3I/ATLAS-da buz vulkanları fəallaşıb

Sirli ulduzlararası cisim 3I/ATLAS bu ilin əvvəllərində periheli nöqtəsinə, yəni Günəşə ən yaxın məsafəsinə çataraq, bu müddətdə bol miqdarda buz və toz püskürtdü.

3I/ATLAS kometasının təsirli püskürmələri

Bu materiallar ziyarətçinin arxasında quyruq kimi uzanan nəhəng şırnaqlar əmələ gətirib. Kosmik cismin geniş şəkildə bir kometa olduğuna inanılır və hətta Günəşə doğru yönəlmiş bir "əks quyruq" da müşahidə olunub. Bu qədər şiddətli bir prosesdir ki, astronomlar 3I/ATLAS'ın nüvəsinin səthinin püskürən buz vulkanları ilə dolu ola biləcəyini aşkar ediblər. Onlar bunun bu kosmik cismi, Neptunxarici obyektlərə – Neptunun orbitindən kənarda, Kuyper qurşağında formalaşan zəif qaya və buz parçalarına təəccüblü dərəcədə bənzəyə biləcəyini iddia edirlər.

Səthindəki buz vulkanları

İspaniyanın Kosmos Elmləri İnstitutunun əməkdaşı və hələ həmkarlar tərəfindən nəzərdən keçirilməmiş bir məqalənin baş müəllifi Josep Trigo-Rodríguez "Live Science"ə verdiyi açıqlamada, "Biz hamımız təəccübləndik," deyib. "Uzaq bir planetar sistemdə formalaşmış bir kometa olaraq, cismin səthini təşkil edən materialların, Günəşdən böyük məsafədə əmələ gəlmiş, lakin bizim Günəş sisteminə aid Neptunxarici obyektlərlə oxşarlığı diqqətəlayiqdir." Trigo-Rodríguez və həmkarları Montsec Rəsədxanasındakı Joan Oró Teleskopundan istifadə edərək, 3I/ATLAS'ın oktyabr ayının sonlarındakı periheli nöqtəsini diqqətlə öyrəniblər. Bu, Günəş sistemi kometalarının Günəş tərəfindən qızdırıldıqca ən çox material buraxdığı bir nöqtədir. Komanda qaz və toz hissəciklərinin püskürmə şırnaqlarının ətraflı şəkillərini müşahidə edərək, 3I/ATLAS'ın kriovulkanizm əlamətləri göstərdiyi qənaətinə gəliblər. Neptunxarici obyektlər kimi digər planetar cisimlər də tez-tez buz vulkanları nümayiş etdirir ki, bu da daxili istilik mənbəyi nəticəsində buzun süblimasiyaya uğraması və buxarı kosmosa püskürməsi ilə əlaqədardır.

Kriovulkanizmin mexanizmi və tədqiqatlardakı qeyri-müəyyənliklər

Trigo-Rodríguez və həmkarları öz məqalələrində 3I/ATLAS daxilindəki süblimasiyaya uğrayan karbon qazı buzunun nüvəsindəki nikel və dəmir sulfidləri kimi metallarla reaksiyaya girərək, onların oksidləşməsinə səbəb olduğunu və beləliklə cismin kriovulkanizmini qidalandırdığını irəli sürürlər. Lakin bir çox suallar hələ də cavabsız qalır. Birincisi, biz 3I/ATLAS'ın dəqiq kütləsini belə bilmirik; elm adamları onun ölçüsünün 1400 futdan 3,5 milə qədər ola biləcəyini təxmin edirlər.

Nadir imkan və gələcək tədqiqatlar

Günəş sistemindən keçən ulduzlararası obyektləri öyrənmək son dərəcə nadir bir fürsətdir və biz bunu əldən verməməliyik. 3I/ATLAS'ın bu ayın sonlarında Yerə, 2026-cı ilin martında isə Yupiterə ən yaxın nöqtəsinə çatması gözlənilir. Trigo-Rodríguez və komanda üzvləri öz məqalələrində "3I/ATLAS kimi ulduzlararası ziyarətçilər planetar sistemin əmələ gəlməsi və kiçik cisimlərin kimyəvi təkamülü haqqındakı anlayışımızı sınamağa və dəqiqləşdirməyə davam edir," deyə yekunlaşdırıblar. "Hər yeni kəşf olunan obyekt mövcud modelləri sınaqdan keçirən və genişləndirən gözlənilməz xüsusiyyətlər ortaya qoyur." "Gələcək missiyalar bu nadir xəbərçiləri ziyarət etmək və birbaşa nümunə götürərək uzaq planetar sistemlərdən gətirdikləri məlumatları üzə çıxarmaq üçün vacib olacaq," deyə onlar əlavə ediblər.

24 saat