ABŞ-ın Ukrayna planında nələr var

Bir sıra beynəlxalq tərəflər arasında potensial Ukrayna sülh planı ilə bağlı genişmiqyaslı razılaşma layihəsi irəli sürülüb. Bu plan münaqişənin hərtərəfli həlli, regionda sabitliyin bərpası və gələcək əməkdaşlıq üçün zəmin yaratmaq məqsədi daşıyır.

Ukraynanın Suverenliyi və Geniş Təhlükəsizlik Zəmanətləri

Müqavilə layihəsinə əsasən, Ukrayna sülh planı çərçivəsində Ukraynanın suverenliyi tamamilə təsdiqlənəcək. Rusiya, Ukrayna və Avropa arasında hərtərəfli hücum etməmə haqqında saziş imzalanacaq və son 30 ildə yaranmış bütün mübahisələr həll edilmiş hesab ediləcək. Rusiya qonşu ölkələrə müdaxilə etməməyi öhdəsinə götürəcək, NATO isə daha da genişlənməyəcək. ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə Rusiya və NATO arasında bütün təhlükəsizlik məsələlərinin həlli, gərginliyin azaldılması, əməkdaşlıq imkanlarının genişləndirilməsi və gələcək iqtisadi inkişaf üçün şərait yaradılması məqsədilə dialoq təşkil ediləcək. Ukrayna etibarlı təhlükəsizlik zəmanətləri alacaq, lakin ordusunun sayı 600 min nəfərlə məhdudlaşdırılacaq. Kiyev konstitusiyasına NATO-ya daxil olmamaq barədə müddəanı daxil edəcək, NATO isə öz nizamnaməsində Ukraynanın gələcəkdə qəbul edilməyəcəyi barədə bəndi yerləşdirməyə razılıq verəcək. Alyans öz qoşunlarını Ukraynada yerləşdirməyəcək, Avropa qırıcıları isə Polşada dislokasiya olunacaq. ABŞ-ın təqdim edəcəyi təhlükəsizlik zəmanətləri xüsusi şərtlər daxilində olacaq: Vaşinqton zəmanət müqabilində kompensasiya alacaq; əgər Ukrayna Rusiyaya hücum edərsə, zəmanəti itirəcək; əgər Rusiya Ukraynaya daxil olarsa, hərbi cavab və bütün sanksiyaların bərpası tətbiq olunacaq, həmçinin yeni ərazilərin tanınması və bu sazişdən irəli gələn bütün digər faydalar ləğv ediləcək. Əgər Ukrayna "əsassız olaraq" Moskva və ya Sankt-Peterburqa hücum edərsə, təhlükəsizlik zəmanəti qüvvədən düşəcək. Ukrayna Avropa İttifaqına üzv olmaq hüququna malik olacaq və Avropa bazarına qısa müddətli güzəştli giriş əldə edəcək.

Rusiyanın İqtisadi Reinteqrasiyası və Ukraynanın Yenidənqurma Proqramı

Saziş layihəsi Ukraynanın bərpası üçün genişmiqyaslı tədbirlər paketini nəzərdə tutur. Bu paket "Ukrayna inkişaf fondu"nun yaradılması, ərazilərin bərpası üçün birgə səylər, faydalı qazıntıların və təbii sərvətlərin hasilatı kimi bəndləri əhatə edir. Eyni zamanda, Rusiya dünya iqtisadiyyatına yenidən inteqrasiya olunacaq, o cümlədən "Böyük Səkkizlik" (G8, 1997-2014-cü illərdə mövcud olmuşdu) formatına dəvət ediləcək. Rusiyanın dondurulmuş 100 milyard dollar dəyərindəki aktivləri Ukraynanın bərpası və ölkəyə investisiyalar üçün istifadə ediləcək, qalan vəsaitlər isə dondurulacaq. Bu layihədən əldə olunan gəlirin 50%-i ABŞ-a veriləcək. Sazişin bütün müddəalarına əməl olunmasını təmin etmək üçün Amerika-Rusiya birgə təhlükəsizlik zəmanətləri üzrə işçi qrupu yaradılacaq. Rusiya Avropa və Ukraynaya qarşı hücum etməmə siyasətini qanunvericiliklə təsbit edəcək.

Nüvə Silahları və Enerji Təhlükəsizliyi

ABŞ və Rusiya nüvə silahlarının yayılmaması və onlara nəzarət müqavilələrinin, o cümlədən START I kimi strateji nüvə silahlarının azaldılması üzrə müqavilələrin müddətini uzatmağa razılaşacaqlar. Ukrayna Nüvə Silahlarının Yayılmaması Haqqında Müqaviləyə uyğun olaraq nüvəsiz dövlət olmağa razılıq verir. Zaporojye Atom Elektrik Stansiyası Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (MAQATE) nəzarəti altında fəaliyyət göstərəcək, stansiyadan əldə edilən elektrik enerjisi Rusiya və Ukrayna arasında 50/50 nisbətində paylanacaq.

Ərazi Məsələləri, İnsan Hüquqları və Humanitar Tədbirlər

Krım, Donetsk və Luqansk vilayətləri tamamilə Rusiyanın nəzarətinə keçəcək və de-fakto tanınacaq. Hazırda Ukraynanın nəzarətində olan bu ərazilərin hissələri Rusiya Federasiyası tərkibində neytral hərbiləşdirilməmiş zona olacaq. Xerson və Zaporojye vilayətlərinin statusu cəbhə xətti boyunca "dondurulmuş" vəziyyətdə qalacaq. Tərəflər bu ərazi quruluşunu zorla dəyişdirməməyi öhdələrinə götürürlər və bu öhdəliyin pozulacağı təqdirdə heç bir təhlükəsizlik zəmanəti tətbiq olunmayacaq. Rusiya Ukraynanın Dnepir çayından kommersiya fəaliyyəti üçün istifadəsinə mane olmayacaq, həmçinin Qara dəniz vasitəsilə taxılın sərbəst daşınması barədə razılaşmalar əldə ediləcək. Humanitar komitə yaradılacaq: bütün qalan əsirlər və cəsədlər "hamı hamıya" prinsipi əsasında dəyişdiriləcək, bütün saxlanılan mülki şəxslər və girovlar, o cümlədən uşaqlar geri qaytarılacaq. Ailələrin birləşdirilməsi proqramı yaradılacaq və münaqişə qurbanlarının əzablarını yüngülləşdirmək üçün tədbirlər görüləcək. Hər iki ölkə məktəblərdə və cəmiyyətdə qarşılıqlı anlaşma və müxtəlif mədəniyyətlərə tolerantlığın inkişafına, həmçinin irqçilik və qərəzlərin aradan qaldırılmasına yönəlmiş təhsil proqramları tətbiq etməyi öhdəsinə götürür. Ukrayna dini tolerantlıq və dil azlıqlarının qorunması haqqında Avropa İttifaqı qaydalarını qəbul edəcək, hər iki tərəf isə bütün ayrı-seçkilik tədbirlərini ləğv edəcək, Ukrayna və Rusiya KİV-lərinin hüquqlarına zəmanət verəcək. Həmçinin, istənilən nasist ideologiyası qadağan ediləcək.

Sülh Sazişinin Həyata Keçirilməsi və Nəzarət Mexanizmləri

Razılaşma imzalandıqdan 100 gün sonra Ukraynada seçkilər keçiriləcək. Bu münaqişəyə cəlb olunmuş bütün tərəflər öz hərəkətlərinə görə tam amnistiya alacaqlar və gələcəkdə heç bir iddia qaldırmamağı öhdələrinə götürürlər. Saziş hüquqi cəhətdən məcburi olacaq və onun icrasına ABŞ prezidenti Donald Trampın rəhbərlik etdiyi "sülh şurası" nəzarət edəcək və zəmanət verəcək. Sülh müqaviləsinin pozulması halında sanksiyalar tətbiq ediləcək. Atəşkəs hər iki tərəf razılaşmanın həyata keçirilməsinə başlamaq üçün müəyyən edilmiş nöqtələrə çəkildikdən sonra qüvvəyə minəcək. Bu hərtərəfli Ukrayna sülh planı regionda uzunmüddətli sülh və sabitlik üçün geniş yol xəritəsini təqdim edir.

24 saat