ABŞ sülh planına Ukrayna əsgərlərindən reaksiya

Ukraynanın ön cəbhəsindəki Ukrayna əsgərləri ABŞ-ın sülh təklifi layihələrinə müxtəlif münasibətlərlə yanaşıblar: bəziləri boyun əyməyə hazır olsa da, bir çoxları müqavimət göstərir və qəzəblənir. BBC altı əsgərlə sosial media və elektron poçt vasitəsilə əlaqə saxlayaraq ötən həftə sızdırılan ilkin ABŞ planı barədə fikirlərini öyrənib. Həmin vaxtdan bəri Amerika və Ukraynalı danışıqçılar təkliflərə dəyişikliklər etmək üçün çalışıblar və "sülh çərçivəsi" ilə bağlı danışıqları davam etdirəcəklər. ABŞ-ın ilkin planı barədə danışan Şərqi Ukraynadakı Yaroslav "axmaqdır... heç kim onu dəstəkləməyəcək" deyib, Ştutser çağırış nişanlı hərbi tibb işçisi isə bunu "sülh planının tamamilə rüsvayedici layihəsi, diqqətimizə layiq olmayan bir təklif" kimi rədd edib. Lakin İlan çağırış nişanlı bir əsgər BBC-yə "heç olmasa nəyəsə razılaşmağın vaxtıdır" deyib. BBC-yə danışan əsgərlər ABŞ-ın ilkin sülh təklifləri layihəsinin bəzi əsas məqamları barədə bunları deyiblər:

Ərazi güzəşti

ABŞ Rusiyanın döyüş meydanında əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə etdiyi bir vaxtda sülh təklifi layihəsini irəli sürüb. Təkcə son bir ayda Ukrayna Rusiyaya daha 450 kvadrat kilometr ərazi itirib. Kiyev hələ də Donbas bölgəsinin, yəni Rusiyanın əsas müharibə məqsədi olan Luqansk və Donetsk vilayətlərini əhatə edən şərq hissəsinin təxminən 15%-nə nəzarət edir. Lakin ABŞ-ın ilkin planı Ukraynanın bütün bu bölgədən, hətta dörd illik genişmiqyaslı müharibə ərzində uğurla müdafiə etdiyi hissələrindən də imtina etməsini nəzərdə tutur. İlan BBC-yə deyib: "Qoy götürsünlər. Şəhərlərdə və kəndlərdə praktiki olaraq heç kim qalmayıb... Biz insanlar üçün deyil, torpaq uğrunda döyüşürük, daha çox insan itiririk." Ukrayna Baş Qərargahının zabiti Andrii, Luqansk və Donetsk üçün təklif olunanların "ağrılı və çətin" olduğunu söyləyir, lakin ölkənin başqa seçiminin olmaya biləcəyini də əlavə edir. Ukrayna bu bölgəni 2014-cü ildən, Rusiya Krımı ilhaq edərək onun proxy qüvvələri Donbasın bəzi hissələrini ələ keçirdiyi vaxtdan bəri müdafiə edir. Andrii deyir: "Biz ondan imtina etmək istəməyə bilərik, lakin onu hərbi güc və resurslarla saxlaya bilməyəcəyik." Şərqi Ukrayna bu müharibədə ən ağır döyüşlərin səhnəsi olub və Ukrayna onu müdafiə edərkən on minlərlə əsgər itirib. 2018-ci ildən döyüşən Matros bizə Donbasdan imtina etməyin "hər şeyi – silahlı qüvvələrin bütün səylərini heçə endirəcəyini" söyləyib. O deyib: "Bu, həlak olan əsgərlərin və mülki şəxslərin həyatlarına məhəl qoymamaq olacaq."

Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin sayının azaldılması

ABŞ-ın sülh təklifləri layihəsi Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin sayını 600.000 nəfərlə məhdudlaşdırmağı nəzərdə tutur. Bu, genişmiqyaslı işğaldan əvvəlki dövrdən (o zaman tam ştatlı qüvvələrin sayı təxminən 250.000 idi) əhəmiyyətli dərəcədə çox olsa da, indiki sayından azdır. Ən son təxminlərə görə, Ukraynanın hərbi qüvvələrinin sayı 800.000-dən çoxdur. İlan hesab edir ki, müharibə bitdikdə ölkə Ukraynanın yenidən qurulmasına kömək etmək üçün hazırda hərbi formada olan bir çox insana ehtiyac duyacaq. O, sual edir: "Təhlükəsizlik təminatları olacaqsa, orduda bu qədər insanın olmasına nə ehtiyac var?" Qərargah zabiti Andrii razılaşır. O deyir: "Təhlükəsizlik təminatları olarsa, əlbəttə ki, belə böyük bir ordu saxlamağın mənası yoxdur. İnsanlar yorulublar və ailələrinə qayıtmaq istəyirlər. Müharibədən sonra onları sülh dövrü ordusunda saxlamağa heç bir səbəb yoxdur." O hesab edir ki, Ukrayna iqtisadiyyatı sülh dövründə belə böyük silahlı qüvvələri saxlaya bilməz. Hərbi tibb işçisi Ştutser razılaşmır, Ukrayna ordusunun "bizi məğlubiyyət və köləlikdən ayıran yeganə şey" olduğunu deyir. Matros isə silahlı qüvvələrin sayının azaldılması təklifini "absurd və manipulyativ" adlandırır.

Təhlükəsizlik təminatları

Ukraynanın təkliflərlə razılaşmaq istəyi onun gələcək təhlükəsizlik təminatlarından asılı olacaq. ABŞ-ın plan layihəsi Ukraynanın NATO-ya üzvlüyünü istisna edir, lakin Avropa İttifaqına üzvlüyünü yox. Rusiyanın yenidən hücum edəcəyi təqdirdə ABŞ-ın təhlükəsizlik təminatları vəd edilir, lakin bu dəstəyin miqyası barədə əlavə təfərrüat verilmir. Layihə həmçinin razılaşma olarsa, Ukraynada NATO qüvvələrinin olmasını da istisna edir. Lakin Şərqi Ukraynada dron operatoru olan Yevhen ölkədə xarici qoşunların olmasının vacib bir təhlükəsizlik təminatı olduğunu düşünür. Böyük Britaniya və Fransa "Könüllülər Koalisiyası" vasitəsilə atəşkəs halında "təminat qüvvəsi" təmin etmək üçün səylərə rəhbərlik ediblər. O deyir: "Mən Böyük Britaniyanın Ukraynaya qoşun yerləşdirmək planını bəyənirəm. Bu, bizim qələbə qazanmağımıza, müttəfiq qoşunları yerləşdirməyimizə kömək edəcək yeganə plandır." Lakin qərargah zabiti Andrii Avropanın təhlükəsizlik təminatları sahəsində çox şey təmin edə biləcəyinə inanmır. O deyir: "Avropa tamamilə ombasız və parçalanmış görünür. Bütün ümidlər yalnız Birləşmiş Ştatlara qalır." Digər Ukrayna əsgərləri isə ABŞ-a da böyük inam olmadığını söyləyirlər. Ştutser deyir: "ABŞ-ın indiki hökuməti altında verdiyi təhlükəsizlik təminatları heç də təminat deyil."

Yeni seçkilər

ABŞ-ın plan layihəsi müharibənin bitməsindən sonra 100 gün ərzində Ukraynada yeni seçkilərin keçirilməsini nəzərdə tutur. Ukraynanın konstitusiyasına görə, müharibə dövründə seçkilər keçirilə bilməz. Lakin korrupsiya ilə bağlı ciddi ittihamlarla üzləşən hazırkı hökumətə qarşı artan narazılıq əlamətləri var. Ukraynanın Milli Antikorrupsiya Bürosu (NABU) hazırda enerji sektorundakı müqavilələrdən 100 milyon dollar mənfəət əldə etmə ittihamlarını araşdırır. Prezident Volodimir Zelenski artıq iki nazirini işdən çıxarmağa məcbur olub, hər ikisi ittihamları rədd edir. Keçmiş baş nazir müavini və biznes partnyoru da istintaq altındadır. Bu qalmaqal siyasi çəkişmələrə səbəb olub və burada xəbərlərə hakim kəsilib. Bu, cəbhədə də aktual mövzudur. Danışdığımız əsgərlər arasında yeni seçkilərə dəstək var. İlan deyir: "Əlbəttə ki, lazımdır – hazırda iqtidarda olanlara güvənilmir." Başqa bir əsgər, Marin də seçkilərin lehinədir, indiki hökumətin "korrupsiyadan təmizlənməyə ehtiyacı olduğunu" deyir, Andrii isə yeni seçkilər vasitəsilə "hökumətin tamamilə sıfırlanmasına ehtiyac olduğunu" razılaşır, lakin dərhal yox. Yeni seçkilər plandakı ən az mübahisəli təklif ola bilər. Lakin ümumilikdə ABŞ-ın sülh təklifləri ilə bağlı ciddi şübhələr var. Yaroslav bizə bunun sadəcə "işləməyəcəyini" deyir, Oleksandr isə onu nalayiq ifadə ilə rədd edir. Danışdığımız şəxslərdən gələn aydın mesaj budur ki, bir çoxları döyüşməkdən yorulub. Andrii bəzi təkliflərlə bağlı narahatlıqlarını ifadə edir, lakin yekunlaşdırır: "Əgər müharibəni dayandırsa, onda mənə uyğundur."

24 saat