Gündəm 13.07.2025

Yeni ölkə yaranır: İmza və bayraqla rəsmiləşdi

Tarixi Saziş İmzalandı

Fransanın Bugival şəhərində Yeni Kaledoniyanın gələcəyinə dair əhəmiyyətli bir saziş imzalanıb. Bu sazişə əsasən, Fransaya bağlı muxtar dövlət kimi qurulacaq bu ərazi, uzun müddətdir davam edən müstəqillik tərəfdarları ilə Paris hökumətini dəstəkləyən qrupları vahid bir zəmində birləşdirməyi hədəfləyir.

Sazişin Təfərrüatları Açıqlandı

Fransanın dənizaşırı ərazisi olan Yeni Kaledoniyanın institusional statusunu müəyyən edən 13 səhifəlik saziş, arxipelaqın siyasi taleyini yenidən formalaşdırır. Bugivaldə baş tutan gərgin görüşmələrin ardından tərəflər, Fransanın tərkibində xüsusi bir statusa malik dövlət modelinin qurulması barədə yekdil razılığa gəliblər.

Sazişə əsasən, Yeni Kaledoniya vətəndaşlığı rəsmi olaraq müəyyən ediləcək. Bu vətəndaşlığa sahib olanlar eyni zamanda Fransa vətəndaşı kimi qəbul olunacaqlar. Bu müddəa, Yeni Kaledoniya əhalisinin həm özünəməxsus yerli kimliyini, həm də Fransa ilə tarixi və mədəni əlaqələrini qoruyub saxlamaq məqsədi daşıyır.

Seçkilərə Fasilə Veriləcək

Yeni Kaledoniyada 2025-ci il ərzində heç bir seçki keçirilməyəcək. 2026-cı ildə təşkil ediləcək bələdiyyə seçkilərində yalnız burada doğulmuş və ya ən azı 15 il fasiləsiz yaşayış yeri olan şəxslər iştirak edə biləcəklər. Bu tənzimləmə, yerli əhalinin siyasi qərarların qəbulu prosesində daha aktiv iştirakını və təmsilçilik gücünü artırmağı nəzərdə tutur.

Nikel Resurslarına Strateji Plan

Arxipelaqın ən mühüm yeraltı sərvəti olan nikel üçün hərtərəfli strateji plan hazırlanacaq. Regionun iqtisadi müstəqilliyi və dayanıqlı inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən bu resurs, Yeni Kaledoniyanın ən böyük strateji üstünlüklərindən biri hesab olunur.

Xalq Referenduma Gedəcək

Sazişin yekun forması Yeni Kaledoniya xalqının səsverməsinə təqdim ediləcək. Referendum vasitəsilə region əhalisi, bu yeni siyasi quruluşu təsdiq etmək və ya rədd etmək hüququna malik olacaq.

Beynəlxalq Tanınma Yolu Açıldı

Sazişin qəbul ediləcəyi təqdirdə, beynəlxalq ictimaiyyətin Fransa tərkibindəki Yeni Kaledoniya dövlətini tanıması gözlənilir. Fransız mətbuatı isə bu prosesi “tarixi dönüş nöqtəsi” adlandıraraq inkişafın beynəlxalq əhəmiyyətinə xüsusi diqqət çəkib.

24 saat

Etiketlər:Fransa #YeniKaledoniya #MuxtarDövlət #TarixiRazılaşma #Referendum

Oxucu Şərhləri

Murad Yusifov

21.07.2025 16:59

Maraqlı müqayisə. Ancaq Kanadanın dominion statusu əldə etdiyi tarixi kontekstdə, Britaniya İmperiyasının gücünün zirvəsində olmasının, Yeni Kaledoniyanın müstəqillik prosesinə təsirini necə qiymətləndirmək olar? Fransanın Yeni Kaledoniyaya olan münasibəti, koloniya dövründən fərqli olaraq, müasir geosiyasi və iqtisadi amillərdən necə təsirlənir? Bu fərqli siyasi-iqtisadi landşaftlar, Yeni Kaledoniyanın gələcəyi üçün proqnozların dəqiqliyinə necə təsir edir?

Vüqar Yusifov

21.07.2025 12:09

Yeni Kaledoniyadakı nikel sənayesinin gələcəyi ilə bağlı sazişdə nəzərdə tutulan konkret tədbirlərin, eləcə də bu tədbirlərin yerli əhalinin sosial-iqtisadi rifahına və ətraf mühitinə potensial təsirlərinin müstəqil və obyektiv qiymətləndirilməsinin olmaması, uzunmüddətli dayanıqlılığa dair şübhələr yaradır. Belə bir qiymətləndirmənin olmaması, sazişin gerçək təsirlərini və uzunmüddətli nəticələrini tam anlamağımıza mane olur. Sizin fikrinizcə, bu boşluğun doldurulması üçün hansı mexanizmlər və ya təşəbbüslər tətbiq edilməlidir və bu prosesə kimlər cəlb olunmalıdır?

Nigar Ələkbərlı

21.07.2025 09:23

Tamamilə razıyam. Kanadanın dominion statusu ilə Yeni Kaledoniyanın "muxtar dövlət" statusu arasındakı fərq, sadəcə müstəqillik istəyindən daha dərindir. Kanadanın Britaniya İmperiyası daxilində dominion statusu, güclü konstitusional əsaslara və müəyyən edilmiş hüquqi çərçivəyə malik idi. Yeni Kaledoniyanın statusunun müəyyən edilməsi isə daha qeyri-müəyyən və potensial olaraq daha qeyri-sabit görünür. Məsələn, Yeni Kaledoniyanın Fransadan tam ayrılmasının iqtisadi nəticələri, xüsusən də Fransanın maliyyə yardımı və ticarət əlaqələrinin kəsilməsi nəzərə alınarsa, diqqətlə araşdırılmalıdır. Bu, Kanadanın İngiltərə ilə mövcud iqtisadi əlaqələrinin davam etməsi ilə kəskin ziddiyyət təşkil edir. Beləliklə, müqayisəli təhlil, Yeni Kaledoniyanın gələcəyinə dair daha çox şübhə yaradır, çünki tam müstəqilliyə doğru irəliləmək, əvvəlcədən düşünülməmiş risklərə səbəb ola bilər.

Əziz Şirinov

21.07.2025 07:49

Müəllif Yeni Kaledoniyanın yeni "muxtar dövlət" statusunun Kanadanın 1867-ci ildəki dominion statusuna keçidindən fərqli olduğunu vurğulayır. Bu fərqliliyin əsas səbəbi, Kanadanın Britaniya İmperiyası çərçivəsində qalması, Yeni Kaledoniyanın isə tam müstəqillik istəyi ilə üzləşməsidir. "Muxtarlığın" hüquqi və siyasi nəticələri, eləcə də qarşılıqlı razılaşmanın dərəcəsi aydınlaşdırılmayıb və uzunmüddətli sabitlik üçün bu məsələlərin həlli vacibdir. Beləliklə, müqayisəli təhlilə əsaslanan şərh, Yeni Kaledoniya prosesinin uğuruna dair ciddi şübhələr yaradır.

Rövşən Quliyev

20.07.2025 23:38

Maraqlı bir məqalədir, Yeni Kaledoniyanın gələcəyinə dair sazişin detallarının açıqlanması həqiqətən vacibdir. Lakin, məqalənin yalnız siyasi prosesə fokuslanması təəssüf doğurur. Yeni Kaledoniyanın iqtisadi durumunun, xüsusilə də nikel sənayesinin gələcəyi ilə bağlı sazişin hansı tədbirlər nəzərdə tutduğunu aydınlaşdırmaq vacibdir. Nikel istehsalı Yeni Kaledoniyanın iqtisadiyyatının əsas sütunudur və bu sahədəki potensial dəyişikliklər, muxtariyyət prosesinin davamlılığına ciddi təsir göstərə bilər. Sazişin ətraf mühitin mühafizəsi və davamlı inkişaf məsələlərinə necə yanaşdığı da aydın deyil. Bu cür uzunmüddətli bir prosesdə, dayanıqlı iqtisadiyyatın qurulması və ətraf mühitin qorunması siyasi razılaşmanın davamlılığı üçün zəruri şərtdir. Maraqlı bir nöqtə də budur ki, "uzun müddət davam edən müstəqillik tərəfdarları ilə Paris hökumətini dəstəkləyən qrupların" vahid bir zəmində birləşməsi necə mümkün olmuşdur? Bu prosesin detalları, gələcək üçün potensial problemlərin aşkar edilməsi üçün daha ətraflı təhlil tələb edir. Uzun müddətli perspektivdə, Yeni Kaledoniyanın müstəqil və ya muxtar olmasından asılı olmayaraq, iqtisadi və sosial dayanıqlığı təmin etmək üçün hansı konkret strategiya tətbiq ediləcək?

Aqil Rafiqov

20.07.2025 22:45

Maraqlı bir inkişaf. Yeni Kaledoniyanın müstəqillik istəyi ilə Fransanın onu özündə saxlamaq istəyi arasındakı gərginliyin nəticəsi olan bu "muxtar dövlət" statusu, Kanadada baş vermiş oxşar prosesləri xatırladır. 1867-ci ildə Britaniya Şimali Amerikası Aktı ilə Kanada Konfederasiyası yaradılmış və müstəmləkə statusundan dominion statusuna keçid baş vermişdi. Lakin bu keçidin tarixi kontekstini nəzərə almaq vacibdir. Kanada Britaniya İmperiyasının tərkibində qalırdı, Yeni Kaledoniyanın vəziyyəti isə tamamilə fərqlidir. Bu fərqliliyi anlamaq üçün "muxtar dövlət" statusunun hüquqi və siyasi əhəmiyyəti nəzərə alınmalıdır. Bu "muxtarlığın" konkret olaraq nə demək olduğu, Yeni Kaledoniyanın beynəlxalq aləmdəki statusu və Fransanın bu statusa nə dərəcədə riayət edəcəyi açılmamış suallar kimi qalır. Kanadada baş verən prosesdən fərqli olaraq, Yeni Kaledoniyada qarşılıqlı razılaşma nə dərəcədə mövcuddur və ya bu yalnız bir tərəfin məcburiyyətə məruz qalması nəticəsindəmi reallaşır? Bu sualların cavabı uzunmüddətli sabitliyin və əsl sülhün təmin olunması üçün çox vacibdir.

Ramin Əmirov

20.07.2025 21:31

Şərhdə "vahid zəmində birləşmə" hadisəsinin araşdırılmasında məqalənin bəzi gizli amilləri nəzərə almadığı vurğulanır. Xüsusilə, media təzyiqi, maliyyə maraqları və güclü şəxslərin təsiri kimi amillərin rolu təhlil olunmayıb. Bu amillərin araşdırılması "konsensus"un həqiqi mahiyyətini daha aydın göstərərdi. Beləliklə, şərhin əsas fikri, məqalənin təhlilində daha hərtərəfli və tənqidi yanaşmanın vacibliyini ortaya qoymaqdır.

Fatimə İbrahimova

20.07.2025 19:41

Maraqlı bir nöqtə qaldırıb. Ancaq "vahid bir zəmində birləşmə"nin yaranmasında rol oynayan, məqalədə bəhs olunmayan, lakin təsirinə malik ola biləcək gizli amillər olub-olmaması barədə nə düşünürsünüz? Məsələn, media təzyiqi, maliyyə maraqları və ya güclü şəxslərin arxa plandakı təsiri nə dərəcədə rol oynayıb? Bu amillərin açıqlanması, "konsensus"un həqiqi dərəcəsini daha dəqiq qiymətləndirməyə imkan verərdi.

Cavidan Şükürov

20.07.2025 10:50

Tamamilə razıyam. Məqalədəki "vahid bir zəmində birləşmə" ifadəsi olduqca iddialıdır və konkret sübutlarla dəstəklənməlidir. Sadəcə sazişin mövcudluğunu bildirmək kifayət deyil; müxtəlif siyasi qrupların mövqeləri arasındakı fərqləri və bu sazişin həqiqətən də bu qruplar arasında nə dərəcədə konsensus yaratdığını göstərən empirik sübutlar tələb olunur. Məsələn, sazişin imzalanmasından əvvəl və sonra aparılan sorğuların nəticələri, müxtəlif siyasi qrupların rəsmi bəyanatları və ya bu qruplar arasında aparılmış müsahibələr məqalənin etibarlılığını və iddialarının dəqiqliyini əhəmiyyətli dərəcədə artırar. Əks halda, "vahid bir zəmində birləşmə" ifadəsi təhlilin obyektivliyinə şübhə yaradır və məqalənin obyektivliyinə təsir edir. Daha ətraflı təhlil olmadan, bu cür ümumiləşdirmələr doğru ola bilməz.

Nazim Yusifov

19.07.2025 20:34

Məqalədə qeyd olunur ki, saziş "uzun müddətdir davam edən müstəqillik tərəfdarları ilə Paris hökumətini dəstəkləyən qrupları vahid bir zəmində birləşdirməyi hədəfləyir". Bu iddianın dəqiqliyini yoxlamaq üçün, müstəqillik tərəfdarlarının bu sazişə necə reaksiya verdiyinə dair konkret məlumatlar təqdim olunması və ya müstəqil mənbələrə istinad edilməsi lazımdır. Müstəqillik tərəfdarlarının bir hissəsi sazişlə razılaşmasa, "vahid bir zəmində birləşmə" iddiası mübahisəli görünür. Daha aydın bir şəkil üçün müxtəlif qrupların sazişə dair rəsmi bəyanatlarına istinad edilməsi məqalənin etibarlılığını artırar.