Gürcüstan Səmasında C-130 Hərbi Təyyarəsinin Faciəsi: 20 Əsgər Şəhid Oldu
Noyabrın 11-də Azərbaycandan Türkiyəyə qayıdarkən Gürcüstan səmasında qəflətən parçalanaraq düşən C-130 hərbi təyyarəsi 20 əsgərimizin şəhid olmasına səbəb olub. Təyyarənin havada niyə üç hissəyə ayrılması sualının cavabı hələlik dəqiqləşməyib.
İstintaq Başlayır: Qara Qutu Tapıntıları
Milli Müdafiə Nazirliyinə bağlı mütəxəssis qrupları noyabrın 11-12-də Gürcüstanın Kaxeti bölgəsindəki qəza yerində aparılan axtarışlar nəticəsində tapılan qara qutu (Flight Data Recorder – FDR) və kokpit səs qeydlərini (Cockpit Voice Recorder – CVDR) araşdırır. Təyyarə heç bir həyəcan siqnalı verə bilmədən radardan itərək yerə üç ayrı hissə şəklində düşüb.
"Köhnə Təyyarə Yoxdur, Baxımsız Təyyarə Var": Müdafiə Nazirliyinin Mövqeyi
Həm qırıcı təyyarələrin, həm də hərbi təyyarələrin texniki xidməti və saxlanılması sahəsində yüksək səviyyəli səriştəsi ilə tanınan Türk Hərbi Hava Qüvvələri “təyyarənin köhnə olduğu üçün düşdüyü” iddialarını qəti şəkildə rədd edir. Milli Müdafiə Nazirliyi bu durumu "Köhnə təyyarə yoxdur, baxımsız təyyarə var" ifadəsi ilə yekunlaşdırıb. Bu tip təyyarələrlə uzun illər uçmuş təcrübəli pilotlar da “metal yorğunluğu” kimi iddiaların həqiqəti əks etdirmədiyini, əlavə olaraq C-130-un dünyanın ən etibarlı yük təyyarələrindən biri olduğunu bildirirlər. Bu səbəbdən şübhələr sabotaj ehtimalı üzərində cəmləşib.
Daxili Partlayış və ya Xarici Zərbə: Mütəxəssis Rəyləri
Amerika Hərbi Dəniz Qüvvələrində karyerası boyunca müxtəlif tip təyyarələr idarə etmiş və bir dövr sərnişin təyyarəsi pilotu da olmuş Stiv Şeybner (Steve Scheibner) C-130 qəzası ilə bağlı qiymətləndirməsində "daxili partlayış" ehtimalından bəhs edib. C-130 hərbi təyyarəsinin havada parçalanmasının təyyarə gövdəsinin köhnə olması ilə izah edilə bilməyəcəyini vurğulayan Şeybner, "İsveçrə çaxısı kimi" adlandırdığı bu təyyarələrin dünyanın hər yerində uçmaqda olduğunu xatırladıb.
Şok Edən Görüntülər və Naməlum Səbəblər
Şeybnerin təhlilinə görə, videoda təyyarənin qanadları və gövdəsinin bir hissəsi görünür. Dörd mühərrikdən çıxan şeyin yanacaq olduğunu ehtimal edən mütəxəssis, təyyarə parçalanarkən qanadlarda qalan yanacağın boruların ucundan axdığını bildirir. Videoda quyruq və kokpit hissələri yoxdur, təyyarə parça-parça olub. Şeybner belə bir hadisəni daha əvvəl görmədiyini qeyd edir. O, təyyarənin Gürcüstan-Azərbaycan sərhədinə yaxın, Xəzər dənizinin qərb sahilindən çox da uzaq olmayan bir ərazidə, hazırda Rusiya-Ukrayna müharibəsinin şiddətləndiyi bölgələrdən birində düşdüyünü xatırladıb. Mütəxəssis, yalnız daxildə hansısa bir partlayış olsaydı təyyarənin belə parçalana biləcəyini, lakin videoda böyük bir od topu görünmədiyini vurğulayır. Xaricdən zərbə, yəni raket dəyə biləcəyi ehtimalı olsa da, buna dair heç bir sübut yoxdur. O, belə bir təyyarənin uçuş zamanı parçalanmasının qeyri-adi bir hadisə olduğunu və istehsalçıların belə bir vəziyyətə səbəb olacaq dizayn etmədiyini qeyd edir.
C-130 Hərbi Təyyarəsinin Keçmişi və Uçuşların Dayandırılması
C-130 hərbi təyyarəsi 1968-ci ildə Amerika "Lockheed Martin" şirkəti tərəfindən istehsal edilərək Səudiyyə Ərəbistanına təhvil verilmiş, 2012-ci ildə isə Türk Hərbi Hava Qüvvələri üçün satın alınmışdı. Qəzaya uğrayan hərbi təyyarənin çağırış nişanı Türk bayrağı altında uçan Tango Uniform Alpha Fox Trot 543 olub. Təyyarə yerli vaxtla saat 10:19-da havaya qalxıb, 30 dəqiqə uçduqdan sonra saat 10:49-da onunla bağlı hesabat verilib. Bu tip bir təyyarə üçün tipik hündürlük olan 24000 futa qədər yüksəlmişdi. Milli Müdafiə Nazirliyi dünən təyyarə qəzası ilə bağlı fərziyyələrə cavab olaraq açıqlamasında bildirib ki, sözügedən təyyarələrin texniki baxımı ölkəmiz tərəfindən müntəzəm şəkildə həyata keçirilir. C-130 təyyarələri hazırda 70-dən çox ölkədə aktiv şəkildə istifadə olunur. Qəzaya uğrayan təyyarəyə aid "qara qutu" adlandırılan FDR və CVDR cihazları araşdırılmaq məqsədilə ölkəmizə gətirilərək Ankarada incələməyə başlanılıb. Hazırda bütün C-130 hərbi təyyarəsinin uçuşları 12 noyabr 2025-ci il tarixi etibarilə ehtiyat tədbiri olaraq dayandırılıb. Ətraflı texniki yoxlamalar və nəzarətlərdən sonra araşdırılması tamamlanan təyyarələrin uçuşları yenidən başlayacaq.
Oxucu Şərhləri
Hələlik heç bir şərh yazılmayıb. İlk şərhi siz yazın!
Şərh Yaz