Yazı yazmaqla beyin güclənir: Çətinliklərə qarşı dayanıqlılıq

Adi və universal bir hərəkət olan yazmaq beyni dəyişdirir. İnsan hiddətli bir mesaj yazmaqdan tutmuş köşə yazısı qələmə almağa qədər, yazmaq vasitəsilə ağrısını adlandıra və ondan məsafə yarada bilər. Yazmaq insanın zehin vəziyyətidözümlülüyü əks etdirir.

Psixologiya, media və sağlamlıq sənayesi dözümlülük haqqında ictimai qavrayışları formalaşdırır: sosial elm adamları bunu araşdırır, jurnalistlər tərənnüm edir, sağlamlıq brendləri isə satır.

Onların hamısı oxşar bir hekayə danışır: Dözümlülük insanların səy göstərməklə gücləndirə biləcəyi fərdi bir keyfiyyətdir. Amerikan Psixologiya Assosiasiyası dözümlülüyü həyatın çətinlikləri vasitəsilə davamlı şəxsi inkişaf prosesi kimi təyin edir. Xəbər başlıqları mütəmadi olaraq təslim olmaqdan imtina edən və ya çətinliklər zamanı müsbət tərəfləri tapan insanları tərifləyir. Sağlamlıq sənayesi dözümlülük yolunu ardıcıl özünü təkmilləşdirmə kimi təbliğ edir.

Mən bir yazı tədqiqatları professoru kimi, insanların travmalarla necə başa çıxmaq və dözümlülük praktikasını həyata keçirmək üçün yazmaqdan necə istifadə etdiyini araşdırıram. Minlərlə tələbənin hisslərini emal etmək və aidiyyət hissi tapmaq üçün yazılı sözə üz tutduğunun şahidi olmuşam. Onların yazı vərdişləri yazmaqın dözümlülüyü gücləndirdiyini göstərir. Psixologiya və neyroelmdən gələn anlayışlar bunun necə baş verdiyini izah etməyə kömək edə bilər.

Yazmaq beyni yenidən qurur

1980-ci illərdə psixoloq Ceyms Pennebaker xəstələrə travma və psixoloji çətinlikləri emal etməkdə kömək etmək üçün “ifadəli yazı” adlanan müalicəvi bir texnika hazırlamışdır. Bu texnika ilə ağrılı bir şey haqqında davamlı gündəlik tutmaq, təcrübədən zehni məsafə yaratmağa kömək edir və idrak yükünü azaldır.

Başqa sözlə, emosional sıxıntını yazmaq vasitəsilə xariciləşdirmək təhlükəsizliyi təmin edir. İfadəli yazı ağrını rəfdəki metaforik bir kitaba çevirir və istəyə uyğun olaraq yenidən açıla bilən vəziyyətə gətirir. Bu, beyinə "Bunu artıq daşımana ehtiyac yoxdur" siqnalını verir.

Hissləri və düşüncələri kağız üzərində sözlərə çevirmək mürəkkəb bir zehni vəzifədir. Bu, xatirələri geri çağırmaq və onlarla nə edəcəyini planlaşdırmaq, yaddaş və qərar qəbul etməklə əlaqəli beyin bölgələrini işə salmaq deməkdir. Həmçinin bu, həmin xatirələri dilə çevirməyi, beynin vizual və motor sistemlərini aktivləşdirməyi nəzərdə tutur.

Məsələləri yazmaq yaddaşın möhkəmləndirilməsini – beynin qısamüddətli yaddaşları uzunmüddətli yaddaşlara çevirməsini dəstəkləyir. İnteqrasiya prosesi insanların ağrılı təcrübələri yenidən çərçivələməsini və hisslərini idarə etməsini mümkün edir. Mahiyyətcə, yazmaq zehni indiki anda olmağa kömək edə bilər.

Yazı vasitəsilə hərəkətə keçmək

Yazmaqın ortaya çıxara biləcəyi mövcudluq vəziyyəti yalnız mücərrəd bir hiss deyil; bu, sinir sistemindəki mürəkkəb fəaliyyəti əks etdirir.

Beyin görüntüləmə tədqiqatları göstərir ki, hissləri sözlərə çevirmək emosiyaları tənzimləməyə kömək edir. Hissləri adlandırmaq – istər təhqiramiz sözlər və emojilər, istərsə də diqqətlə seçilmiş sözlər vasitəsilə – bir çox faydalara malikdir. Bu, təhlükəni aşkarlayan və qorxu reaksiyasını (döyüş, qaçış, donma və ya razılaşma) tetikləyən amiqdalayı sakitləşdirir. Həmçinin məqsəd qoymağı və problem həllini dəstəkləyən prefrontal korteksi işə salır.

Başqa sözlə, hisslərinizi adlandırmaq kimi sadə bir hərəkət reaksiyadan cavaba keçid etməyə kömək edə bilər. Hisslərinizlə eyniləşməkdənsə və onları faktlarla səhv salmaqdansa, yazmaq nəyin baş verdiyindən xəbərdar olmağa və qəsdən hərəkətə hazırlaşmağa kömək edir.

Hətta görüləcək işlər siyahısı tərtib etmək kimi gündəlik yazı tapşırıqları da mühakimə yürütmə və qərar qəbul etməkdə iştirak edən beyin hissələrini stimullaşdıraraq diqqəti bərpa etməyə kömək edir.

Yazı ilə məna yaratmaq

Yazmaqı seçmək həm də məna yaratmağı seçməkdir. Tədqiqatlar göstərir ki, təsir imkanı hissinə sahib olmaq yazının həm ilkin şərti, həm də nəticəsidir.

Tədqiqatçılar uzun müddətdir ki, yazmaqın idrak fəaliyyəti olduğunu sənədləşdirmişlər – bu, insanların ünsiyyət qurmaq üçün istifadə etdiyi, eyni zamanda insan təcrübəsini anlamağa yarayan bir fəaliyyətdir. Yazı tədqiqatları sahəsində bir çoxlarının etiraf etdiyi kimi, yazı bir təfəkkür formasıdır – insanların heç vaxt öyrənməyi dayandırmadığı bir praktikadır. Bununla, yazmaq zehni davamlı olaraq yenidən formalaşdırmaq potensialına malikdir. Yazmaq yalnız kimliyi ifadə etmir, həm də aktiv şəkildə yaradır.

Yazmaq həm də psixoloji vəziyyətinizi tənzimləyir. Və yazdığınız sözlər özləri tənzimlənmənin sübutu – dözümlülüyün dəlilidir.

İnsan dözümlülüyü haqqında populyar xəbərlər bunu tez-tez fövqəladə dözümlülük kimi təqdim edir. Təbii fəlakətlər haqqında xəbər yayımı travma nə qədər şiddətli olsa, şəxsi inkişafın o qədər böyük olduğunu nəzərdə tutur. Populyar psixologiya tez-tez dözümlülüyü sarsılmaz nikbinliklə eyniləşdirir. Bu cür təqdimatlar adaptasiyanın adi formalarını gizlədə bilər. İnsanların gündəlik həyatla başa çıxmaq üçün artıq istifadə etdiyi strategiyalar – qəzəblə mesajlaşmaqdan tutmuş istefa ərizəsi yazmağa qədər – transformasiyanı göstərir.

Yazı vasitəsilə dözümlülük yaratmaq

Bu, tədqiqatla dəstəklənən məsləhətlər dözümlülüyə kömək edən bir yazı təcrübəsi inkişaf etdirməyə kömək edə bilər:

1. Mümkün olduqda əl ilə yazın. Bir cihazda yazmaq və ya toxunmaqdan fərqli olaraq, əl ilə yazmaq daha böyük idrak koordinasiyası tələb edir. Bu, düşüncələrinizi yavaşladır, məlumatı emal etməyə, əlaqələr qurmağa və məna yaratmağa imkan verir.

2. Hər gün yazın. Kiçik başlayın və bunu müntəzəm hala gətirin. Hətta gününüz haqqında qısa qeydlər – nə baş verdi, nə hiss edirsiniz, nə planlaşdırırsınız və ya nə etmək niyyətindəsiniz – düşüncələri başınızdan çıxarmağa və düşüncələrin daimi təkrarlanmasını azaltmağa kömək edə bilər.

3. Reaksiya vermədən əvvəl yazın. Güclü hisslər yüksələndə, onları əvvəlcə yazın. Bir dəftəri əlinizdə saxlayın və demədən əvvəl yazmaqı vərdiş halına gətirin. Bu, reflektiv təfəkkürü dəstəkləyə bilər, məqsədyönlü və aydın hərəkət etməyə kömək edir.

4. Heç vaxt göndərmədiyiniz bir məktub yazın. Yalnız hisslərinizi yazmayın – onları sizi narahat edən insana və ya vəziyyətə ünvanlayın. Hətta özünüzə bir məktub yazmaq da başqasının reaksiyası təzyiqi olmadan boşalmaq üçün təhlükəsiz bir yer təmin edə bilər.

5. Yazını bir proses kimi qəbul edin. Bir şeyin ilkin layihəsini hazırladığınız və bununla bağlı rəy istədiyiniz hər zaman alternativ perspektivləri nəzərdən keçirmək üçün geri çəkilməyi təcrübə edirsiniz. Həmin rəyi yenidən nəzərdən keçirməklə tətbiq etmək özünüdərketməni gücləndirə və inam yarada bilər.

Dözümlülük insanların cızdırdığı gündəlik qeydləri, mübadilə etdikləri e-poçtları, yaratdıqları iş siyahıları – hətta tələbələrin professorları üçün yazdığı esselər qədər adi ola bilər.

Yazmaq aktı davam edən bir adaptasiyadır.

24 saat