Amnesty İsrailin Livandakı dağıdıcı əməlləri müharibə cinayəti sayıla bilər

İsrailin Livandakı Əməliyyatları: Hərbi Cinayətlər İttihamları

Amnesty International İsrailin Livanın cənubunda mülki obyektlərin genişmiqyaslı dağıdılması ilə bağlı araşdırma aparılması üçün çağırışlara rəhbərlik edir. Təşkilat bu əməllərin hərbi cinayətlər kimi araşdırılmalı olduğunu bildirir. İnsan haqları təşkilatı çərşənbə axşamı verdiyi açıqlamada, 24 bələdiyyə ərazisində evlər, məscidlər, qəbiristanlıqlar, yollar, parklar və futbol meydançaları daxil olmaqla, mülki strukturların məhv edilməsi üçün əllə partlayıcılar qoyulduğunu və buldozerlərdən istifadə edildiyini aşkar etdiyini qeyd edib. Amnesty-nin yüksək vəzifəli direktoru Erika Gevara Rosas açıqlamasında bu dağıntıların "bütün əraziləri yaşayış üçün yararsız hala gətirdiyini və saysız-hesabsız həyatları məhv etdiyini" vurğulayıb. 2024-cü ilin noyabrında atəşkəs İsrail və Hizbullah arasında bir ildən çox davam edən hərbi əməliyyatlara son qoydu. Buna əraziyə quru qoşunları yeridən və genişmiqyaslı bombardman kampaniyası aparan tərəfin iki aylıq açıq müharibəsi də daxil idi. Lakin bölgədəki qüvvələr o vaxtdan bəri demək olar ki, hər gün atəşkəsi pozmaqda davam edir. Amnesty-nin keçən il oktyabrın 1-dən (quru hücumunun başladığı vaxtdan) bu il yanvarın sonunadək apardığı təhlilə əsasən, bu müddət ərzində "10 mindən çox struktur ciddi şəkildə zədələnib və ya tamamilə dağıdılıb". Təşkilat vurğulayıb ki, "dağıntıların əksəriyyəti noyabrın 27-də atəşkəs qüvvəyə mindikdən sonra" baş verib. Hesabatda qeyd olunur ki, "bəzi videolarda əsgərlər dağıntıları mahnı oxuyaraq və şadlanaraq qeyd ediblər", bu isə dağıntıların "hərbi zərurət olmadan və beynəlxalq humanitar hüququn pozulması ilə" həyata keçirildiyini göstərir. Amnesty iyunun sonunda İsrail hakimiyyət orqanlarına dağıntılarla bağlı suallar göndərdiyini, lakin heç bir cavab almadığını bildirib. Rosas deyib: "Ordunun həyata keçirdiyi dağıntıların miqyası nəzərə alındıqda, Livanın cənubundakı bir çox sakinin qayıtmağa yeri yoxdur." O əlavə edib ki, "hakimiyyət beynəlxalq humanitar hüququn pozulması hallarının və törədilmiş hərbi cinayətlər qurbanı olan bütün şəxslərə və icmalara tez, tam və adekvat təzminat ödəməlidir." Amnesty, həmçinin dövlətləri İsrailə silah tədarükünü və digər hərbi dəstəyi dayandırmağa çağırıb.

Ziyanlar, Silahsızlanma və Yeni Gərginlik

Human Rights Watch (HRW) təşkilatı da daha əvvəl İsraili Hizbullahla son müharibəsində hərbi cinayətlər törətməkdə ittiham etmişdi. 2024-cü ilin oktyabrında HRW İsrailin Livan tibb işçilərinə hücumlarının aşkar hərbi cinayətlər olduğunu bəyan etmişdi. 2025-ci ilin aprelində isə təşkilat bölgədəki qüvvələrin 2024-cü ilin sentyabr-noyabr aylarında mülki şəxslərə qarşı ayrı-seçkilik etmədən hücumlar həyata keçirdiyini bildirmişdi. İsrail Hizbullah obyektlərini və əməliyyatçılarını hədəf aldığını iddia etsə də, 2023-cü ilin oktyabrından atəşkəsə qədər həyata keçirilən hücumlar Livanda 4 minə yaxın insanın ölümünə səbəb olmuşdu ki, onların da çoxu mülki şəxslər idi. Mart ayında Dünya Bankı müharibənin Livan iqtisadiyyatına vurduğu ümumi zərəri 14 milyard dollar olaraq qiymətləndirmişdi, bu məbləğə fiziki strukturlara dəyən 6.8 milyard dollarlıq ziyan da daxildir. Noyabr razılaşmasına əsasən, Hizbullah döyüşçülərini sərhəd yaxınlığından çəkməli, Livan ordusu cənuba yerləşməli və silahlı qruplaşmanın oradakı infrastrukturunu ləğv etməli idi; yeni hökumət bu prosesə artıq başlamışdır. Bu ayın əvvəlində Livan, ilin sonuna qədər Hizbullahı silahsızlandırmaq üçün ABŞ tərəfindən dəstəklənən planı təsdiqlədi. Bu plan İsrail ordusunun Livan ərazisinə hücumlarına son qoyulması müqabilində nəzərdə tutulurdu. İsrail qoşunlarını Livandan tamamilə çıxarmalı idi, lakin indiyədək bundan imtina edib. Hizbullah isə silahsızlanmaqdan imtina edir.

24 saat