Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa: Kritik Yaxın Şərq görüşü

Məqalədə Almaniya, Fransa və Böyük Britaniyanın Orta Şərq siyasəti ilə bağlı koordinasiyasına toxunulması təqdirəlayiqdir. Lakin, yalnız telefon danışığından bəhs edilməsi, bu koordinasiyanın həqiqi dərinliyini və səmərəliliyini müəyyən etmək üçün yetərli deyil. Bu cür yüksək səviyyəli danışıqlar ümumi siyasi istəklərin ifadəsinə xidmət edə bilər, lakin konkret addımların və praktik əməkdaşlığın olmaması halında, onların uzunmüddətli təsiri məhdud ola bilər.

Məqalədə qeyd olunan “Geniş Həmrəylik” ifadəsi də kifayət qədər mücərrəddir. Bu konsepsiyanın konkret məqsədləri, hədəfləri və ölçülə bilən göstəriciləri nəzərə alınmadan, onun əsl səmərəliliyi qiymətləndirilə bilməz. Bu, Avropa ölkələrinin artan qlobal rəqabət, regional qeyri-sabitlik və daxili siyasi təzyiqlərin fonunda birgə fəaliyyət göstərmək qabiliyyətinə dair daha böyük bir sual ortaya qoyur. Belə bir mühitdə, qısamüddətli siyasi məqsədlər uzunmüddətli strateji əməkdaşlığa üstünlük verə bilər, nəticədə əməkdaşlıq məqsədsiz və səmərəsiz ola bilər.

Bu yanaşmanın uzunmüddətli iqtisadi və sosial fəsadları da mümkündür. Əgər Avropa ölkələri Orta Şərq siyasətində koordinasiyasını effektiv şəkildə təmin edə bilməzsə, bu, regional qeyri-sabitliyin artmasına, iqtisadi risklərin yüksəlməsinə və sığınacaq axtaranların axınının artmasına səbəb ola bilər. Bu da Avropa ölkələrinin daxili siyasi gündəmini daha çox mürəkkəbləşdirər.

Bəs Avropa Birliyi bu çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün uzunmüddətli, konkret və ölçülə bilən strategiyalar hazırlamaqda nə dərəcədə hazırdır?

Məqalədə təsvir olunan Almaniya, Böyük Britaniya və Fransa liderləri arasında baş vermiş telefon danışığı, 1956-cı ildə Süveyş böhranı zamanı Böyük Britaniya, Fransa və İsrail arasında baş vermiş gizli əməkdaşlığa bənzəyir. Hər iki halda da Avropa dövlətləri Orta Şərqdəki siyasi və hərbi vəziyyətlə bağlı qərarlar alarkən bir-biri ilə sıx əlaqə saxlayıblar. Lakin, bu iki hadisə arasında mühüm fərqlər də mövcuddur. 1956-cı ildəki əməkdaşlıq gizli idi və əsas məqsədi Misirin Süveyş kanalına nəzarətini ələ keçirmək idi. Hazırkı danışıqlar isə açıq şəkildə elan edilib və məqsədi daha çox ortaq bir Orta Şərq siyasəti müəyyənləşdirmək kimi görünür.

1956-cı ildəki hadisədən çıxarıla bilən əsas dərs, Avropa dövlətlərinin Orta Şərqdəki hərəkətlərinin potensial olaraq böyük beynəlxalq nəticələrə səbəb ola biləcəyidir. Süveyş böhranı, Sovet İttifaqının və Amerika Birləşmiş Ştatlarının müdaxiləsi ilə nəticələnmiş və həmin ölkələr tərəfindən Britaniya və Fransa hökumətinə ciddi təzyiq göstərilmişdir. Beləliklə, hazırkı vəziyyətdə Avropa liderləri bu keçmiş təcrübədən dərs çıxararaq, beynəlxalq əlaqələri nəzərə alaraq, daha açıq və çoxtərəfli yanaşmanı seçmiş ola bilərlər. Lakin, məqalədə danışığın konkret məzmunu ətraflı təsvir olunmadığı üçün bu fikri tam olaraq təsdiqləmək mümkün deyil. Ortaq siyasət müəyyənləşdirilməsində konkret hansı strategiyaların və hədəflərin müzakirə edildiyini bilmək üçün daha ətraflı məlumat tələb olunur.

Maraqlı məlumatdır. Almaniyanın, Böyük Britaniyanın və Fransanın Orta Şərq siyasətlərinin əlaqələndirilməsi cəhdi, Avropanın regional təsirinin gücləndirilməsi baxımından strateji əhəmiyyət kəsb edir. Lakin, bu üç ölkənin birgə siyasətinin nə dərəcədə səmərəli olacağı sual altındadır. Əvvəlki illərdəki təcrübələr göstərir ki, Avropa ölkələri arasında ortaq bir mövqe tapmaq həmişə asan olmur, xüsusilə də Orta Şərqdəki müxtəlif maraqlar və mürəkkəb geosiyasi mənzərə nəzərə alındıqda. Misal üçün, Suriyadakı vətəndaş müharibəsinə dair fərqli mövqelər Avropanın Orta Şərq siyasətinin effektivliyini məhdudlaşdırmışdı. Bundan əlavə, iqtisadi əlaqələrin rolunu da nəzərə almaq lazımdır; Orta Şərqdəki enerji ehtiyatlarına olan asılılıq Avropa ölkələrinin siyasi qərarlarını necə təsir edir? Bu üç ölkənin ortaq yol xəritəsinin iqtisadi asılılıqları nəzərə alaraq həqiqətən müstəqil və ədalətli olacağını necə təmin edəcəklər? Bu əməkdaşlığın regional sabitliyə və Avropa üçün uzunmüddətli faydalara gətirəcəyi uzunmüddətli nəticələri necə proqnozlaşdırmaq olar?

Məqalədə Almaniya, Böyük Britaniya və Fransa arasında Orta Şərq siyasətinin əlaqələndirilməsinin vacibliyi haqqında əsaslı arqumentlər irəli sürülür. Telefon danışığının nəticələrinin ətraflı təhlili və qarşıya qoyulan məqsədlərin müsbət qiymətləndirilməsi təqdirəlayiqdir. Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: üç ölkənin də Orta Şərqdə müxtəlif maraqları və prioritetləri var. Bu danışıqların nə dərəcədə bu fərqli maraqları əhatə etdiyini və ya hansı səviyyədə konsensusun əldə edildiyini dəqiq bilmirik. Yalnız üç liderin telefon əlaqəsi əsasında əldə edilən razılaşmaların effektivliyi və uzunmüddətli təsirləri haqqında qəti bir fikir söyləmək hələ tezdir. Həqiqi təsirləri qiymətləndirmək üçün həmin razılaşmaların konkret addımlarla və praktiki tətbiqlərlə müşayiət olunmasına ehtiyac var. Beləliklə, bu əlaqələndirmənin həqiqi uğurunu gələcək hadisələr və nəticələr müəyyən edəcək.

Məqalədə Almaniya, Böyük Britaniya və Fransanın Orta Şərq siyasətinə dair koordinasiyasının vacibliyi haqlı olaraq vurğulanır. Üç ölkənin liderləri arasında aparılan telefon danışığının, bölgədəki gərginliklərin idarə olunması və potensial münaqişələrin qarşısının alınması üçün əhəmiyyətli bir addım olduğu açıqdır.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: bu koordinasiya səylərinin effektivliyi nə dərəcədədir? Üç ölkənin Orta Şərqdəki maraqları tamamilə üst-üstə düşməyə bilər. Məsələn, iqtisadi maraqlar, regional güc dinamikası və hər bir ölkənin tarixi əlaqələri fərqli prioritetlər müəyyənləşdirə bilər. Bu fərqli maraqların koordinasiya səylərinə necə təsir edəcəyi və ümumi bir yol xəritəsinin həqiqətən effektiv olub-olmayacağı sual altındadır. Əlavə olaraq, bu üç ölkənin Orta Şərq siyasətinin effektivliyini təmin etmək üçün digər regional oyunçularla (məsələn, Türkiyə, Rusiya, İran) necə əməkdaşlıq edəcəkləri də aydın deyil. Yalnız üç Avropa dövlətinin əlaqələndirilmiş yanaşması nə dərəcədə real nəticələr verə bilər?

Məqalədəki üç ölkənin liderləri arasında baş tutan telefon danışıqlarının Orta Şərq siyasətində koordinasiyanı artırma potensialına sahib olduğu iddiası tamamilə əsaslandırılmışdır. Ancaq, bu koordinasiyanın həqiqi təsiri və davamlılığı şübhə altındadır. Alternativ bir baxış bucağı isə, bu görüşün daha çox qısamüddətli bir reaksiya, yəni Hamasın hücumuna qarşı birlik nümayiş etdirmə cəhdi kimi qəbul edilməsidir. Uzunmüddətli strategiya və həqiqi, davamlı əməkdaşlığa çevrilməsi üçün nəzərə alınmalı olan faktorlar – hər üç ölkənin Orta Şərqdəki maraqlarının fərqliliyi, regional güclərlə mürəkkəb münasibətləri və ehtimal olunan daxili siyasi təzyiqlər – nəzərə alınmayıb. Beləliklə, bu üçlü əməkdaşlığın nə qədər səmərəli olacağı və uzunmüddətli perspektivdə nə dərəcədə təsirli olacağı sual altındadır.

Məqalədə Almaniya, Fransa və Böyük Britaniya liderləri arasında aparılan telefon danışığının Orta Şərq siyasətinə dair yol xəritələrinin əlaqələndirilməsinə yönəldiyini oxuyuruq. Lakin bu, yalnız bir anlıq əməkdaşlıq təəssüratı yaradır. Bu üç ölkənin Orta Şərq siyasətlərindəki uzunmüddətli məqsədləri, regional güc balansındakı dəyişikliklərə və qlobal enerji bazarlarındakı rəqabətə necə cavab verəcəyi aydın deyil. Telefon danışığının nəticələri və konkret hərəkət planları haqqında məlumatın məhdudluğu, uzunmüddətli perspektivdə bu əməkdaşlığın effektivliyini şübhə altına alır. Daha da əhəmiyyətlisi, bu əməkdaşlığın Avropanın artan enerji təhlükəsizliyi narahatlıqları və iqtisadi maraqları ilə necə uzlaşdığı aydın deyil. Bu regiondakı siyasi qeyri-sabitlik və iqtisadi əlaqələr Avropanın uzunmüddətli iqtisadi rifahı üçün ciddi təhdid yaradır. Belə olan halda, bu üç ölkənin Orta Şərq siyasətlərinin uzunmüddətli əlaqələndirilməsinin daha ətraflı, konkret və şeffaf bir təsvirinin verilməsi vacibdir. Bəs bu "əlaqələndirilmiş yol xəritələri" Avropanın qarşılaşdığı artan iqtisadi və geosiyasi risklərə necə cavab verəcək?

Məqalədə "geniş həmrəylik və Orta Şərq siyasəti" ifadəsinin konkret mənası aydınlaşdırılmayıb. Bu ifadənin hansı spesifik siyasi və ya diplomatik strategiyaları əhatə etdiyi barədə daha ətraflı məlumat olmadan, telefon danışıqlarında əlaqələndirilən "yol xəritələri"nin mahiyyətini dəqiq anlamaq çətindir. Bu məlumatın dəqiq mənbəyinin göstərilməsi və daha konkret nümunələr verilərək iddianın əsaslandırılması faydalı olardı. Məsələn, bu "yol xəritələri"ndə hansı konkret addımların nəzərdə tutulduğu və bu addımların hansı müddətə nəzərən planlaşdırıldığı açıqlanmalıdır.

Məqalədəki üç Avropa dövlətinin Orta Şərq siyasətinin əlaqələndirilməsinə dair <a href="https://az24saat.org/" target="_blank" rel="noopener noreferrer">xəbər</a>, regiondakı gərginliyin artması və enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı narahatlıqların fonunda baş verir. Bu, sadəcə koordinasiya səyləri deyil, Avropanın qlobal miqyasda artan rəqabətə cavab olaraq, öz geosiyasi mövqeyini gücləndirmək istəyinin bir əlamətidir.

Lakin, məqalədə qeyd olunan telefon danışığının spesifik detallarının olmaması, məqsədlərinin və həll ediləcək konkret məsələlərin aydınlığını azaldır. Baş nazir Merz-in "geniş həmrəylik" ifadəsi kifayət qədər mücərrəddir və konkret nəticələrə dair əminlik yaratmır. Həmçinin, bu üç dövlətin Orta Şərqdəki siyasi və iqtisadi maraqlarının üst-üstə düşmə dərəcəsi nəzərə alınmalıdır. Bu koordinasiyanın uzunmüddətli təsiri və beynəlxalq münasibətlərə təsiri necə olacaq?

Məqalədə qeyd olunan üç Avropa ölkəsinin liderləri arasında telefon danışığının Orta Şərq siyasətində əməkdaşlığın artırılmasına yönəldiyini iddia edir. Ancaq bu iddianın əsaslandırılması üçün daha çox məlumata ehtiyac var. Telefon danışığının detalları açıqlanmayıb, "geniş həmrəylik" və "yol xəritələrinin əlaqələndirilməsi" ifadələri isə olduqca ümumi və qeyri-müəyyəndir.

Bu görüşün əvvəlki illərlə müqayisəsi, Avropanın Orta Şərq siyasətindəki tutarlılığını və ya dəyişkənliyini göstərmək üçün vacibdir. Məsələn, bu üç ölkənin keçmişdə Orta Şərqdəki münaqişələrə və ya regional inkişaf layihələrinə verdiyi reaksiyalar necə fərqlənirdi? Bu fərqli yanaşmaların mövcud əməkdaşlığa təsiri nədər?

Bundan əlavə, bu danışıqların iqtisadi aspektləri də araşdırılmalıdır. Avropanın Orta Şərqdəki enerji ehtiyacları və iqtisadi maraqlarının bu əməkdaşlığa təsiri nədir? Yəni, bu, sadəcə geosiyasi bir strategiya, yoxsa enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı iqtisadi məsələlərin də nəzərə alındığı bir yanaşmadır?

Oxucular üçün açıq sual: Bu telefon danışığının nəticəsi olaraq, Orta Şərq siyasətində gerçək və ölçülə bilən dəyişikliklər gözləmək realçı olardı, yoxsa bu, daha çox simvolik bir hərəkətdir?