ABŞ Afrika sərmayələrində Çini ötdü

Məqaləni oxuduğunuz cihaz haqqında yəqin ki, çox düşünmürsünüz, yetər ki, yaxşı görünsün və işləməyə davam etsin. Lakin onun işləməsinə və funksiyalarına imkan verən elementlər dünyanın iki ən böyük iqtisadiyyatı – ABŞ və Çin arasında gərginləşən mübarizənin əsas mövzusudur. Bu mübarizədə Afrika ölkələri hadisələrin mərkəzindədir.

Qitənin Təbii Sərvətləri və Qlobal Rəqabət

Afrika qitəsi litium, nadir torpaq elementləri, kobalt və volfram kimi kritik minerallarla zəngindir. Bu minerallar şəxsi texnologiyamızın istehsalı və işləməsi üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Eyni zamanda, elektrikli avtomobillərdən tutmuş, süni intellekt məlumat mərkəzlərinə və silah sistemlərinə qədər hər şey üçün vacibdir. Uzun müddət Çin kritik minerallar və metalların qlobal bazarında ən böyük oyunçu olub. Ölkə daxilində əhəmiyyətli ehtiyatlara malik olmaqla yanaşı, xaricdə, xüsusilə də Afrikadakı mədən əməliyyatlarına böyük sərmayələr sayəsində tədarükə çıxışı var. Pekin həmçinin qlobal tədarükün emalı sahəsində dominant mövqe qurub və ixracatın məhdudlaşdırılması təhdidi ilə ABŞ-ı narahat edib. Bu vəziyyət ABŞ-ın kritik minerallara çıxışını artırmaq addımlarına əlavə təcililik verib, Afrika ehtiyatları bu missiya üçün əsas hesab olunur. Bu o qədər vacibdir ki, ən son illik göstəricilərə görə, ABŞ faktiki olaraq Çini Afrikada ən böyük xarici birbaşa investor kimi sakitcə üstələyib. Con Hopkins Universitetinin Çin Afrika Tədqiqat Təşəbbüsünün rəsmi məlumatlarına əsasən, ABŞ 2023-cü ildə Afrikada 7.8 milyard dollar (6 milyard funt sterlinq) sərmayə qoyarkən, Çin 4 milyard dollar sərmayə qoyub. Bu, 2012-ci ildən bəri ABŞ-ın liderliyi ilk dəfə bərpa etdiyini göstərir.

ABŞ-ın Artan İnvestisiyaları və Məqsədləri

Bu Amerika sərmayəsi ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Maliyyə Korporasiyası (DFC) adlı dövlət agentliyi tərəfindən həyata keçirilir. Bu agentlik ABŞ prezidenti Donald Trampın ilk səlahiyyət müddəti dövründə, 2019-cu ildə yaradılıb və Pekinə qarşı çıxmaq missiyasını gizlətmir. DFC öz veb saytında yaradılmasının "strateji bölgələrdə Çinin mövcudluğuna qarşı çıxmaq" vasitəsi olduğunu bildirir. Bu sərmayə Afrika şirkətləri və faydalanan ölkələr üçün nə deməkdir? Ötən il Ruandanın mədən şirkəti Trinity Metals, ölkədəki üç mədənini – qalayı, tantal və volfram istehsal edən mədənləri inkişaf etdirmək üçün DFC-dən 3.9 milyon dollarlıq qrant təmin edib. Şirkət sədri Şon Makkormik deyir: "ABŞ hökuməti bu tədarük zəncirini birbaşa Birləşmiş Ştatlara gətirmək üçün gördüyümüz işləri çox dəstəkləyir." Trinity hazırda Ruandadan volframı Pensilvaniyadakı emal zavoduna göndərir. Həmçinin Ruanda qalayısını Pensilvaniyada yerləşən əritmə zavoduna göndərmək üçün razılaşma əldə edib. Cənab Makkormik Vaşinqtondan alınan maliyyənin şirkətin tədarükləri ABŞ-a göndərmək qərarına təsir etdiyini inkar edir. "Bu, ABŞ hökuməti tərəfindən icraçı direktora və mənə 'bu volframı Amerikaya çatdıra bilərsinizmi?' deyilməsi deyil. Bu, kommersiya bazarında oyunçular olaraq bizim qərarımızdır." Trinity şirkətinin 5%-i Ruanda hökumətinə məxsusdur və İrlandiyanın kritik minerallara sərmayə qoyan TechMet firması da səhmdardır. Cənab Makkormik əlavə edir ki, Afrikadakı bəzi mədən əməliyyatları təlim keçməmiş işçilərin təhlükəli şəraitdə işləməsindən istifadə edə bilsə də, Trinity ən yüksək standartlara əməl edir. "Biz göstərmişik ki, bu materialları münaqişəsiz, uşaq əməyi olmadan, peşəkar şəkildə, vergi ödəyərək, cəmiyyətə və ətraf mühitə hörmət edərək, iş yerləri və imkanlar yaradaraq istehsal etmək mümkündür."

Afrikalıların Maraqları və Yeni Əməkdaşlıq Modeli

FNB Namibiya bank qrupunun iqtisadçısı Sepo Haymambo deyir ki, Afrika ölkələri ABŞ qurumları ilə danışıqlar apararkən öz milli maraqlarını müdafiə etməkdə qətiyyətli olmalı və heç bir lütf gözləməməlidirlər. O deyir: "[Amerikalılardan] Afrikanın adından Afrikanın ən yaxşı maraqlarına uyğun maddələr təklif etmələrini və müzakirə etmələrini gözləmək real olmazdı. Ona görə də Afrika bu əməkdaşlıqlara hazırlaşmalı və istədiyi nəticələrdə həqiqətən də aydın olmalıdır." Xanım Haymambo əlavə edir ki, Afrika hökumətləri sadəcə minerallar qarşılığında nağd pul sövdələşmələrindən kənara çıxmalıdırlar. O deyir: "Bunun əvəzinə fərqli çərçivələrə baxmaq üçün bir fürsət var. İstehsalın bölüşdürülməsi sazişləri, birgə müəssisə modelləri, yerli səhm iştirakı variantlarına baxa bilərsiniz. Nəticədə bu, Afrika ölkələri üçün təhsil, səhiyyə kimi inkişaf sahələrinə sərmayə qoya biləcək suveren sərvət fondları yaratmaq imkanı yaradır." O, həmçinin mineralların və metalların sadəcə xaricə ixracı əvəzinə, daha çoxunun Afrikada emal olunmasını istəyir, çünki bu, maliyyə cəhətdən daha gəlirli olardı.

Yerli Emal və Rəqabətin Gələcəyi

Afrikada kritik minerallar və metalların emal zavodu tikən ABŞ şirkəti ReElement Africa, ABŞ-ın American Resources qrupunun törəmə şirkətidir. ReElement Africa Cənubi Afrika Respublikasının Qautenq əyalətində bu emal zavodunu inşa edir. ReElement Africa-nın icraçı direktoru Ben Kinkeyd deyir: "Mədən layihələrində resurslarla yanaşı emal müəssisələri qurmaq üçün Afrika ölkələri ilə əməkdaşlıq edə biləcəyimizi anlamaq olduqca faydalı idi. Beləcə, daha çox dəyər əldə etmək, işçi qüvvəsinin bacarıqlarını artırmaq, həmin zona ətrafında iqtisadiyyat qurmaq və gələcək sənaye inkişafı üçün əsas yaratmaq mümkündür." Lakin Pitsburqdakı Karnegi Mellon Universitetinin beynəlxalq iqtisadçısı professor Li Branstedter deyir ki, ABŞ bir fürsəti əldən verib. O, Trampın Afrika ölkələrinə tətbiq etdiyi ticarət tariflərinin qitə boyunca ABŞ-a olan həvəsi azaltdığını iddia edir. Bu, eyni zamanda Saharaaltı Afrika ölkələrində bəzilərinin Çin sərmayəsinin yerli əhaliyə kifayət qədər fayda vermədiyindən şikayət etdiyi bir vaxta təsadüf edir. Professor Branstedter deyir: "Əgər indiki administrasiya görünən heç bir səbəb olmadan çox sayda Afrika ölkəsinə ayrı-seçkilik etmədən tariflər tətbiq etməsəydi, ABŞ yəqin ki, Çin layihələrindən narazılıqdan daha çox faydalana bilərdi." İrəli baxaraq, ABŞ və Çin Afrikada digərlərindən də artan rəqabətlə üzləşə bilərlər, - deyə xanım Haymambo əlavə edir. O, Braziliya, Hindistan və Yaponiya kimi ölkələrin qitəyə artan marağını qeyd edir.

24 saat