ABŞ hərbi heyəti Kiyevdə müharibəyə son planını müzakirə edir: Amerika mediası Trampın dəstəyindən yazır

Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski cümə axşamı danışıqların fəallaşdırılmasını müzakirə etdiyi Türkiyədən Kiyevə qayıdır. Paytaxtda onu ABŞ quru qoşunları naziri Dan Driaskollun rəhbərlik etdiyi Amerika hərbi nümayəndə heyəti gözləyir. Nümayəndə heyəti Ukrayna müharibəsinin başa çatdırılması istiqamətində səyləri və dronların birgə istehsalı ilə bağlı mümkün razılaşmanı müzakirə etməyi planlaşdırır. Zelenski ilə görüş hələ təsdiqlənməyib. Bu hadisələr Ukraynada siyasi böhrana səbəb olan böyük korrupsiya qalmaqalı və ABŞ prezidenti Donald Trampın xüsusi nümayəndəsi Stiv Uitkoffun Rusiya prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Kirill Dmitriyevin iştirakı ilə Vaşinqtonda hazırlanmış ABŞ sülh planı haqqında saysız-hesabsız media xəbərləri fonunda baş verir. Jurnalistlərin öyrəndiyinə görə, plan əsasən Moskvanın maksimalist tələblərinə əsaslanır və Kiyevdən bir neçə əsas güzəşt gözləyir.

Kiyevdə yüksək səviyyəli görüşlər

ABŞ ordusunun sözçüsü polkovnik Devid Batler bildirib ki, nazir Driaskollun Kiyev səfəri Ukraynalı rəsmilərlə görüşərək Ukrayna müharibəsinin başa çatdırılması istiqamətində səyləri müzakirə etmək məqsədi daşıyır. Driaskoll, Tramp administrasiyasının danışıqlar üçün Kiyevə səfər edən ən yüksək rütbəli hərbi rəsmisidir və o, artıq müdafiə naziri Denis Şmıqal və Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin baş komandanı Aleksandr Sırski ilə görüşüb.

Wall Street Journal yazır ki, Driaskollun səfərindən əvvəl ötən həftə Mayamidə Uitkoff və Zelenskiyə yaxın Ukraynalı rəsmilər arasında görüş keçirilib. Axios isə Uitkoffun Ukrayna Milli Təhlükəsizlik və Müdafiə Şurasının katibi Rüstəm Umərovla görüşdüyünü bildirmişdi.

Axios-un mənbələrindən verilən məlumata görə, Umərovun bir çox şərhləri ABŞ-ın müharibəni bitirmək üçün hazırladığı plana daxil edilib. Lakin nəşr qeyd edir ki, Umərov yalnız şifahi izahatlar alıb. Axios-dakı mənbənin sözlərinə görə, Umərov təqdim olunan mövqelərlə razılaşmayıb və bildirib ki, Ukraynanın bir çox bəndlərə etirazları var.

Politico-nun məlumatına əsasən, Driaskoll Ukraynaya dekabrda səfər etməyi planlaşdırırdı, lakin ötən həftə Ağ Evdə tələsik çağırılan iclasda ABŞ prezidenti Tramp quru qoşunları nazirinin ABŞ tərəfindən hazırlanmış ABŞ sülh planını Zelenski və komandasına təqdim etməli olduğunu deyib.

Plana dair biliklər

Ukrayna müharibəsinin başa çatdırılması üçün ABŞ-da hazırlanmış ABŞ sülh planı haqqında detallar bir neçə qərb mediası tərəfindən açıqlanıb: Financial Times, Axios, Politico, “RBK-Ukrayna”, Telegraph və Wall Street Journal. Bir neçə mənbə və jurnalist planı “Ukraynanın tam təslim olması” kimi xarakterizə edib.

WSJ-nin məlumatına görə, planın hazırlanmasında Uitkoff, ABŞ dövlət katibi Marko Rubio və ABŞ prezidentinin kürəkəni Jared Kuşner iştirak edib. Rusiya tərəfindən bu prosesə Vladimir Putinin xüsusi nümayəndəsi Kirill Dmitriyev cəlb olunub. Reuters-ə görə, Kiyev planın hazırlanmasında iştirak etməyib.

Jurnalistlərin öyrəndiyinə görə, plan 28 bənddən ibarətdir. Bunlara Rusiyanın nəzarət etmədiyi ərazilər də daxil olmaqla, bütün Donbasın Rusiyaya verilməsi; Kiyevin Ukraynada xarici sülhməramlı kontingentin yerləşdirilməsindən imtina etməsi; Ukrayna ordusunun iki dəfə azaldılması; uzaqmənzilli silahlardan imtina; rus dilinə dövlət statusu verilməsi və Rus Pravoslav Kilsəsinin rəsmi statusunun bərpası daxildir.

WSJ həmçinin şərtlər arasında Ukraynanın bir neçə il müddətinə NATO-ya üzvlük cəhdlərindən imtina etməsini qeyd edir. Axios əlavə edir ki, plana Zaporojye və Xerson vilayətlərində cəbhə xəttinin dondurulması, habelə ABŞ və Avropa tərəfindən Rusiya tərəfindən işğal olunmuş Donbas və Krımın Rusiya ərazisi kimi tanınması da daxildir (Ukraynadan bu gözlənilmir).

Britaniya Teleqrafının məlumatına görə, Rusiya Donbas üzərində nəzarətə görə “icarə haqqı” ödəməli olacaq. Cavab olaraq, WSJ yazır ki, Moskva Ukraynaya və Avropa ölkələrinə hücum etməyəcəyini və bu vədi qanunvericiliklə təsdiqləməyə hazır olduğunu bildirir.

“RBK-Ukrayna” mənbələri Vaşinqtonun Zelenskiyə təklif olunan ABŞ sülh planı ilə razılaşması üçün təzyiq göstərdiyini qeyd edir.

Politico-nun məlumatlı mənbəyə istinadən yazdığına görə, Rusiyanın tələbləri, ABŞ dövlət katibi Marko Rubionun “ABŞ və Rusiya liderlərinin sammitinin keçirilməsi ilə bağlı danışıqlar zamanı” rədd etdiyi təkliflərlə üst-üstə düşür. Güman ki, söhbət Rusiya Xarici İşlər Naziri Sergey Lavrovla telefon danışığından gedir. Bundan sonra, medianın yazdığına görə, Rubio Trampa Moskvanın müharibəni bitirmək üçün maksimalist tələblərindən imtina etməyə hazır olmadığını çatdırıb; nəticədə Tramp və Putinin Budapeştdəki sammiti ləğv edilib (yaxud Rusiya tərəfinin dediyi kimi, təxirə salınıb).

Cümə axşamı gecəsi, ABŞ-dan yüksək rütbəli hərbçilərdən ibarət nümayəndə heyəti artıq Kiyevdə olarkən, Rubio X sosial şəbəkəsində uzunmüddətli sülh üçün hər iki tərəfin “çətin, lakin zəruri güzəştlərə” getməli olacağını yazıb, lakin onları konkretləşdirməyib.

Politico mənbəsi iddia edir ki, planın detalları danışıqlar nəticəsində hələ dəyişə bilər. Xüsusilə, amerikalılar sənəddə NATO-dan bəhs edib-etməmək – və əgər edilirsə, hansı kontekstdə – barədə hələ qərar verməyiblər.

Politico-nun məlumatına görə, planın hazırlanması oktyabrın sonunda, ABŞ prezidenti Trampın xüsusi nümayəndəsi Stiv Uitkoffun Mayamidə Vladimir Putinin xüsusi nümayəndəsi Kirill Dmitriyevlə görüşməsi ilə başlayıb. Bu, ABŞ prezidenti Rusiyalı həmkarı ilə Budapeştdə görüşmək ideyasından imtina etdikdən qısa müddət sonra baş verib.

Ağ Evdə və Dövlət Departamentində bir neçə şəxs Politico-ya bildirib ki, planın hazırlanması zamanı onlarla məsləhətləşilməyib, halbuki adətən bu cür məsələlərə cəlb olunurlar. Mənbələrdən biri, prosesdə “idarələr arasında heç bir koordinasiya” olmadığını qeyd edib.

Tərəflərin reaksiyaları

Ağ Ev sülh planı ilə bağlı xəbərləri rəsmi olaraq şərh etməyib. Kreml sözçüsü Dmitri Peskov isə prezidentlərin Alyaskada görüşündən bəri “heç bir yeniliyin” olmadığını bildirib.

Almaniyanın xarici işlər naziri Yohann Vadeful “Bizə bu barədə məlumat verilməyib” deyib.

Britaniya diplomatik dairələrindəki bir mənbə Politico-ya bildirib ki, milli təhlükəsizlik müşaviri Conatan Pauellin Uitkoffla yaxın münasibətlərinə baxmayaraq, Londona plandan bəhs edilməyib. Başqa bir mənbə isə planın nə dərəcədə ciddi qəbul edilməsi lazım olduğunu azaltmağa çalışıb.

ABŞ dövlət katibi Marko Rubio X sosial şəbəkəsində ABŞ-ın “müharibəni bitirmək üçün hər iki tərəfin təkliflərinə əsaslanaraq mümkün ideyalar siyahısını hazırladığını və hazırlamağa davam edəcəyini” yazıb.

WSJ və NBC News-un məlumatına görə, ABŞ prezidenti Tramp Uitkoffun hazırladığı ABŞ sülh planını dəstəkləyir.

Ukrayna tərəfi mətbuatın xəbərlərini rəsmi olaraq şərh etməyib.

Volodimir Zelenski çərşənbə axşamı axşam, Amerika planının detalları haqqında məlumat yayıldıqdan sonra Telegram kanalında yazıb: “Biz Ukraynada bu ilin əvvəlindən prezident Trampın bütün qətiyyətli addımlarını və liderliyini, bu müharibəni bitirmək üçün hər bir güclü və ədalətli təklifi dəstəkləyirik. Və yalnız prezident Tramp və Amerika Birləşmiş Ştatları müharibənin nəhayət bitməsi üçün kifayət qədər gücə malikdir.”

Kellogg-un istehfası

Donbasın təslim edilməsini nəzərdə tutan ABŞ sülh planı Vaşinqtondan Ukrayna üçün yeganə pis xəbər deyil. Çərşənbə axşamı axşam həmçinin məlum olub ki, ABŞ prezidenti Trampın Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi Kit Kellogg yanvarda vəzifəsindən ayrılacaq.

Reuters agentliyinin verdiyi məlumata görə, rəsmi səbəb xüsusi nümayəndənin səlahiyyət müddətinin başa çatmasıdır: 360 gündən sonra Senat bu vəzifəyə namizədi təsdiq etməlidir.

Kellogg Ağ Evdə Ukraynanın ən ardıcıl tərəfdarlarından biri kimi tanınırdı.

Reuters mənbələrinə görə, Kellogg əvvəldən prezident administrasiyasında uzun müddət qalmağı planlaşdırmamışdı.

24 saat