Yerin oxu 31.5 düym dəyişdi Səbəbi açıqlandı

Yerin fırlanması mükəmməl sabit deyil və alimlər kütlənin yenidən paylanmasının – məsələn, əriyən buzlaqlar – planetimizin fırlanma tərzinə təsir edə biləcəyini uzun müddətdir bilirlər. Lakin "Geophysical Research Letters" jurnalında dərc olunan yeni bir araşdırma daha ani bir səbəbi aşkarlayıb: xüsusilə müəyyən orta enlik bölgələrində suvarma və şəhər ehtiyacları üçün çıxarılan nəhəng həcmdə yeraltı sular. 1993-2010-cu illər arasında təxminən 2150 giqaton yeraltı sular çəkilib və nəticədə okeanlara qovuşub. Bu hadisənin ikiqat nəticəsi var: bu, yalnız qlobal dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinə – öyrənilən dövrdə təxminən 0.24 düym – deyil, həm də Yer kürəsinin fırlanma qütbünü, yəni planetin fırlandığı oxu dəyişdirir. Bu yerdəyişmə, gündəlik həyatımızda hiss olunmasa da, insan fəaliyyətinin planetin mexanikası ilə nə qədər dərin bağlı olduğunun bariz nümunəsidir.

Yeraltı Sular Planetin Balansını Necə Pozur?

Seul Milli Universitetindən geofizik Ki-Weon Seo-nun rəhbərlik etdiyi bu araşdırma, insan su istifadəsinin Yer oxuna necə təsir etdiyi barədə indiyə qədər ən dəqiq qiymətləndirməni təqdim edir. Seo tapıntılarla bağlı danışarkən, "iqlimlə bağlı səbəblər arasında, yeraltı suların yenidən paylanması, qütb yerdəyişməsi üzərində həqiqətən ən böyük təsirə malikdir" deyib. Onun komandası 1993-2010-cu illər arasındakı müşahidə məlumatlarından istifadə edərək su hərəkətini və onun Yer kürəsinin fırlanmasına təsirini simulyasiya edib. Müşahidə olunan yerdəyişməyə uyğun gələn yeganə model, 2150 giqaton çəkilmiş yeraltı suları nəzərə alan model olub, bu da suyun çıxarılmasının dəyişikliyin əsas səbəbi olduğunu təsdiqləyib. Bu kütlənin yenidən paylanması, fırlanan bir oyuncağın üzərindəki çəkiyə edilən düzəlişə bənzər şəkildə fəaliyyət göstərir: "su hərəkət etdikcə Yer kürəsinin fırlanması bir qədər fərqli olur," araşdırma müəllifləri qeyd edirlər. Bu tapıntılar, NASA-nın 2016-cı ildə suyun paylanmasının Yer kürəsinin fırlanmasına təsir edə biləcəyini göstərən əvvəlki tədqiqatlarına əsaslanır. Lakin Seo-nun tədqiqatı bu təsiri konkret rəqəmlərlə müəyyənləşdirərək, əvvəllər müşahidə olunan bir tendensiyanı açıq şəkildə ölçülə bilən bir nəticəyə çevirib.

Dəniz Səviyyəsinin Yüksəlməsi və Yeraltı Suyun İtirlməsi Ayrılmazdır

Akiferlərdən çəkildikdən və kənd təsərrüfatı və ya insan istehlakı üçün istifadə edildikdən sonra yeraltı sular yoxa çıxmır – okeana qovuşaraq dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinə əlavə olunur. Araşdırma, 17 illik dövrdə bu töhfəni 0.24 düym olaraq hesablayıb. Bu, kiçik görünə bilsə də, qlobal iqlim təsirlərini gücləndirən mürəkkəb, sürətlənən bir nümunənin hissəsidir. NASA-dan Surendra Adhikari-nin (əvvəlki 2016-cı il tədqiqatına töhfə verən) sözlərinə görə, bu yeni araşdırma əhəmiyyətlidir, çünki "onlar yeraltı su çəkilməsinin qütb hərəkəti üzərindəki rolunu kəmiyyətcə müəyyənləşdiriblər və bu, kifayət qədər əhəmiyyətlidir." Bu, həmçinin qurudakı su ehtiyatlarının dəyişikliklərinin qlobal ekoloji nəticələrə necə çevrildiyinə nadir bir baxış təqdim edir. Ən əsası, təsir suyun haradan çıxarılmasından asılıdır. Orta enliklərdən – xüsusilə Şimali Amerikanın qərbindən və Hindistanın şimal-qərbindən – suyun yenidən paylanmasının Yer kürəsinin fırlanması oxundakı yerdəyişməyə coğrafi mövqeyi və çəkilmə həcmi səbəbindən ən böyük təsirə malik olduğu aşkarlanıb.

Yer Qütbünün Hərəkətini İzləmək Su İstifadəsinə Pəncərə Açır

Yer qütbünün necə hərəkət etdiyini müşahidə etmək artıq sadəcə geofiziki maraq deyil – kontinental miqyasda su ehtiyatlarının dəyişikliklərini anlamaq üçün praktik bir vasitədir. Seo bildirib ki, "Yer kürəsinin fırlanması qütbündəki dəyişiklikləri müşahidə etmək, kontinental miqyaslı su ehtiyatlarının variasiyalarını anlamaq üçün faydalıdır." Bu yanaşma, tarixi təhlil üçün qapı açır, tədqiqatçılara onilliklər boyu məlumatları daha dərindən araşdırmağa və insan fəaliyyətinin planetin orientasiyasına necə tədricən təsir etdiyini izləməyə imkan verir. Bu, həmçinin çəkilən suların planetar təsirinin ən çox harada olduğunu göstərərək, gələcək su idarəetmə strategiyalarını təkmilləşdirə bilər.

24 saat