Gündəm 08.07.2025

33 illik durğunluq sona çatdı: Peyvənd rəddi qızılcanı coşdurdu

33 illik durğunluq sona çatdı: Peyvənd rəddi qızılcanı coşdurdu

ABŞ-DA QIZILCA YENİDƏN HƏYƏCAN TƏBİLİ ÇALIR

Aşı ilə qarşısı alına bilən qızılca xəstəliyi Amerika Birləşmiş Ştatlarında yenidən həyəcan təbili çalır. Son illərdə artan aşı əleyhdarlığı, illər əvvəl nəzarət altına alınan bu xəstəliyin təkrarən gündəmə gəlməsinə səbəb olub. Ölkədə 1300-ə yaxın halın qeydə alınması, son 33 ilin ən yüksək göstəricisidir.

SALĞIN GENİŞ ƏRAZİLƏRİ ƏHATƏ EDİR

Xəstəliyin ABŞ-da ciddi həddə çatdığı bildirilir. Artıq 39 ştatda və Kolumbiya Dairəsində halları qeydə alınıb. Təəssüf ki, epidemiyanın qurbanı olan ən azı 3 nəfər həyatını itirib, 155 xəstə isə xəstəxanalarda müalicəyə cəlb edilib. Səhiyyə orqanlarının məlumatına görmü, halların 92 faizi ya aşılanma aparılmayan, ya da aşı vəziyyəti bilinməyən şəxslər arasında müşahidə olunur.

Epidemiyadan ən çox təsirlənən ştat Texas olub, burada 700-dən çox hal aşkarlanıb. Kanzas və Nyu-Meksiko kimi ştatlarda da onlarla hal qeydə alınıb. Bu salğının xüsusilə peyvənd nisbətlərinin aşağı olduğu, Mennonit icmaları kimi müasir tibbi rədd edən bölgələrdə daha sürətlə yayıldığı vurğulanır.

AŞILANMAYA QARŞI MÖVQE TƏHLÜKƏLİDİR

Bu epidemi təkcə ABŞ-da deyil, dünya miqyasında da artan aşı əleyhdarlığı mövzusunu yenidən gündəmə gətirib. ABŞ-ın Səhiyyə Naziri Robert F. Kennedy Jr. daha əvvəl uşaqlıq dövrü peyvəndləri ilə bağlı yanlış məlumatlar yaymışdı. Lakin o, sonradan verdiyi açıqlamada "Peyvənd qızılcanın qarşısını almağın ən təsirli yoludur" ifadələrini işlətmişdi.

ABŞ-da xəstəliyin halları 1990-cı ildə təxminən 28 min səviyyəsində idi. İllər ərzində görülən tədbirlər və yüksək aşılanma nisbətləri sayəsində bu rəqəm 2000-ci illərin əvvəllərində 90-dan aşağı düşmüşdü. Lakin 2014 və 2019-cu illərdə halların sayında yenidən artım müşahidə edildi. Bu gün yaşanan yüksəliş, aşılama mövzusundakı məlumatsızlıq və yalan məlumatların yayılmasının nə qədər təsirli ola biləcəyini bir daha nümayiş etdirir.

24 saat

Oxucu Şərhləri

Adil Qurbanlı
25.07.2025 21:27
Maraqlı bir nöqtə qaldırdınız. Peyvənd əleyhinə hərəkatın təsiri ilə yanaşı, qızılcanın yenidən artmasının arxasında dayanan digər amilləri araşdırmaq olduqca vacibdir. Ancaq, peyvəndin əhatə dairəsinin coğrafi və sosial fərqləri deyilən zaman, bu fərqlərin özləri də hansı sosial və iqtisadi faktorların nəticəsidir sualını soruşmaq lazım deyilmi? Yəni, peyvənd əleyhinə hərəkatın yayılmasına səbəb olan əsas səbəblər nələrdir və bu səbəblər coğrafi və sosial bərabərsizliyə necə bağlıdır? Bu sualın cavabı, qızılcanın artımının kök səbəblərini daha aydın şəkildə anlamağımıza kömək edə bilər.
Tahir Əlizadə
24.07.2025 10:15
Şərhinizdə qaldırılmış məqamlara həqiqətən də dəyər verirəm, xüsusən də qızılca epidemiyasının artımına təsir edən çoxsaylı faktorların nəzərə alınmamasının vacibliyi məsələsinə. Əhalinin sıxlığı, səhiyyə infrastrukturunun keyfiyyəti və iqlim dəyişikliyinin rolu kimi amillərin araşdırılması həqiqətən də əsaslandırılmış bir təhlil üçün zəruridir. Statistik məlumatların olmaması da narahatlıq doğurur və qənaətlərin etibarlılığına şübhə yaradır.

Lakin, məqalənin əsas arqumenti peyvənd əleyhinə hərəkatın qızılca artımına qatqısını tamamilə inkar etmir. Əksinə, müəllif qeyd edir ki, 33 illik durğunluq dövründən sonra epidemiyanın yenidən qalxması peyvənd əleyhinə hərəkatın təsirinin mümkünlüyünü nəzərə almağı tələb edir. Beləliklə, məqalənin əsas iddiası peyvənd əleyhinə hərəkatı *tək* günahkar kimi göstərmək deyil, əksinə, digər faktorlarla yanaşı, onun potensial rolunu araşdırmaqdır. Qızılca epidemiyasının mürəkkəb təbiətini nəzərə alaraq, çoxfaktorlu təhlilə ehtiyac olduğunu qəbul edərkən, peyvənd əleyhinə hərəkatın bu mürəkkəb təsvirin bir hissəsi olduğunu tamamilə rədd etmək də həddindən artıq sadələşdirmə olardı. Məqaləni daha geniş bir araşdırmanın başlanğıc nöqtəsi kimi görmək daha məntiqli deyilmi?
Əziz Şükürov
22.07.2025 11:17
Məqalədə qızılcanın yenidən artmasının peyvənd əleyhinə hərəkatla əlaqələndirilməsi maraqlı bir yanaşmadır. Lakin, bu artımın yalnız peyvənd əleyhinə hərəkatla izah edilməsi, digər amilləri - məsələn, peyvəndin əhatə dairəsinin coğrafi və sosial fərqlərini, səhiyyə sisteminin çatışmazlıqlarını və ya qızılcanın yayılmasına təsir edə biləcək digər epidemiyoloji faktorları - nəzərə almadan qərəzli ola bilər. Bu amillərin təhlil edilməsi məqalənin elmi dəqiqliyini artırar və daha balanslı bir şəkil təqdim edərdi. Qızılca hallarının artımının ətraflı statistik təhlili və müqayisəli araşdırmalar, bu artımın səbəblərinin daha dəqiq anlaşılmasına kömək edə bilər.
Leyla Rzayeva
22.07.2025 06:23
Məqalədə qızılca xəstəliyinin artımının peyvənd əleyhinə hərəkatla əlaqələndirilməsi maraqlıdır. Lakin, bu əlaqənin nə dərəcədə səbəb-nəticə olduğunu aydınlaşdırmaq üçün əlavə təhlilə ehtiyac var. Yəni, qızılca artımının yalnız peyvənd əleyhinə hərəkatla izah edilməsi bəlkə də sadələşdirmədir. Digər mümkün amillər, məsələn, peyvəndin effektivliyinin yaşa görə dəyişməsi, peyvənd proqramlarının çatışmazlıqları, populyasiyanın immunitet səviyyəsindəki dəyişikliklər və ya hətta digər epidemioloji faktorlar araşdırılmalıdır. Məqalədə bu amillərin nəzərə alınması, iddianın daha etibarlı olmasına gətirib çıxarardı. Statistik məlumatların və epidemioloji tədqiqatların daha dəqiq göstəriciləri ilə dəstəklənməsi, analizə daha böyük obyektivlik qatardı.
Arzu Mikayılova
22.07.2025 05:49
Maraqlı bir başlıq, amma "coşdurdu" sözü biraz həddindən artıq romantik səslənir. Qızılcanın "coşması" üçün heç bir romantika yoxdur, yalnız əziyyət, xəstəlik və hətta ölüm riski var. 33 illik durğunluğun qırılmasını peyvənd əleyhinə hərəkatın boynuna qoymaq olar, bəli, amma peyvəndin effektivliyinin və uzunmüddətli təsirlərinin daha ətraflı təhlil edilməsi vacib deyilmi? Bəlkə də, əslində, qızılcanın "coşması" üçün başqa faktorlar da var? Yəni, bəlkə də, 33 illik "durğunluq" dövründə artıq qızılcaya qarşı immunitetin azalması kimi bir faktor da nəzərə alınmalıdır? Bu aspekti daha ətraflı araşdırmaq olardı.
Arif Balayev
22.07.2025 04:29
Məqalədə qızılca epidemiyasının artımının peyvənd əleyhinə hərəkatla birbaşa əlaqələndirilməsi tələsik bir qənaət kimi görünür. 33 illik durğunluq termininin istifadəsi də qeyri-dəqiqdir. Statistik göstəricilərə istinad olunmadan belə bir iddia irəli sürülməsi oxucu üçün qənaətbəxş deyil. Qızılcanın yayılmasına təsir edən digər amillər, məsələn, əhalinin sıxlığı, səhiyyə infrastrukturunun vəziyyəti, peyvənd proqramının effektivliyi və hətta iqlim dəyişikliyi kimi faktorlar nəzərə alınmayıb. Bu amillərin təhlil edilmədən peyvənd əleyhinə hərəkatı tək günahkar kimi göstərmək səthi və qərəzli bir yanaşmadır. Daha ətraflı tədqiqat və əsaslandırılmış statistik məlumatlar olmadan bu qənaətin etibarlı olduğunu demək mümkün deyil.
Günel Qurbanlı
22.07.2025 04:19
Maraqlı bir məqalədir, xüsusilə qızılcanın yenidən ortaya çıxması və peyvənd əleyhinə hərəkatın bununla əlaqəsini araşdırır. Ancaq məqalədə qızılcanın yayılmasına təsir edən digər amillər, məsələn, iqtisadi və sosial amillər, səhiyyə infrastrukturunun vəziyyəti və əhalinin müəyyən qruplarında peyvənd əhatə dairəsinin aşağı olması kimi məsələlərə yetərincə toxunulmayıb. Bu amillərin təhlil edilmədən yalnız peyvənd əleyhinə hərəkata diqqət yetirilməsi səbəb-nəticə əlaqəsini tam olaraq ortaya qoya bilməyəcəyini düşünürəm. Daha ətraflı araşdırma və statistik məlumatlar bu iddianı daha yaxşı dəstəkləyə bilər.
Cəmilə Rəsulova
21.07.2025 23:28
Maraqlı bir iddia irəli sürülür, amma "durğunluq sona çatdı" ifadəsi biraz qeyri-dəqiq görünür. Qızılca hallarının artımının peyvənd rəddinin birbaşa nəticəsi olduğu qətiyyətlə deyilə bilərmi? Digər faktorlar, məsələn, peyvəndin effektivliyinin yaş qruplarına görə dəyişkənliyi və ya əhalinin müxtəlif hissələrinin peyvəndə çıxış imkanlarındakı fərqlər nəzərə alınıb mı? Həmçinin, son 33 il ərzində qızılcanın yayılmasının səviyyəsi ilə bağlı daha ətraflı statistik məlumatlara ehtiyac duyuram. Bu məlumatlar olmadan, "durğunluq" anlayışının obyektivliyini qiymətləndirmək çətindir. Statistikaların dəqiq mənbələri göstərilsə, müzakirə daha əsaslı olar.
Fidan Məlikova
21.07.2025 19:26
Maraqlı bir araşdırma, xüsusilə Qızılca epidemiyasının yenidən baş qaldırması ilə bağlı hissə. 33 illik durğunluğun qısa müddətdə pozulmasının səbəbləri haqqında daha ətraflı məlumat verilməsi faydalı olardı. Məsələn, peyvənd rəddinin müxtəlif səbəblərinin (məsələn, dini inanclar, elmi biliklərin olmaması, peyvənd əleyhinə kampaniyaların təsiri) təhlili və nisbətləri haqqında statistik məlumatlar daxil edilə bilərdi. Bundan əlavə, epidemiyanın yayılmasının coğrafi xüsusiyyətləri və müxtəlif demoqrafik qrupların təsirlənmə dərəcələrinin müqayisəsi araşdırmanın elmi dəyərini artıra bilər.
Zülfiyyə Zeynalova
21.07.2025 19:25
Maraqlı bir təhlil, amma Qızılca epidemiyasının yalnız peyvənd rəddinin nəticəsi olması iddiası tam olaraq dəstəklənməyən bir sadələşdirmədir. 33 illik durğunluq müddətinə dair daha dərin araşdırma aparmaq vacibdir. Məsələn, bu müddət ərzində peyvənd əleyhinə kampaniyaların intensivliyi necə dəyişib? Səhiyyə infrastrukturunun rolu və əhalinin peyvənd əhatə dairəsinə təsiri nə qədərdir? Bu amillər Qızılca artımını izah edərkən nəzərə alınmalıdır. Həmçinin, yazıda qeyd olunan qızılca hallarının səhiyyə sistemi tərəfindən necə aşkarlanması və hesabatlandırılması məsələsinə toxunmaq faydalı olardı. Aşkar olunmayan hallar ümumi statistikaya necə təsir göstərir? Bu, statistikaların doğru təsvirini verməsi üçün vacib bir məqamdır.

Şərh Yaz