Görünüşdə İhtişam, Gerçəkdə Uğursuzluq
Stansiya 173 min ədəd kompüter nəzarətli heliostat, yəni nəhəng güzgü vasitəsilə günəş işığını üç müxtəlif qülləyə əks etdirirdi. Təxminən 137 metr (450 fut) hündürlüyündə olan bu qüllələrin zirvəsində konsentratlaşdırılmış işıq suyu buxara çevirir, turbinləri fırladaraq elektrik enerjisi hasil edirdi. Bu sistemin ən cəlbedici tərəfi isə istiliyi depolayaraq təkcə gündüz deyil, gecələr də enerji təmin edə bilməsi idi.
Ekoloji Fəlakət və Quş Qırğınları
Stansiya fəaliyyətə başladığı ilk gündən etibarən ekoloqların etirazına səbəb oldu. Çünki konsentratlaşdırılmış işıq şüaları köçəri quşların və bölgə faunasının ölümünə yol açırdı. Nəhəng güzgülər arasında istiqamətini itirən quşların "havada yanıb" düşdüyü barədə hesabatlar Ivanpahın nüfuzuna zərbə vuran ilk hadisələrdən biri idi. Tənqidçilər stansiyanı "boşa sərf edilmiş milyardlarla dolların və ekoloji fəlakətin parlayan abidəsi" adlandırırdılar.
Gözlənilməz Rəqib: Fotovoltaik Panellər
Məsələnin bir də mühəndislik aspekti var idi. Günəş enerjisi analisti Cenny Çeysin CNN-ə verdiyi açıqlamaya görə, stansiya heç vaxt vəd edildiyi qədər səmərəli işləmədi. Mürəkkəb istismar prosesi, yüksək texniki xidmət xərcləri və texniki çətinliklər stansiyanın performansını məhdudlaşdırırdı. Lakin əsas zərbə gözlənilməz bir yerdən gəldi: fotovoltaik panellər.
Ivanpah tikilərkən heç kim fotovoltaiklərin – yəni klassik günəş panellərinin – bu qədər sürətlə və ucuz şəkildə inkişaf edəcəyini təxmin etmirdi. Lakin son on ildə panellərin dəyəri kəskin şəkildə azaldı, səmərəlilikləri isə artdı. Bu da qüllə əsaslı, konsentratlaşdırılmış sistemləri həm baha, həm də lazımsız etdi. Nəticədə Ivanpahın parlaq güzgüləri, sanki texnoloji bir fosil kimi qısa müddətdə dəyərini itirdi.
Gələcəyə Dərs: Günəş Enerjisinin Təkamülü
Stansiyanın ortaq sahibi NRG Energy, elektrik şirkətləri ilə olan müqavilələrini ləğv etdiyini və 2026-cı ilin əvvəlində bağlanma prosesinə başlayacağını bildirdi.
Bu qərar, bəziləri üçün uğursuzluğun rəsmi təsdiqidir. Amma digərləri üçün isə təmiz enerji yarışının təbii bir hissəsidir. Hansı texnologiyanın davam edəcəyi, hansının isə tarixə çevriləcəyi yalnız sınaqlarla ortaya çıxır. Ivanpah bəlkə də uduzan tərəfdə qaldı, lakin gələcəyin enerji yolçuluğunda vacib bir dərs kimi xatırlanacaq.
Bu layihənin bağlanışı, günəş enerjisinin sona çatdığını deyil, əksinə, daha ucuz, daha dayanıqlı üsullara doğru təkamül etdiyini göstərir. Səhrada yüksələn o nəhəng güzgülər bəlkə tarixdə qalacaq, lakin onların kölgəsində yeni nəsil panellər və depolama texnologiyaları gələcək şəhərləri işıqlandırmağa davam edəcək.
Oxucu Şərhləri
Şərh Yaz