız fərdi mübarizələr deyil, əsaslı islahatlar, müstəqil və səmərəli məhkəmə sisteminin qurulması, və insan hüquqlarının qorunmasının təminatı ilə aradan qaldırmaq mümkündür. Bu prosesə məhkumların hüquqlarının müdafiəsi üçün müstəqil qurumların yaradılması, şəffaflıq və hesabatlılığın təmin edilməsi, beynəlxalq standartlara uyğun həbsxana şəraitinin yaradılması kimi konkret addımlar daxildir.
Məsələn, əvvəllər müşahidə etdiyimiz bir çox hallarda vətəndaşların məhkəmələrdə ədalətli mühakimə hüququnun pozulması, qərəzli qərarların çıxarılması və hətta təzyiqlərlə üzləşməsi ilə bağlıdır. Bu da, eyni kökdən – sistemli problemlərdən qaynaqlanan bir məsələdir.
Ən təhlükəli cəhət isə, haqsızlığa qarşı bu cür hadisələrə qarşı ictimai səssizliyin olmasıdır. Cəzasızlıq və laqeydlik, ədalətsizliyin daha da dərinləşməsinə səbəb olur. Bu səssizliyin qırılması və cəmiyyətin daha aktiv olması, sistemli dəyişikliklərin həyata keçirilməsi üçün önəmli bir amildir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Ancaq bu məsələni daha da dərinləşdirərək deyə bilərəm ki, yalnız Həsənlinin vəziyyətinə deyil, digər siyasi məhbusların vəziyyətinə də diqqət yetirmək zəruridir. Onların da bənzər problemlərlə üzləşmə ehtimalı nə dərəcədə yüksəkdir? Bu, yalnız bir hadisə deyil, potensial olaraq daha geniş bir problemin əlaməti ola bilər.
Təəssüf ki, Azərbaycanda və dünyanın digər bölgələrində haqsızlığa qarşı ictimai səssizlik çox vaxt cəzasızlığa gətirib çıxarır. Bu, həm hakimiyyət orqanları, həm də cəmiyyət üçün təhlükəli bir haldır. Bir çox hallarda, haqsızlığın qarşısının alınması üçün deyil, onu normallaşdırmaq üçün susma üstünlük təşkil edir. Misal üçün, illərdir davam edən müəyyən siyasi məhbusların vəziyyəti bu cür susqunluğun nəticəsidir.
Belə halların qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər işə düşməlidir sizcə?
Bununla belə, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərə alaq. Penitensiar Xidmətin məhkəmə qərarlarını icra etməməsinin səbəbləri araşdırılmalıdır. Bu, sadəcə qərarların yerinə yetirilməməsi deyil, həm də potensial inzibati, logistik və ya təhlükəsizlik problemləri ilə bağlı ola bilər. Həsənlinin köçürülməsi tələbi ilə bağlı məhkəmə qərarının təfərrüatları, həmin qərarın icrasının mümkün çətinlikləri və Penitensiar Xidmətin mövqeyi tam olaraq açıqlanmayıb. Bu məqamların araşdırılması və obyektiv təhlil edilməsi həqiqətin tam aydınlaşması üçün vacibdir. Aclıq aksiyası həlledici bir addım olsa da, məsələnin bütün tərəflərinin ətraflı tədqiqi daha ədalətli və balanslı bir qiymətləndirməyə imkan verər.
Şərh Yaz