Alimlərdən UEFA-ya Qəzza dəhşətlərinə görə İsrail futboluna qadağa çağırışı

Otuzdan çox hüquqşünas Avropa Futbol Assosiasiyaları İttifaqı (UEFA) rəhbərliyini Qəzzadakı vəhşiliklərə görə İsraili və klublarını yarışlardan kənarlaşdırmağa çağırıb.

Cümə axşamı UEFA prezidenti Aleksander Çeferinə ünvanlanan məktubda İsrailin qadağan edilməsinin “zəruri” olduğu bildirilib. Buna səbəb Birləşmiş Millətlər Təşkilatının araşdırmaçılarının İsrailin fələstinlilərə qarşı soyqırım törətdiyini təsdiqləyən hesabatıdır.

Məktubda futbolun ali idarəedici orqanı və onun üzvləri beynəlxalq hüquqa əməl etmək üçün “hüquqi və mənəvi öhdəliklərini yerinə yetirməyə və İsrail futboluna dərhal və tam qadağa tətbiq etməyə” çağırılıb.

Sənəddə İsrailin Qəzzada idmana vurduğu zərər xüsusi vurğulanır. İsrail 2023-cü ilin oktyabrında hərbi əməliyyatlara başladığı vaxtdan bəri azı 421 fələstinli futbolçu öldürülüb, məktubda İsrailin bombardman kampaniyasının “Qəzzanın futbol infrastrukturunu sistematik şəkildə dağıtdığı” izah edilir.

Məktubda deyilir: “Bu əməllər bütün bir atlet nəslini məhv edib, Fələstin idmanının əsasını aşındırıb”.

İsrail Futbol Assosiasiyasının (İFA) bu pozuntulara etiraz etməməsi onu bu zülm sistemində iştirakçı edir və UEFA yarışlarında iştirakını qeyri-mümkün edir.

Məktubu imzalayanlar arasında Soyqırımın Qarşısının Alınması üzrə Lemkin İnstitutunun icraçı direktoru Elisa fon Yoeden-Forci, eləcə də bir neçə keçmiş BMT eksperti və beynəlxalq hüquq alimləri yer alır.

Bəyanatda qeyd olunub ki, “UEFA beynəlxalq hüququn bu cür kobud pozuntularının, o cümlədən soyqırım aktının idman vasitəsilə təmizlənməsində iştirakçı olmamalıdır”.

Bu çağırışlar, İsrailin Qəzzaya qarşı qəddar hücumuna beynəlxalq aləmdə artan qəzəb fonunda edilir. Orada İsrail ordusu 66 mindən çox insanı qətlə yetirib və anklavın böyük hissəsini xarabalığa çevirib.

Əraziyə humanitar yardıma tətbiq olunan blokada ölümcül aclığa səbəb olub, nəticədə avqust ayında Qəzzada yarım milyondan çox insan üçün aclıq elan edilib.

Rusiyaya qarşı sürətli addım

BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığının Nyu-York ofisinin keçmiş direktoru Kreyq Mokxiber bildirib ki, soyqırım törədən bir ölkənin idman yarışlarında iştirakına icazə verilməsi onun “normallaşmasına” şərait yaradır. Bu isə, öz növbəsində, “əməkdaşlıq aktıdır”.

Mokxiber qeyd edib: “Biz aparteid Cənubi Afrikadakı vəziyyəti yaxşı xatırlayırıq. Orada dünya rejimi davranışını dəyişdirmək üçün təcrid etmək məqsədilə birləşmişdi və bu, çox vacib olaraq, idman və mədəniyyət boykotlarını da əhatə edirdi”.

Beynəlxalq futbolun ali idarəedici orqanı olan FİFA, 1961-ci ildə aparteid rejiminə görə Cənubi Afrikanı yarışlardan uzaqlaşdırmışdı. Bu addım, zorakılığa və seqreqasiyaya son qoymaq uğrunda qlobal hərəkatın tarixi qələbəsi kimi qiymətləndirilmişdi.

Daha yaxın tarixdə, 2022-ci ildə, FİFA və UEFA Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı işğalına başlamasından bir neçə gün sonra onu dərhal yarışlardan kənarlaşdırmışdı.

Mokxiber bildirib: “Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsinə belə sürətli və qətiyyətli reaksiya verdikləri halda, aparteid tətbiq etdiyi təsdiqlənmiş bir rejim tərəfindən törədilən tammiqyaslı soyqırım məsələsində hərəkətə keçməkdən yayınmaqları heyrətamiz bir ikiüzlülük və ikili standart nümunəsidir”.

Fələstin hüquqları müdafiəçiləri on illərdir ki, İsrailin dünya futbol yarışlarından kənarlaşdırılmasını tələb edirlər. Buna qismən səbəb, İsrailin işğal olunmuş İordan çayının Qərb Sahilindəki qanunsuz yaşayış məntəqələrində peşəkar komandalarının olmasıdır.

FİFA-nın qaydaları birmənalı şəkildə bildirir ki, “üzv assosiasiyalar və onların klubları digər üzv assosiasiyanın razılığı olmadan onun ərazisində oynaya bilməzlər”.

Buna baxmayaraq, İsrailin klubları və milli komandaları FİFA və UEFA vasitəsilə beynəlxalq yarışlarda iştirak etməkdə davam edir.

İsrail Qərbi Asiyada yerləşsə də, komandalarına qarşı Ərəb və Müsəlman boykotları fonunda 1994-cü ildə UEFA-ya qoşulmuşdu.

İsrailə qadağa qoyulması tələbləri artır

Qəzzaya hücumlar davam etdiyi bir vaxtda, İsrailin milli komandası Avropa Dünya Kuboku seçmə mərhələsində, klubları isə UEFA-nın qitə turnirlərində iştirak edir. Bu mövsüm Makabi Təl-Əviv FK Avropa Liqasında çıxış edir.

Lakin son aylarda İsraili dünya futbolundan təcrid etmək çağırışları sürət qazanıb.

Qlazqodan Parisə, Romadan Bilbaoya qədər futbol azarkeşləri belə nümayişlərə qoyulan qadağalara baxmayaraq, Qəzza ilə həmrəylik əlaməti olaraq Fələstin bayraqlarını dalğalandırıblar.

İsrail avqust ayında hava zərbəsi nəticəsində fələstinli futbol əfsanəsi Süleyman əl-Obeidi öldürdükdən sonra zorakılığın dayandırılmasına dair çağırışlar da edildi.

Belə çağırışlardan biri UEFA-nın özündən gəldi. Federasiya mərhum futbolçunun fotosunu X sosial media platformasında “Əlvida Süleyman əl-Obeid, ‘Fələstin Pelei’. Ən qaranlıq zamanlarda belə saysız-hesabsız uşaqlara ümid verən bir istedad” başlığı ilə yayımladı.

Lakin Liverpulun ulduzu Mohamed Salah, UEFA-nı onu kimin öldürdüyünü qeyd etməməkdə tənqid etdi. Salah cavabında yazdı: “Bizə onun necə, harada və niyə öldüyünü deyə bilərsinizmi?”

Bir neçə gün sonra UEFA Super Kubokunun oyunöncəsi təqdimatında “Mülki şəxsləri öldürməyi dayandırın. Uşaqları öldürməyi dayandırın” yazılmış banner nümayiş etdirildi.

UEFA Fondu medal təqdimetmə mərasiminə iki fələstinli qaçqın uşağı da daxil etdi.

Avropadan gələn bir sıra xəbərlərə görə, UEFA yaxın vaxtlarda İsrailin uzaqlaşdırılması üçün səsvermə keçirəcəkdi, lakin ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzza üçün atəşkəs planı elan etməsindən sonra bu addım təxirə salındı.

Cümə axşamı yayımlanan məktubda UEFA xəbərdar edildi ki, Trampın təklifi federasiyanı İsraili qadağan etmək məsuliyyətindən azad etmir.

Məktubda bildirilir: “Çünki bu plan sülhə aparan yol təqdim etməyə çalışsa da, reallıqda beynəlxalq hüququ, Fələstin suverenliyini və öz müqəddəratını təyinetmə prinsiplərini sarsıdır”.

“Bu plan, Qəzza, İordan çayının Qərb Sahili və Şərqi Qüdsdə işğalçı güc olaraq İsrail Dövlətinə heç bir öhdəlik qoymur. Həmçinin Qəzzadakı soyqırımın hüquqi nəticələrini həll etmir və ya İsraildən fələstinlilərə təzminat ödəmək tələbini irəli sürmür. Sülh ədalət və məsuliyyət olmadan əldə edilə bilməz.”

İnsan hüquqları təşkilatının mövqeyi

Çərşənbə günü “Amnesty International” da FİFA və UEFA-nı İsraili uzaqlaşdırmağa çağırdı.

Təşkilatın rəhbəri Aqnes Kallamard bəyanatında deyib: “İsrailin milli futbol komandası Norveç və İtaliya ilə Dünya Kuboku seçmə oyunlarına hazırlaşarkən, İsrail Qəzza zolağında fələstinlilərə qarşı soyqırım törətməyə davam edir”.

“Eyni zamanda, İsrail Fələstin ərazisini qanunsuz işğalının bir hissəsi olaraq qanunsuz yaşayış məntəqələrini və forpostlarını vəhşicəsinə genişləndirir və qanuniləşdirir.”

Qəzzadakı müharibə başlayandan bəri, ölkəni boykot etmək üçün artan beynəlxalq çağırışlara baxmayaraq, Avropada heç bir ölkə və ya klub İsrail komandalarına qarşı oyundan etiraz olaraq tamamilə geri çəkilməyib.

İsrailə qarşı oyunun boykot edilməsi İsrailə avtomatik 3-0 qələbə qazandıracaq.

Cümə axşamı yayımlanan məktubun təşkilinə kömək edən “Game Over İsrail” qrupunun kampaniya direktoru Aşiş Praşar, futbolun dünyanın ən populyar idman növü olaraq qlobal cəmiyyətin qurulmasındakı rolunu vurğuladı.

Praşar bildirib: “Mədəniyyət, soyqırım törədənlər üçün BMT-də yer tutmaqdan daha dəyərli olan bir şəkildə normallaşma yoludur”.

“Buna görə də, aparteid Cənubi Afrikası ilə qarşımıza qoyulan modeli izləmək, İsraili mədəniyyətdən, xüsusən də idmandan və futboldan kənarlaşdırmaq vacibdir.”

“Game Over İsrail” Qəzzadakı soyqırımı vurğulayan və ölkəyə qarşı futbol boykotuna çağıran media kampaniyasına rəhbərlik edir.

Keçən ay qrup, Nyu-York şəhərinin izdihamlı Tayms Meydanında “İsrail soyqırım törədir. Futbol federasiyaları: İsraili boykot edin” yazılı bilbordun sponsorluğunu etmişdi.

“FİFA geosiyasi problemləri həll edə bilməz”

İsrailin əsas müttəfiqi olan ABŞ, gələn il Dünya Kubokuna ev sahibliyi edəcək və ABŞ prezidenti Donald Tramp FİFA rəhbəri Canni İnfantino ilə yaxın münasibətlərə malikdir.

Liderlərin isti münasibətləri fonunda Praşar, beynəlxalq federasiyanın İsrailə qarşı addım atacağına dair nikbin olmadığını bildirib. Lakin o əlavə edib ki, fərdi ölkələr İsrailə qarşı boykot elan etsələr, FİFA-nı buna məcbur edə bilərlər.

Cümə axşamı İnfantino, FİFA-nın ABŞ müttəfiqini cəzalandırmağa hazır olmadığını irəli sürüb.

O, bəyanatında deyib: “FİFA geosiyasi problemləri həll edə bilməz, lakin futbolun birləşdirici, maarifləndirici, mədəni və humanitar dəyərlərindən istifadə edərək onu dünyada təbliğ edə bilər və etməlidir”.

Keçmiş BMT eksperti Mokxiber bildirib ki, futbol insanları müsbət dəyərlər ətrafında birləşdirməli, soyqırım törədən bir ölkənin ətrafında yox.

Mokxiber deyib: “İnfantinonun Donald Trampla nə qədər yaxın olduğunu yaxşı bilirik. Onun bu cür bəyanat verməsi məni heç təəccübləndirmir. Ondan xahiş edərdim ki, tarix kitablarına baxsın və görsün ki, futbolda qadağalar və boykotlar FİFA-nın lap əvvəldən bir hissəsi olub”.

Praşar həmçinin tarixi presedentləri qeyd edərək, FİFA-nın harada sərhəd çəkəcəyini soruşub.

O bildirib: “Canni İnfantino soyqırımı normallaşdırır. Onlar soyqırım törədərkən Nazi Almaniyasının oynamasına icazə verərdimi? Ona verəcəyim sual budur.”

FİFA və UEFA nəşr olunduğu vaxta qədər şərh sorğumuza cavab verməyib.

24 saat