Astronavtlar Overview Effectindən danışır: 25 illik orbit təcrübəsi

Yer Kürəsini Kosmosdan Görməyin Həyat Dəyişdirən Təsiri: Overview effekti

Yer kürəsini kosmosdan seyr etmək insanın həyatında silinməz izlər buraxan bir təcrübədir. Alan Şepardın doğma planetimizi yuxarıdan görən ilk amerikalı olmasından bəri, saysız-hesabsız NASA astronavtları bu heyrətamiz mənzərə qarşısında dərin heyranlıq və bunun ardınca gələn perspektiv dəyişikliyini təsvir etmişlər.

Bu bənzərsiz təcrübə Overview effekti kimi tanınır – 1987-ci ildə kosmos filosofu və yazıçısı Frenk Vayt tərəfindən eyni adlı kitabında irəli sürülən bir termindir. Bu fenomen, astronavtların Yer və həyat haqqında düşünmə tərzində güclü dəyişikliklərə səbəb olur. Bu təsir, xüsusilə Beynəlxalq Kosmos Stansiyasında (BKS) davamlı insan varlığının 25 ili ərzində yaşamış və işləmiş şəxslər üçün daha güclü ola bilər. Orbitdəki laboratoriyanın yeddi pəncərəsi olan kupola modulu Yer kürəsinə baxmaq və düşünmək üçün mükəmməl bir yer təmin edir.

Artemis II Ekipajının Perspektivi

Artemis II missiyasının mütəxəssisi Kristina Koç izah edir:

“Overview effekti zamanı siz kupoladan Yer kürəsinə baxırsınız və arxa planda bütün kainatla birlikdə onu görürsünüz. Atmosferin incə mavi xəttini, Yer kürəsinin qaranlıq tərəfində isə atmosferin harada olduğunu göstərən çox incə yaşıl bir xətt görürsünüz. Anlayırsınız ki, tanıdığınız hər kəs o yaşıl xəttin içərisində yaşayır və ondan kənarda hər şey tamamilə yaşayış üçün əlverişsizdir. Sərhədləri, dini xəttləri, siyasi sərhədləri görmürsünüz. Yalnız Yer kürəsini görürsünüz və anlayırsınız ki, biz fərqliliklərimizdən daha çox bənzərik.”

Koçun Artemis II-dəki ekipaj yoldaşı, NASA astronavtı Viktor Qlover bildirib ki, Overview effektinin gücü "dəniz səviyyəsi effekti" – yəni bəşəriyyətin Yer kürəsindəki ortaq təcrübəsi ilə sıx bağlıdır. O izah edib: “Siz dəniz səviyyəsinə qayıdırsınız və sonra bir seçim qarşısında qalırsınız: həyatınızı bir az fərqli yaşamağa çalışacaqsınızmı? Həqiqətən də bu Yer kürəsi cəmiyyətinin bir üzvü olmağı seçəcəksinizmi?”

Birlik və Təbiətin Qorunması Üçün Çağırış

Bu təcrübəni yaşamış bir çox şəxs, Overview effektini yaşadıqdan sonra birliyin əhəmiyyətini vurğulayır. Keçmiş NASA astronavtı Bob Benken deyib: “Siz onun tək bir planet, ortaq bir atmosferə sahib olduğunu görürsünüz. Bu, kainatda bizim ortaq yerimizdir. Düşünürəm ki, pandemiya kimi hadisələrdən keçərkən və ya ölkəmizdə və ya dünyada qarşılaşdığımız çətinlikləri görərkən, bu perspektiv bizə hər şeyi birlikdə həll etməli olduğumuzu xatırladır.”

Yer kürəsini kosmosdan görmək, həmçinin onların "ev" anlayışını da dəyişə bilər. Keçmiş NASA astronavtı Nikol Stott Beynəlxalq Kosmos Stansiyasına ilk missiyası zamanı doğma ştatı Floridanı görmək istədiyini xatırlayır. “Nəhayət, biz Florida üzərindən uçurduq. Pəncərəyə yaxınlaşıb onu görmək istədim, sonra isə başa düşdüm ki, Floridaya artıq eyni şəkildə baxmıram,” deyib. “Yenə də Floridanı görmək istəyirdim, amma Florida sadəcə evim olan Yer kürəsinin xüsusi bir hissəsinə çevrilmişdi. Biz hamımız yerlilərik.”

Bəzi kosmos səyyahları üçün perspektiv dəyişikliyi onlara yerdə dəyişikliklər etməyə ilham verdi. Təqaüddə olan NASA astronavtı Mayk Forman deyib: “Əgər kosmosa getməzdən əvvəl konservasiya tərəfdarı deyilsinizsə, qayıtdıqda ən azından qismən olursunuz. Çünki bu atmosferin nə qədər incə olduğunu, bizi qoruyan təbəqənin nə qədər zərif göründüyünü görəndə düşünürsən ki, buna həqiqətən də qayğı göstərməliyik, çünki kosmosdan çox kövrək görünür.”

Digərləri bu Overview effektini daha çox insanla bölüşməyə ümid edirlər. Keçmiş NASA astronavtı Cek Fişer deyib: “Bu perspektiv böyüməyə kömək edir. Bu təcrübəni daha çox insana çatdırmağa və növümüz üçün ulduzlarda daimi bir dayaq nöqtəsi yaratmağa həqiqətən ilham verdi. Mən insan növünə, bütövlükdə bəşəriyyətə daha da irəli getməyə, böyüməyə və inkişaf etməyə kömək etmək üçün əlimdən gələni etmək istəyirəm.”

Gələcək ekipajlar orbitdəki laboratoriyada oxşar bir təcrübəni səbirsizliklə gözləyə bilərlər. Təqaüddə olan NASA astronavtı T.C. Krimer deyib: “O an, o mənzərə ilə dolub-daşdığınızda, gözləriniz Yer kürəsinin gözəlliyindən başqa bir şey görmədiyində – kupolaya gətirdiyim hər bir ekipaj üzvü ağladı. Bu, ürək dayandırıcıdır. Ruh oyadır. Nəfəs kəsicidir.”

24 saat